امام موسی صدر؛ یک عالم اثرگذار

 امام موسی صدر ، چهره شناخته شده ای برای شیعیان لبنان است. او اگرچه ایرانی تبار بود  اما با استقرار در لبنان به زندگی و مبارزات شیعیان در این کشور سر و سامانی داد تا این که در 9 شهریور 1357 ، دیگر خبری از او نشد و  ناپدید شد. بدین ترتیب در واپسین روز از ماه اوت ۱۹۷۸، واقعه‌ای رخ داد که در هیچ تصوری نمی‌گنجید.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، هیچ‌کس گمان نمی‌کرد که رهبر نهضت محرومان لبنان در اوج دوران تلاش و ثمربخشی و فداکاری ربوده شود. هیچ‌کس نمی‌توانست تصور کند که کسی به خود اجازه دهد با شیوه‌ای نیرنگ‌آمیز و آکنده از فریب و خیانت به امام موسی صدر تعرض روا دارد و به آزار پیشوای مقاومت دست یازد. اما چنین شد و امام صدر در لیبی و به دست قذافی ، حاکم طغیانگر لیبی  ربوده شد.
امام سید موسی صدر در آخرین نامه اش به خانواده اش می نویسد : "صدری [سید صدر‌الدین صدر ؛فرزند امام صدر]، حمید و بچه‌ها، حال ما خوب است. إن‌شاءالله روز شنبه یا یکشنبه وارد پاریس خواهم شد. امیدوارم بتوانم عصرجمعه یا بعدازظهر شنبه تماس تلفنی برقرار کنم و زمان دقیق ورود را مشخص کنم.
لطفاً به‌ ام‌صدری [همسر امام صدر] خبر دهید و با منزل حسینی در بیروت به شماره ۴۷۰۸۸۶ تماس بگیرید و ضمن آگاهی از اوضاع، موضوع را به آنان بگویید.
به دکتر صادق و دکتر عصام هم خبر بدهید که در پاریس منتظر ورود ما باشند. "
و این نامه به آخرین نوشته منتشر شده توسط امام موسی صدر درباره احوالش توسط  او ،  بدل می شود. نامه ای که جزییات آن ، به سرانجام نرسید.
گفتنی است ،  امام موسی صدر، در ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ هجری شمسی در قم به‌دنیا آمد.پدر ش  مرحوم آیت‌الله سید صدرالدین صدر،  بود. امام صدر پس از اتمام مقدمات علوم حوزوی، در خرداد سال 1322 به حوزه علمیه قم رفت و در کنار تحصیلات حوزوی، سال 1329 به عنوان اولین دانشجوی روحانی در رشته «حقوق در اقتصاد» به دانشگاه تهران وارد شد.
امام موسی صدر در اواخر سال 1338 و به دنبال توصیه‌های حضرات آیات بروجردی، حکیم و شیخ مرتضی آل یاسین، سرزمین مادری خود ایران را به سوی لبنان ترک کرد. اصلاح امور فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شیعیان لبنان از یک‌سو، و استفاده از ظرفیت‌های منحصر به فرد لبنان برای نمایاندن چهره عاقل، عادل، انسان‌دوست و با زمان مکتب اهل‌بیت به جهانیان از سوی دیگر، اهداف اصلی این هجرت را تشکیل می‌داد.
امام موسی صدر در بهار سال 1344 گروهی از جوانان مؤمن شیعه را به مصر اعزام کرد، تا در دوره‌ای شش‌ماهه، فنون نظامی را فرا گیرند. با بازگشت این جوانان که اولین کادرهای مقاومت لبنان بودند، عملیات ایذایی مشترک رزمندگان فلسطینی  لبنانی در شمال فلسطین اشغالی آغاز شد.
او در تابستان 1345 و پس از اجتماعات عظیم و چند روزه شیعیان لبنان در بیعت با ایشان، رسما از حکومت وقت درخواست کرد تا همانند دیگر طوایف آن کشور، مجلسی برای سازماندهی شیعه و پیگیری مسائل آن تاسیس شود. مجلس اعلای اسلامی شیعیان که اولین بخش از برنامه درازمدت امام صدر بود، در اول خرداد 1348 تاسیس، و خود آن بزرگوار با اجماع آرا به ریاست آن انتخاب شد.
با تاسیس مجلس اعلای اسلامی شیعیان، امام خمینی(ره)  در پاسخ برخی فضلای مقیم نجف، امام صدر را امید خود برای اداره حکومت پس از شاه نامید.در شهریور 1351 و کمتر از 24 ساعت پس از اشغال 48 ساعته دو روستای «قانای جلی» و «جویا» به دست سربازان رژیم صهیونیستی، نشست فوق‌العاده مجلس اعلای اسلامی شیعیان با حضور تمامی اعضا در روستای جویا برگذار شد، و از همان روز اولین بذرهای «مقاومت لبنانی» توسط امام موسی صدر پاشیده شد.
در خرداد 1354 و به دنبال وقوع انفجاری در اردوگاه نظامی عین البنیه در کوههای بقاع، که به شهادت 27 تن از جوانان شیعه انجامید، امام موسی صدر رسما ولادت «گروه‌های مقاومت لبنان» را اعلان کرد.
امام موسی صدر در دیدارهای مکرر سال 1357 خود با رهبران سوریه، عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای جهان عرب، اهمیت انقلاب اسلامی ایران، پیروزی قریب الوقوع آن و ضرورت همپیمانی آنان با این انقلاب را به آنها گوشزد کرد. او در شهریور 1357 و یک هفته پیش از ربودن شدن خود، با انتشارمقاله «ندای پیامبران» در روزنامه لوموند، امام خمینی (ره) را به عنوان تنها رهبر انقلاب اسلامی ایران معرفی کرد.
امام موسی صدر در 3 شهریور سال 1357 و در آخرین مرحله از سفر دوره‌ای خود به کشورهای عربی، بنا بر دعوت رسمی معمر قذافی وارد لیبی شد و در روز 9 شهریور ربوده گردید. در این میان قرائن متعددی حکایت از آن دارند که امام موسی صدر همچنان در قید حیات بوده و چون برخی دیگر از علمای اسلامی، شرایط زندان حبس ابد را می گذراند.
خبری هم  در 13 اردیبهشت 1380 توسط سایت «جبهه نجات ملی لیبی» روی اینترنت منتشر شد، مدعی آن بود که امام موسی صدر در اواخر سال 1376 توسط برخی زندانیان زندان ابوسلیم شهر طرابلس مشاهده شده است.
البته در کنار اخباری که از زنده بودن او منتشر می شود ، خبرهایی نیز از شهادت اوبه دستور قذافی مخابره شده است.
اما فارغ از اخبار زنده یا شهید شدن او ، توجه به اندیشه های این عالم ضرورت دارد. به گونه ای که " موضوع وحدت اسلامی "  یکی از نقاط عطف در اندیشه‌های موسی صدر به شمار می‌آید. وی برای برقراری اندیشه اجتماع مسالمت آمیز فرقه‌ها و ادیان در کنار یکدیگر اندیشه‌های چون حمایت از اصل همزیستی مسالمت آمیز و مبارزه با تجزیه کشور لبنان، رد هر گونه فرقه گرایی و مبارزه با تعصب‌های فرقه‌ای تأکید می‌کرد. وی یرای نزدیکی و اتحاد میان مذاهب شیعه و سنی به یکی از مفتی‌های برجسته لبنان در همین راستا نامه‌ای نوشته است و خواستار اقدام عملی وی برای وحدت میان مذاهب شده است. وی شیعه و سنی را برآمده از دینی واحد می‌دانست. وی علت اصلی عقب ماندگی مسلمانان را در نبود یک جامعه و سازمان منسجم برای هدایت مسلمان‌ها می‌دانست. وی به اتحاد به عنوان عامل حرکت و تکامل مسلمانان نگاه می‌کرد. او بر این باور بود که وحدت کلمه میان مسلمانان از دو راه امکان‌پذیر است: نخست از راه همسان کردن فقه، و دیگری از طریق تلاش و کوشش مشترک.
مهدی عباسپور