نبرد حلب و تاثیر آن بر رابطه ایران با عربستان

نبرد حلب به روزهای پایانی نزدیک می شود و این تنها مسئله تعداد روز باقی مانده است که کل شهر نهایتا توسط نیروهای دولتی سوریه با همکاری متحدین به طور کامل فتح شود. با فتح حلب رویای تجزیه سوریه برباد خواهد رفت زیرا داعش به سرعت نابود خواهد شد و کردهای شمال سوریه که تحت فشار ترکیه هستند. تنها می ماند ادلب که محل تجمع مخالفان مسلح دولت سوریه است. روشن است که قبل یا بعد از رقه نوبت به ادلب خواهد رسید و ادلب نیز نهایتاً با یک جنگ خونین فتح خواهد شد مگر اینکه روابط بین الملل یعنی بده بستان آمریکا و روسیه چیز دیگری را رقم بزند. لذا در حالت عادی دولت سوریه دیگر انگیزه ای برای امتیازدهی به مخالفان نخواهد داشت زیرا بر روی زمین کار را تقریبا تمام شده خواهد دید. این قضیه از یک سو موجب خوشحالی و مباهات است که فرماندهان نظامی ایران که در نقش مستشاری حضور دارند تا این حد حرفه ای عمل کردند که توانستند با حمایت روسیه نقشه های فرماندهای عربستانی-پاکستانی و ترکیه ای و اسرائیلی را نقش بر آب کنند و در این مناقشه پیروز شوند.
در عین حال نباید مسئله سوریه را به عنوان یک مسئله جدا بررسی کرد بلکه باید آن را بخشی از پازل رابطه ایران و عربستان دید. به نظرم سه نگرش نسبت به رابطه ایران و عربستان وجود دارد: 1) رقابت ایدئولوژیک: برخی معتقدند که نظام ایران عامل ترویج تشیع است و نظام عربستان عامل ترویج وهابیت و بین آنها به صورت طبیعی تعارض ذاتی برقرار است. 2) رقابت منطقه ای: برخی معتقدند که مسئله میان ایران و عربستان مسئله رقابت مذهبی و فرقه ای نیست بلکه مسئله نفوذ منطقه ای است و رقابت‏های مذهبی صرفاً ابزاری برای یارگیری است. این افراد معتقدند که مسئله رابطه ایران و عربستان مسئله قدرت است و این یک بازی حاصل جمع صفر است یعنی یا ایران برنده می شودو عربستان بازنده و یا برعکس. 3) همکاری اقتصادی: این دیدگاه معتقد است که ما باید رابطه خود را با عربستان یک رابطه همکاری بلندمدت نگاه کنیم که در این صورت این رابطه دیگر یک بازی با حاصل جمع صفر نخواهد بود. ایران و عربستان تا قیامت همسایه هم خواهند بود و ناگزیر از کنار آمدن با هم هستند. کافی است یک لحظه با خود فکر کنیم که اگر هم اکنون با عربستان روابط دوستانه‏ای داشتیم چقدر وضع مردم هر دو کشور و مردم منطقه بهتر بود.
از منظر دو نگاه اول پیروزی در سوریه امری صددرصد مثبت است زیرا رقیب به عقب رانده شده است اما از منظر سوم این پیروزی می‏تواند انگیزه همکاری را در هر دو سو کم کند. در شرایط فعلی دولت سوریه دیگر انگیزه‏ای نخواهد داشت تا امتیازی به افراد وابسته عربستان و ترکیه دهد در حالی که عربستان در این پروژه هزینه های بسیاری کرده است. شاید بتوان گفت که نقش بر آب کردن همه طرح های عربستان و ندادن امتیاز به این کشور، صرفا عناد با ایران را تقویت خواهد کرد و راه بازگشت به مسیر مسالمت آمیز و همکاری را دورتر خواهد برد. یک پیامد آن تشدید تلاش های عربستان و لابی هایش در واشنگتن برای رودررو کردن تیم دولت جدید با ایران و تضعیف برجام تا جای ممکن است. البته یک دیدگاه هم این خواهد بود که وقتی جمهوری اسلامی در سوریه توفیقات بیشتری داشته باشد، عربستان نیز ناگزیر خواهد شد توهم شکست دادن ایران را کنار بگذارد و واقعیت ایران و قدرتش را پذیرا شود و به همکاری متمایل شود. در سمت ایران نیز به نظرم پیروزی های سوریه افراد و کانونهای قدرت متمایل به رقابت به عربستان را در مقایسه با کسان و نهادهایی که معتقد به همکاری با عربستان هستند تقویت خواهد کرد و گزینه همکاری را عربستان را غیرمحتمل‏تر خواهد ساخت. این خطر هست که در سمت ایران نیز کسانی به این تصور مبتلا شوند که می توانند با مقابله با عربستان، نهایتاً این کشور را شکست دهند. این افراد از این واقعیت غافلند که تا وقتی روسیه دخالت رسمی و همه جانبه در نبرد سوریه نکرده بود، دولت سوریه و متحدین قادر به شکست قطعی مخالفان نبودند. پیش از ورود سوریه یک توازن قوا ایجاد شده بود که زور هیچ کس بر طرف دیگر نمی چربید. مداخله یک قدرت نظامی بزرگ توانست آن توازن قوا را بر هم زند و نهایتاً ایران در ائتلاف پیروز قرار گرفت. روشن است که این به معنی نفی اهمیت ایران در معادله سوریه نیست بلکه به معنی هشدار نسبت به غلو در مورد جایگاه ایران و ناچیز انگاشتن قدرت عربستان است. چنین اشتباهی می‏تواند تحلیلگران و تصمیم‏گیران را به گزینه تقابل به جای همکاری سوق دهد کمااینکه با روی کارآمدن تیم جدید در حکومت عربستان، آنها دچار چنین توهمی شدند و به جای همکاری با ایران، پول زیادی را برای چند سال را صرف مقابله با ایران نمودند و زحمت زیادی را برای خود و دیگر مردم منطقه ایجاد کردند.