کارفرمایان باید آیین‌نامه‌های کار در فضای بسته را رعایت کنند

به گزارش مردم سالاری آنلاین، کار در فضای بسته در شرایطی که شرکت‌های نفتی در جنوب کشور در این روزها عمدتا در فرآیند «اورهال» قرار دارند، یکی از مسائلی است که باید در آن نکات بسیاری رعایت شود. وقوع حادثه آتش سوزی منجر به فوت سه کارگر در حوزه غرب کارون باعث شد بیش از پیش بحث اجرای دستورالعمل‌های وزارت کار و وزارت نفت در حوزه کار در محیط بسته مدنظر کارشناسان حوزه ایمنی و بهداشت حرفه‌ای قرار گیرد. 

محمد نظری (کارشناس ایمنی و بهداشت حرفه‌ای) در این زمینه با اشاره به ملزومات کار در این محیط با استناد به دستورالعمل‌های مربوط به فضای بسته اظهار کرد: وزارت نفت در حوزه نیروهای انسانی خود که زیرمجموعه سازمان امور اداری و استخدامی کشور هستند از سال‌ها قبل پروتکل‌های اجرایی درباره کار در فضای بسته داشته است که باید مورد توجه و اجرا قرار می‌گرفت. 

وی افزود: ابتدا ما باید خود فضای محصور و بسته را تعریف کنیم. بسیاری از شرکت‌ها به تاسی از متدهای شرکت‌های معروف کشورهای توسعه یافته با استاندارهای خاصی فضای بسته را تعریف می‌کنند که این تعاریف نزدیک به هم هستند. بنا بر این تعاریف، فضای بسته عبارت است از یک فضای محصور با دسترسی محدود که شامل کار مستمر نیست و یک نفر یا یک نیم تنه انسانی درون آن جا شود و امکان تهویه نداشته باشد و درب ورود و خروج آن محدود است. آیین‌نامه‌های در دسترس وزارت کار و وزارت نفت فضای بسته را به چندین شکل تقسیم‌بندی کرده است که این تقسیم‌بندی تخصصی برای کارشناسان ذی ربط در دستورالعمل‌ها آمده است. 

نظری در ادامه بیان کرد: آیین‌نامه ایمنی کار در فضای بسته که در سال ۱۴۰۱ در شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار تصویب شد، دستاورد مثبتی برای جامعه کار و تلاش بود. این رخداد مثبت برای کل کشور در حالی انجام شد که فضای بسته در بسیاری از صنایع و شرکت‌ها در جنوب کشور و سایر مناطق وجود داشت. از مخازن نفت و گاز و سایر منابع و مخازن معادن گرفته تا کار در محیط‌های فاضلابی و چاه از جمله کارهایی است که ذیل دستورالعمل کار در فضای بسته قرار می‌گرفت.

او ادامه داد: دستورالعمل وزارت کار نیز مانند وزارت نفت یک پروتکل جامع و نسبتا خوب است و جنبه‌ی حقوقی برای کسانی که ذیل قانون کار هستند را داراست. دستورالعمل وزارت نفت برای نیروهای این وزارتخانه است که مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری هستند. همچنین درمورد پیمانکاران وزارت نفت، دستورالعمل وزارت کار جنبه قانونی دارد زیرا نیروهای آن‌ها نیز ذیل قانون کار بوده و باید از دستورالعمل وزارت کار پیروی کنند؛ زیرا پیمانکاران ذیل بخش خصوصی هستند و نیروهای آن تحت شمول قانون کار و پوشش سازمان تامین اجتماعی به حساب می‌آیند.

 فضای بسته برای حضور و کار مستمر افراد کارگر طراحی نشده وتنها برای اموری نظیر بازرسی، تعمیر و نگهداری فرد باید وارد آن شود. 

عضو انجمن متخصصین بهداشت حرفه‌ای ایران تصریح کرد: طی ۲۰ سال اخیر که وزارت نفت و بسیاری از صنایع که دپارتمان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای داشتند، برای کار در فضای گرم، بسته و فضای پر ارتفاع و عمق، همیشه یک مجوز کار در نظر گرفته‌اند زیرا خودشان تشکیلات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای دارند. همکاران ما در حوزه ایمنی و بهداشت حرفه‌ای همواره درون تشکیلات هم واحد معمولا در پروسه صدور مجوز نظارت‌هایی را داشته‌اند. آیین نامه وزارت کار کمکی به تقویت جایگاه آن‌ها کرده و مسئولیت کارفرمایان بخش خصوصی و پیمانکاران را تشدید می‌کند تا بتوانیم حوادث و آسیب‌های کمتری در حوزه کار در فضای بسته داشته باشیم. البته وزارت نیرو و سازمان آب و فاضلاب و سازمان معادن و هولدینگ‌های زیرمجموعه آن نیز هرکدام دستورالعمل فضای بسته خودشان را دارند. 

وی تاکید کرد: نهادها و دستورالعمل‌ها در این حوزه به کفایت وجود دارد و در هر صنعتی دیده می‌شود اما تاکنون نظارت و بررسی‌ پیرامون اینکه اجرای دستورالعمل‌ها در این زمینه تا چه میزان اجرا شده و جدی گرفته می‌شود، وجود نداشته است. آماری در زمینه کارهای صورت گرفته و میزان فوتی‌ها نیز تاکنون ارائه نشده است. هرچند آیین نامه حقوقی وزارت کار از نظر قانونی الزام آوری بسیار بیشتری دارد و راه را بر هر بهانه‌ای از سوی کارفرمایان می‌بندد. 

نظری ادامه داد: وزارت نفت در حد ریسک‌های رشته کاری خودش به صورت به‌روز وارد شده و جامعیت آن تنها محدود به حوزه نفت است. اما دستورالعمل وزارت کار اندکی جامعیت دارد و به صورت بسیار کلی بحث‌ها را مطرح کرده تا مشمول تمام کارگاه‌ها حتی یک چاه در کارگاه کوچک و بیمارستان نیز می‌شود. 

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای تصریح کرد: صنایع نفت ایران باتوجه به حجم عملیات خود و وزارت نیرو و آب و فاضلاب به خاطر شرایط کار خودشان و همچنین معادن بیشترین مواجهه و درگیری با فضای بسته را داشتند. به همین دلیل این قانون اهمیت بسیار زیادی برای نیروی کار صنایع مختلف دارد و با عدم توجه به آن‌ها به حجم تلفات سالیانه افزوده می‌شود. گرچه از ضعف‌ها اطلاع دقیقی وجود ندارد. 

وی در رابطه با شروط کار در فضای بسته گفت: فضای بسته برای حضور و کار مستمر افراد کارگر طراحی نشده و برای اموری نظیر بازرسی، تعمیر و نگهداری فرد باید وارد آن شود. اگر فضا به نحوی باشد که کارگر دائم وارد فضای بسته شود، آن مورد باید گزارش شود. همچنین در فضای بسته فشار اتمسفری داخل با بیرون متفاوت بوده و یا دارای اتمسفر سمی و خطرناک است و از این منظر باید به این مبحث توجه ویژه داشت. 

نظری تاکید کرد: فضاهای بسته‌ای که نیاز به مجوز قبلی کار ندارند، فضاهایی هستند که بر اساس ارزیابی ریسک، فاقد خطرات منجر به مرگ یا جراحت فیزیکی شدید (نقص عضو) و یا سایر صدمات به کارگر باشد. فضاهای بسته نیازمند مجوز، عمدتا فضاهایی هستند که شامل ماده‌ای است که امکان غوطه‌وری یا فرو رفتن شخص در آن وجود دارد و شکل داخلی آن به‌واسطه وضعیت دیوارها یا کف شیبدار می‌تواند منجر به گیرافتادن شخص (کارگر یا تکنسین و کارشناس) شود. فضای بسته این چنینی باید دارای حداقل یکی از مخاطرات فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، الکتریکی یا مکانیکی باشد و در این صورت قبل از کار، هر فعالیتی نیازمند بازبینی و نظارت و سپس صدور مجوز است. 

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای ادامه داد: آیین‌نامه فنی کار در فضای بسته که در زمان سرپرستی آقای زاهدی وفا در وزارت کار به تاریخ شهریورماه ۱۴۰۱ تصویب شد، در ۹۶ ماده تدوین شده است که در پایگاه اطلاع‌رسانی این وزارت خانه متن آن آمده است. «دستورالعمل ورود و کار در فضای محصور» نیز که توسط «اداره کل بهداشت، ایمنی، محیط زیست و پدافند غیرعامل» وزارت نفت نیز از دو دهه قبل صادر شده که این سند نیز در دسترس قرار دارد. دستورالعمل «کار در فضای بسته» سازمان آب و فاضلاب نیز در سال ۱۴۰۰ تصویب شد که آن سند نیز موجود است و کارفرمایان و مدیران باید برای پروژه‌های خود به عنوان پیمانکار یا مدیر واحد رجوع کنند تا بعدا گرفتار تبعات حوادث کار نشوند.