اعتماد متقابل؛ پيش شرط آغاز روابط تجاري

حقيقت آن است که مقامات آمريکايي مانند آقاي اوباما و جان کري با تشکيل جلسات مختلف تلاش کرده اند بانک‌هاي اروپايي را به رابطه با ايران تشويق کنند. از طرفي بخشي از تحريم‌ها هم برداشته شده است. اما بايد در نظر داشت رفع تحريم‌ها يک بخش است و اعتماد بانک‌ها براي شروع تجارت بخش ديگر.اين که تحريم‌ها برداشته شده است به اين معني نيست که بانک‌هاي اروپايي بلافاصله همکاري با ايران را شروع مي‌کنند. بانک‌هاي اروپايي چون قبلا توسط وزارت خزانه آمريکا براي رابطه با ايران جريمه شده‌اند، الان نگاه مي‌کنند ببينند با وجود اينکه تحريم‌ها برداشته شده‌اند، روابط ايران و آمريکا به چه صورت پيش مي‌رود. آيا باز هم احتمال دارد ايران مورد تحريم واقع شود يا نه؟

اولين مسئله‌اي که مورد توجه آنها قرار مي‌گيرد اين است که ايران و امريکا امکان ادامه همکاري ميان خود را به چه صورت نشان مي‌دهند. اگر ايران و آمريکا با هم همکاري جدي مي‌کردند، خب طبيعتا شرکت‌ها هم بلافاصله وارد ميدان مي‌شدند. اما اگر دو کشور براي هم خط و نشان بکشند، شرکت‌ها هم اعتماد لازم را کسب نمي‌کنند. خط و نشان کشيدن دو کشور براي هم اين ذهنيت را القا مي‌کند که هنوز ممکن است روابط دو کشور تيره و تار شود و بانک‌ها از آن متضرر شوند. چرا که فکر مي‌کنند ممکن است ايران به دليل ديگري تحريم شود و اموال آنها باز هم مورد تهديد قرار گيرد. پس بانک‌ها در اين شرايط سرمايه‌گذاري نمي‌کنند. سفير پيشين ايران در مقر اروپايي سازمان ملل در ژنو در پاسخ به اين سوال که ايران و آمريکا در اين شرايط بايد چه سياستي را در پيش بگيرند گفت:تصور کنيد کسي مانند آقاي ترامپ در تبليغات انتخاباتي خود بگويد اگر سر کار بيايم توافق هسته‌اي را باطل مي‌کنم. حالا اينکه ترامپ نمي‌تواند اين کار را بکند حرف ديگري است. اما صرف مطرح شدن اين حرف باعث مي‌شود در فضاي اقتصادي يک بي‌اعتمادي حاصل شود. در واقع عوض آنکه اعتماد سرمايه‌گذار جلب شود، بي‌اعتمادي‌اش جلب مي‌شود.

از طرف ديگر،اگر در ايران مسئولين پشت سر هم عليه توافق هسته‌اي اظهار نظر کنند و آن را ناکارآمد بدانند، بازهم موجب تاثير منفي در فضاي اقتصادي جهان مي‌شود. آنها مي‌گويند وقتي خود ايراني‌ها هيچ اعتقادي به ادامه توافق ندارند و مي‌خواهند دير يا زود آن را به هم بزنند، چرا سرمايه خود را به ايران ببريم؟خرم اضافه کرد: از طرف ديگر، درست است که جان کري با بانکداران اروپايي جلسه گذاشته و آنها را به سرمايه‌گذاري تشويق کرده است. اما حقيقت اين است که چيز زيادي به عمر دولت اوباما باقي نمانده است. اگر بعد از اين مدت کسي مانند ترامپ به قدرت برسد چه؟در اين صورت بانکداران و شرکت‌هاي اروپايي دست نگه مي‌دارند تا اين مدت بگذرد و تکليف دولت بعدي آمريکا مشخص شود.

اين کارشناس مسائل سياسي همچنين به مسئله عدم شفافيت عملکرد بانک‌هاي ايران هم اشاره کرد و گفت: يک دسته ديگر از دلايل به عدم شفافيت باز مي‌گردد. اگر قرار باشد بين بانک‌هاي ايراني و اروپايي روابط تجاري برقرار شود، بانک‌هاي اروپايي توقع دارند در حساب‌هاي ايراني شفافيت وجود داشته باشد. چرا که اين نگراني را دارند که نکند ايران با اين وسيله بخواهد به تروريسم کمک کند. درست که ايران صراحتا حمايت از تروريسم را رد مي‌کند، اما مهم اين است که بانک‌هاي اروپايي به ما اعتماد کنند.

فريدون مجلسي، تحليلگر مسائل بين‌الملل نيز در گفت‌و‌گويي به نکاتي در اين باب اشاره کرد. مجلسي شرط اصلي آغاز معاملات تجاري را اطمينان بانک‌ها دانست و گفت: «با اينکه آقاي کري به بانکدارهاي اروپايي اطمينان داد که تعامل آنان با ايران از نظر آمريکا بلامانع است، اما بانک‌هاي اروپايي که قبلاً به دليل معاملات با ايران خسارات هنگفتي پرداخته‌اند بيش از آنکه گوش به اين توصيه‌هاي داخلي و خارجي بسپارند تحت تأثير لابي‌هاي پولي و سياسي اسرائيل و عربستان هستند که منافع بيشتري برايشان دارد تا تعامل با ايران.» او ادامه داد: شايد مذاکرات منجر به جلب توجه تعدادي از بانک‌هاي کوچک بشود که بخواهند در غياب بزرگترها سودي ببرند. شايد هم کشورها مايل به توسعه روابط بازرگاني به سود صادرات و منافع ملي خود باشند، اما بانک‌ها هميشه محافظه‌کار هستند و به منافع خود مي‌انديشند.

مجلسي در پاسخ به اين سوال که چرا دستيابي و اجراي برجام نتوانسته است چشم‌اندازي براي اروپايي‌ها براي همکاري با ايران فراهم کند؟ تصريح کرد: اصولاً برجام فقط تحريم‌هاي شوراي امنيت را فسخ کرد، اما ساير روابط سياسي و اقتصادي تابع رفتارهاي متقابل ايران و غرب است. در حال حاضر غرب خود را متعهد به حمايت از موجوديت اسرائيل مي‌داند و اروپا هم ضمن رقابت‌هايي با آمريکا از لحاظ امنيتي و سياسي با آمريکا هم‌انديشي مي‌کند.

اين ديپلمات اسبق کشورمان در پاسخ به اين سوال که ايران براي رفع نگراني‌هاي بين‌المللي و ايجاد رغبت براي همکاري با تهران، چه اقداماتي بايد انجام دهد؟ خاطرنشان کرد: تا زماني که خصومت و در واقع جنگ پنهان ميان آمريکا و ايران ادامه داشته باشد، فراهم آوردن شرايط متعارف امکان‌پذير به نظر نمي‌رسد، زيرا به همان اندازه، که آمريکا اسرائيل را مسئله حساس خودش مي‌داند، ايران نيز نابودي آن دولت را مسئله راهبردي خود مي‌داند.