گذر از "بَنگ" تا "گُل"

گذر اعتیاد از مواد سنتی به صنعتی در حال سرعت گرفتن است در زمان های گذشته بَنگ ( شاه دانه) به عنوان یک ماده مخدر استفاده می شد اما اکنون مواد مخدر صنعتی از جمله « گُل» بین معتادان رایج شده که زنگ خطری برای جامعه محسوب می شود.
به گزارش ایرنا اولین بار انگلیس، متاعی به نام تریاک وارد کشور و به درباریان هدیه کرد تا جایی که حتی به عنوان داروی مسکن به نوزادان تجویز می شد، پس از رواج این ماده مخدر تلاش حکومت ها از جمله صفویان در پیشگیری از اعتیاد چندان ثمربخش نبود.
در زمان سلطنت قاجار نیز کشیدن تریاک جزو تجملات دربار محسوب می شد و خرید و فروش آن در انحصار دولت و یکی از منابع درآمد کشور بود.
سال 1300 هجری با توجه به اعتیاد عده کثیری، ماده قانونی تصویب و بنابر آن استعمال تریاک برای مستخدمان دولتی و لشکری ممنوع، اما این مبارزه با اعتیاد به بوته فراموشی سپرده شد تا این که هشت سال بعد، استعمال علنی تریاک ممنوع و برای کسانی که جهت استعمال مواد مخدر مکان هایی دایر می کردند مجازات تعیین شد.

** قوانین دست و پا شکسته برای مبارزه با اعتیاد
در 20 شهریور 1320 یعنی همزمان با جنگ جهانی دوم، قوای بیگانه ایران را اشغال و سربازان انگلیسی انواع مختلف مواد مخدر را به ایران آوردند و جوانان را معتاد کردند و بر مشکلات ناشی از اعتیاد تریاک نیز افزودند.
سرانجام پس از سال ها بی توجهی و سهل انگاری به مساله حاد اجتماعی ناشی از اعتیاد به مواد مخدر، در هفت آبان 1334 و تحت فشار سازمان بهداشت جهانی، قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک به تصویب رسید.
در این سال 1.5 میلیون مصرف کننده مواد افیونی در ایران وجود داشت که مصرف روزانه آنان 2 تُن تریاک بود، حال آن که جمعیت کل کشور آن زمان نزدیک به 19 میلیون سرشماری شده بود.
به علت تقاضای زیاد و قاچاق مواد مخدر از ترکیه، افغانستان، پاکستان و سایر کشورها به ایران، به بهانه جلوگیری از خروج ارز و طلا، قانون اجازه کشت محدود خشخاش و صدور تریاک در 13 اسفند 1347 به تصویب رسید، در نتیجه کشاورزان به سرعت شروع به کشت خشخاش در مناطق وسیع کردند و قاچاقچیان نیز با تاسیس لابراتوارهای متعدد، ساختن هروئین را آغاز کردند.
در این زمان دوباره کشیدن تریاک در محافل اشرافی با تشریفات مجلل تر از سابق رایج و اطفال معصوم و جوانان غافل به پرتگاه مرگ و ذلت تدریجی کشانده شدند.
پس از پیروزی انقلاب، شورای انقلاب اسلامی لایحه قانونی تشدید مجازات مرتکبان جرایم مواد مخدر و اقدامات تامینی و درمانی را در 19 خرداد 1359 تصویب کرد که ممنوعیت کشت خشخاش، جرم انگاری اعتیاد و اعمال قوانین شدید کیفری از مفاد این قانون است.

** جامعه هر روز نگران تر از دیروز
تمامی دولت ها همواره به دنبال راهکارهای مناسب برای مبارزه با مواد مخدر بوده اند، تدابیری که از سالهای گذشته برای درمان معتاد اندیشیده شده است گواه بر این مدعاست اما باز هم رشد قارچ گونه معتادان در لایه های پنهان جامعه مسئولان را هر روز نگران تر از دیروز می کند.
اعتیاد آسیب های زیادی را به بدنه جامعه تحمیل می کند، فرد معتاد به خصوص اگر اعتیاد به مواد صنعتی داشته باشد دیگر مال و ناموس نمی شناسد و آنجاست که هر روز خبرهای دردناکی از روزنه رسانه ها منتشر می شود.
تیتر « ذبح مادر به دست پسر معتاد» آنقدر سنگین است که می تواند کمر یک جامعه را خم کند اما آنچه که امروز ناقوس خطر را به صدا درآورده تمایل معتادان به سمت مواد مخدر صنعتی است.
اینجاست که لذت مصرف یک بار مواد مخدر صنعتی می تواند به قیمت باختن تمام زندگی فرد باشد، اینها را دختر جوان 25 ساله ای می گوید که سال گذشته پای سفره عقد نشست با آنکه می دانست همسرش قبلا اعتیاد به شیشه داشته است اما زمانی که با هم عهد زندگی کردن بستند پاک شده بود.
«زهرا» ( نام مستعار است) از او تعهد می گیرد که اگر دوباره به سمت شیشه رفت حق طلاق با او باشد و بدون چون و چرا از زندگی اش جدا شود.
«عباس»(نام مستعار است) آن زمان یقین داشت که دیگر رنگ شیشه را هم نخواهد دید؛ اما چه می دانست با یک بگو مگوی ساده همسرش، شماره های حذف شده را از گوشی تلفنش پیدا می کند، قراری با دوستان قدیمی می گذارد و بازهم همان آش و همان کاسه ! و این گونه می شود که به جای اینکه سالگرد ازدواج شان را جشن بگیرند پله های دادگاه را برای مهر طلاق بالا می روند.
و پیرمردی که به خاطر شرایط اجتماعی زمان قدیم معتاد به تریاک می شود اکنون قیمت بالای این ماده مخدر او را به سمت کراک می کشاند، چند ماهی را داوم می آورد اما سپس از درون خرد، خرد طعمه کرم های این ماده تازه وارد می شود، در آخر هم شبی سرد کنج اتاق در تنهایی وهم ناکی با زندگی 60 ساله اش وداع می کند.

** پیامدهای زیانبار مواد مخدر صنعتی
مسئول یکی از کلینیک های ترک اعتیاد در بیرجند ، اعتیاد را نوعی بیماری مغزی مزمن ذکر کرد و گفت: علی رغم پیامد های ناگوار ، مصرف مواد مخدر باعث می شود فرد معتاد باز هم برای بدست آوردن یا مصرف مواد مخدر خود را به هر دری بزند.
دکتر مجید رضا لطیفی در گفت و گو با ایرنا افزود: تغییراتی که بر اثر مصرف مواد مخدر در مغز انسان به وجود می آید ممکن است پایدار و بلند مدت باشد و به ایجاد رفتارهایی زیانبار منجر شود.
وی یادآور شد: اعتیاد کاملا شبیه به سایر بیماری های مزمن همچون بیماری قلبی و یا دیابت است چراکه در این بیماری ها فعالیت عادی و سالم یکی از اندام های بدن مختل شده و پیامدهای زیان باری به همراه می آورد.
وی به انواع مواد مخدر صنعتی اشاره کرد و اظهار داشت: برخی از این مواد مانند هروئین، تریاک و مرفین واکنش ‌های مغز را آهسته می‌ کند و کم شدن سرعت تنفس، ضربان قلب و فشار خون نیز از اثرات آن است.
وی با بیان اینکه برخی از مواد مخدر نیز محرک است و به سیستم عصبی بدن سرعت می بخشد خاطر نشان کرد: این مواد مثل کوکائین و نیکوتین باعث بیشتر شدن سرعت تنفس ، ضربان قلب، فشار خون و جلوگیری از خواب می شود.

** جنون، آخر خط حشیش
این مسئول کلینیک ترک اعتیاد ، برخی دیگر از مواد مخدر را توهم زا دانست و گفت: این مواد باعث حالت‌ هایی مثل هذیان می ‌شود و آثاری چون از دست دادن حافظه، لرزش، حالت استفراغ و عوض شدن اخلاق از خود به جای می گذارد.
لطیفی، مواد مخدر استنشاقی مثل« ماری جوانا » را موادی می داند که فرآیند مغز را آهسته کرده و از طرفی باعث بیشتر شدن ضربان قلب و سردرد می شود.
وی با بیان اینکه حشیش جزو موادی است که از رزین گیاه شاهدانه تهیه می شود افزود: این ماده مخدر در کوتاه مدت باعث احساس سردرگمی، اضطراب، هراس، بدگمانی شده و پس از مصرف آن ضمن مختل شدن هماهنگی حرکات و توانایی یادگیری نیز کاهش می ‌یابد.
لطیفی در خصوص خطرات دراز مدت مصرف حشیش نیز عنوان کرد: پارانوئید، اسکیزوفرنی، جنون، روان پریشی، افسردگی و اضطراب، از جمله اثرات این ماده خطرناک است و استعمال آن همراه با سیگار سبب آسیب جدی به ریه ‌ها می شود.
وی با بیان اینکه فرد معتاد عوارض روانی زیادی را باید متحمل شود یادآور شد: نابسامانی خانوادگی، تربیت نشدن صحیح فرزندان، خشونت، گسترش طلاق، جرم و جنایت، نشر بیماری های واگیر و خطرناک نیز از عوارض خانوادگی و اجتماعی اعتیاد به مواد مخدر به خصوص مواد صنعتی است.

** نگرانی از تغییر الگوی مصرف مواد مخدر
صنعتی شدن اعتیاد زنگ خطر بزرگی برای جامعه است در همین خصوص دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی نیز گفت: در برخی از روستاهای مرزی استان شاهد تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از سنتی به صنعتی هستیم.
علی زندی با بیان اینکه مرز هم تهدید است و هم فرصت تاکید کرد: برای استفاده از فرصت ها باید تلاش کرد نیروی انسانی در مناطق مرزی ماندگار شود.
وی گرچه معتقد است، اعتیاد در مرزهای استان پررنگ و قرمز نیست اما خاطر نشان کرد؛ تغییر الگوی مصرف از سنتی به صنعتی بسیار نگران کننده است.
زندی با بیان اینکه معتادان خراسان جنوبی غالبا مواد سنتی از جمله تریاک مصرف می کنند گفت: مواد مخدر صنعتی باعث زوال عقل شده از همین رو می بینیم که شخص معتاد حتی به ناموس خود نیز رحم نمی کند.

** اعتیاد، گفتمان عمومی شود
دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی با تاکید بر پایداری روابط عاطفی بین والدین و فرزندان تصریح کرد: نظارت بر رفتار فرزندان و بررسی دوستان می تواند آنان از گرفتار شدن در دام اعتیاد نجات دهد.
زندی ادامه داد: در سال 97 به دنبال این هستیم که موضوع اعتیاد به یک گفتمان عمومی تبدیل شود لذا از تمام صاحبان فکر و اندیشه در این رابطه کمک می گیریم.
وی نبود مقبولیت اجتماعی معتاد بهبود یافته را یک عامل مهم در بازگشت افراد به اعتیاد عنوان کرد و افزود: حتی خانواده فرد بهبود یافته نیز او را به رسمیت نمی شناسد و اگر کوچکترین سرقتی انجام شود نگاه ها به سمت این فرد معطوف می شود.
وی یادآور شد: اعتیاد به عنوان یک بیماری با سایر بیماری ها از جمله سرطان تفاوت دارد چرا که بیمار اعتیاد با مسائل اجتماعی پیچیده دست و پنجه نرم می کند.

** نشاط اجتماعی حلقه مفقوده جامعه در برخورد با اعتیاد
دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی، توانمند کردن سازمان های مردم نهاد را برای همیاری معتادان بهبود یافته از دیگر برنامه های امسال ذکر کرد و گفت: در همین راستا امسال تمام صدور مجوزهای در ارتباط با سازمان های مردم نهاد از کانال وزارت کشور صورت می گیرد.
وی با تاکید بر اینکه نبود نشاط اجتماعی از عوامل مهم گرایش جوانان به سمت مواد مخدر است اظهار داشت: دستگاه های اجرایی باید برای نشاط اجتماعی دغدغه داشته باشند و پویایی جوانان را در راستای هنجارهای اجتماعی مدیریت کنند.