مردم سالاری آنلاين - تراریخته ها چه نوع محصولاتی هستند؟

ورود مجلس به موضوع تراریخته ها در پی اعتراضات فعالان محیط زیست

با انتخاب عیسی کلانتری برای ریاست سازمان محیط زیست در دولت دوازدهم ،‌عزم وی برای گسترش کشت و تولید محصولات تراریخته در اولین نشست خبری وی به صورت علنی اعلام شد.اما بعد از این نشست خبری و انعکاس آن در خبرگزاریهای مختلف ،‌صداهای مخالفی برای کشت و گسترش تراریخته ها ،از سمت کارشناسان و صاحب نظران به گوش رسید تا جایی که منجر به قرائت تذکر 69 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره ی تولید و مصرف محصولات محصولات تراریخته در نشست علنی مجلس شد که طی این تذکر خواستار کنترل واردات ،‌ رهاسازی ،‌تولید و مصرف محصولات تراریخته شدند. همچنین علی اکبر ولایتی (مشاور رهبر معظم انقلاب) در سخنانی صریح نسبت به رهاسازی محصولات دست ورزی ژنتیک شده (‌تراریخت) و آثار شوم آن بر حیات سرزمین ایران اعلام نظر کرد. وی گفت " وارد شدن به این چرخه ،‌سرنوشت زیست محیطی کشور را به ناکجا آباد حواله کردن است ".
گیاه تراریخته به گیاهی گفته میشود که ساختار ژنتیکی آن از طریق مهندسی ژنتیک تغییر یافته باشد. این تغییر معمولا جهت بهبود مقاومت گیاهی و برای بهبود عملکرد گیاه و بهره وری کشاورزی صورت میگیرد. غالبا هدف این نوع از مهندسی ژنتیک انتقال یک یا چند ژن مفید و مقاوم به گیاهان دیگر است که میتواند برای گیاه جدید ویژگی خاصی را به همراه داشته باشد . مراحل تولید گیاهان تراریخته به صورت مختصر به شرح زیر است :1 – یافتن صفات تازه ،‌2 – دستیابی به ژن ها ،‌3- الحاق ژن تازه به ژنوم گیاهی ،‌4 – دالان های رشد و گلخانه های خودکار،‌5 – کاشت با تراکتور هوشمند ،‌6 – زمان آشکار شدن ژن ها فرا میرسد .مثلا یک ژن مقاوم به باکتری یا ویروس خاص که میتواند گیاه را بیمار نمایند را به صورت گسترده در گیاهان تکثیر میدهند تا محصولی با صفات دلخواه تولید شود .
باکتری ها و ویروس هایی که از نظر کشاورزان و برخی از سیاستمداران در امر تغذیه یک جور مزاحم برای کشت و کار به شمار میآیند و قسمتی از این تحقیقات در جهت افزایش مقاومت گیاهان در برابر آنها میباشد ،‌در حقیقت محافظین طبیعی برای اکوسیستم هستند تا یک گونه به صورت گسترده یک سرزمین را به اشغال خود در نیاورد و اجازه زندگی به سایر گونه های گیاهی را نیز بدهد و اگر این موجودات به هر دلیلی از چرخه حیات و تکثیر گیاهان خارج شوند فیدبک های منفی زمین و خاک که در جهت حفظ سایر گونه ها همواره انجام میشده است از بین میرود و نتیجه چیزی به جز نابودی گونه های دیگر و از بین رفتن خودتنظیمی شگفت انگیز زمین نخواهد بود. دستکاری ژنتیک گیاهان یک تهدید بزرگ برای اکوسیستم است و گیاهانی که در مورد یک عامل بیماریزا مقاوم شوند ممکن است به صورت ناخواسته حامل ژن های غیر مفید هم باشند و گیاهان تراریخته وقتی از آزمایشگاه به زمین منتقل میشوند تا حدود زیادی گسترش و جمع آوری و پاکسازی آنها غیر قابل کنترل خواهد بود و میتوانند تهدیدات بالقوه ایی برای زندگی سایر جانداران باشند . به غیر از تمام شبه هایی که در خصوص سرطانزا و غیر بهداشتی بودن این محصولات وجود دارد باید نکات مهم زیر نیز در نظر گرفته شود.
تغییر کاربری زیستگاه ها و کاهش تنوع زیستی برای تولید محصول تراریخته :مثلا در مورد تراریزش برنج ایرانی باید به این موضوع توجه نمود که این محصول در حال حاضر به صورت طبیعی در نوار شمالی کشور به صورت گسترده کشت میشود و در بسیاری از مناطق زمین را برای کشت این محصول تغییر کاربری داده اند تا زمین بیشتری زیر کشت برود و همچنین محصول بیشتری برداشته شود . اما آیا در صورت موفقیت در تراریزش برنج ایرانی و تولید انبوه و بدون مانع برای آن ،‌توان اکولوژیک منطقه هیرکانی در نظر گرفته میشود ؟ آیا وضعیت اکوسیستم در حال زوال نوار شمالی کشور با سرعت بیشتری به سمت نابودی نمیرود؟ و حتی در صورت کاشت این نوع برنج در مناطق دیگر ایران ،‌آیا منابع آبی کافی برای تولید این محصول که به زمینی اشباع از آب نیاز دارد ؛ ‌وجود دارد؟ و یا اینکه باید متوسل به انتقال آب شد ؟ و بحران آب با شدت بیشتری به سمت ویرانی زمین هایی که اصلا به صورت ذاتی توان کشت برنج را ندارند نمیرود؟ البته این در مورد هر نوع از گیاهی تراریخته ایی که با اهداف تولید غذای بیشتر و وخود کفایی تولید میشود نیز صدق میکند و هر نوع گیاهی بسته به تاب آوری سرزمین و در حد و اندازه های توان اکولوژیک باید تولید شود.
تولید واکنش های آلرژی زا در انسان : در فرایند تولید ممکن است پروتئین های جدیدی در گیاه ساخته شوند که در بدن انسانها آلرژی بوجود بیاورد و یا مقاومت عوامل بیماری زای بدن را در برابر آنتی بیوتیک افزایش بدهد همچنین تراریخته ها گرده افشانی میکنند و میتوانند گسترده شوند و خالص کردن کشاورزی ارگانیک از این ژن ها تقریبا غیر ممکن است وهمینطورعلف کش ها در کشت تراریخته به صورت بی رویه مورد استفاده قرار میگیرند .
فائو معتقد است که فرار یک ژن تراریخته میتواند توسط یک ارگانیسم به سایر اعضای گونه و یا حتی به گونه های دیگر هم منتقل شود و ژن هایی که توسط تراریخته ها معرفی میشوند استثنا نیستند و تراریخته ها میتوانند ژن های خاموش را به صورت تصادفی فعال کنند همچنین این ژن ها میتوانند جایگزین گونه های بومی و وحشی شوند و ارگانیسم های داخلی جانوران را تحت تاثیر قرار داده و آنها را در معرض خطر نابودی قرار دهند . به هر صورت ارزیابی ها به صورت کامل انجام نگرفته و اطلاعات متناقض است که باعث عدم اطمینان در مورد مزایا و آسیب های احتمالی است و در صورت وجود هر ریسکی این گیاهان باید ازغذای افراد جامعه حذف شوند.
به گفته ی رییس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت : "هنوز تحقیقات جهانی در خصوص تاثیر مصرف محصولات تراریخته بر روی سلامت جامعه انسانی نهایی نشده است و کل دنیا در حال آزمون و خطایی است که بسیاری از کشورها از آن بر روی سلامت شهروندانشان حذر میکنند " و این در حالی است که رییس سازمان محیط زیست کشور به عنوان متولی محیط زیست که باید حامی زندگی سالم و بدون ریسک برای افراد جامعه باشد به صورت علنی از تراریخته ها حمایت میکند . یکی از حقوق شهروندی ،‌دسترسی به منابع غذایی سالم و مطمئن است و یکی از مزایای اولیه ایی که از این حق باید بدست بیاید ، دادن اطلاعات و برچسب گذاری محصولات تراریخته است تا مصرف کنندگان با حق انتخاب ، از غذای سالم استفاده کنند .
در رابطه با اهمیت تغذیه مردم که جزء الویت های هر دولتی هست باید با توجه به الگوی مصرف غذا و سیستم بسته بندی و پخت سنتی که باعث تولید پسماند زیادی در کشور میشود؛ بهتر است برای تامین غذای افراد جامعه به راههای بهتری مانند اصلاح الگوی مصرف ،‌تغییر سیستم پخت و پز بدون دور ریز ،‌ فرهنگ سازی در خصوص نوع مصرف و تغییر دیدگاه افراد جامعه در مورد مصرف غذا متوسل شد نه اینکه توان اکولوژیک و منابع آبی که به دلیل انتقال و سدسازی در آستانه نابودی قرار گرفته است را به اجبار وادار به تولید گیاهانی کرد که نیروی خودتنظیمی از آن گرفته شده است و در این بین برای تامین غذا باید کشاورزی پایدار غیر تراریخته و اصلاح روش های آبیاری که به بهبود وضعیت آب و خاک کمک میکند ؛‌تقویت شود.
بنا بر تخمین انستیتو بین المللی استکهلم نیمی از غذای تولید شده در کل جهان در فاصله بین مزارع تا فروشگاهها گم یا دور ریخته میشوند و یا توسط مصرف کنندگان هدر میشوند و این در حالی است که با این مقدار پولی که دور ریخته میشود میتوان سیستم تولید و مصرف را بهبود بخشید.سخن آخر اینکه تراریخته ها در کل جهان مورد تردیدند و حفاظت از سلامت محیط زیست و تمام جانداران ساکن اعم از انسان و حیات وحش به عهده ی سازمان محیط زیست است و ورود نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی به بحث تراریخته ها نشاندهنده ی نگرانی عموم مردم از مصرف این محصولات است.
گزارش : ساغر شمسی