پشت پرده شایعه جریمه بانک‌های ترکیه به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران

پس از این که یک روزنامه ترکیه‌ای مدعی شد که شش بانک این کشور به اتهام «دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران» ممکن است توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا،  چندین میلیارد دلار جریمه شوند، سازمان تنظیم و نظارت بر بانک‌های ترکیه ضمن تکذیب این خبر، خواستار بی‌توجهی «به این شایعات» شد. اما اساساً چرا چنین شایعه‌ای در چنین مقطعی مطرح می‌شود؟
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، ایران و ترکیه روابط اقتصادی خود را گسترش داده‌اند و هفته گذشته در جریان سفر اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری به ترکیه، پیمان پولی دوجانبه نیز بین دو کشور امضا شد که به خودی خود یک قرارداد ارزی بسیار مهم محسوب می‌شود. درست در چنین شرایطی توسط روزنامه «خبرتُرک»، این مسأله مطرح شد که ممکن است چند بانک ترکیه به اتهام نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران، «میلیاردها دلار» جریمه شوند.
روزنامه ترکیه‌ای بی‌آن‌که نامی را مطرح سازد، مدعی شده بود که یکی از بانک‌های ترکیه ممکن است پنج میلیارد دلار و چند بانک دیگر به مقادیر کمتری، جریمه شوند. اما سازمان تنظیم و نظارت بر بانک‌های ترکیه خیلی زود این خبر را تکذیب کرد. در بیانیه این سازمان آمده است: «گزارش‌ها در مورد بانک‌های ما، به کلی شایعاتی هستند که بر پایه سند و مدرک نیستند و نباید مورد توجه قرار گیرند». اما سوال این جاست که آیا انتشار این خبر در روزنامه تُرک، تنها یک اشتباه یا شیطنت رسانه‌ای بوده است یا این‌که محاسباتی نیز در کار بوده و انتشار این خبر ممکن است جزئی از یک اقدام ضدایرانی باشد؟
ایران و ترکیه قصد دارند روابط تجاری خود را با واحدهای پولی دو کشور (ریال و لیر) انجام دهند و با امضای پیمان پولی دوجانبه گامی بزرگ در راستای حذف دلار از مبادلات خود برداشته‌اند. این دو کشور قصد دارند سطح مبادلات تجاری خود را تا 30 میلیارد دلار در سال افزایش دهند. در سال 2016، سطح مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه 9.66 میلیارد دلار بود و هدف‌گذاری تجارت 30 میلیارد دلاری به این معناست که ایران و ترکیه می‌خواهند تا سطح بی‌سابقه‌ای اقتصاد خود را به هم گره بزنند.
در همین حال، در سطح سیاسی نیز روابط ایران و ترکیه روزهای دشوار خود را پشت سر گذاشته و این دو کشور هم‌اکنون در مورد مسائل اقلیم کردستان عراق نظر واحدی دارند و در مورد بحران سوریه نیز ماه‌هاست که به همراه روسیه، مسیر تعامل و مذاکره را انتخاب کرده‌اند. از این حیث، روابط ایران و ترکیه، هم در بُعد سیاسی و هم در بُعد اقتصادی، در بهترین حالت از آغاز بهار عربی در سال 2011 تاکنون قرار دارد.
در تمام تحولات سیاسی و اقتصادی‌ای که در روابط تهران و آنکارا به وقوع پیوسته یا در شرف وقوع است، یک کشور توسط طرفین نادیده گرفته شده است و آن آمریکا است. پیمان پولی ترکیه و ایران عملاً ضربه‌ای (هرچند کوچک) بر پیکر دلار آمریکا است. از سوی دیگر، در گفتگوهای سه کشور ایران، ترکیه و روسیه بر سر بحران روسیه، ماه‌هاست که واشنگتن حذف شده است و همان‌طور که می‌دانیم آمریکا چندان عادت ندارد در حاشیه بایستد تا سایر کشورها به طریق دیپلماتیک و مسالمت‌آمیز، مسائل را حل کنند.
به احتمال قوی انتشار خبر مورد اشاره در یکی از روزنامه‌های دست‌راستی ترکیه، بی‌ارتباط به تلاش‌های آمریکا برای محدود کردن همکاری‌های اقتصادی سایر کشورها با ایران نباشد. آمریکا از سال گذشته تاکنون، رضا ضراب تاجر طلای ایرانی-ترکیه‌ای را در بازداشت نگه داشته و به اتهام نقض تحریم‌های ایران توسط ضراب، سعی کرده است برخی مقامات نزدیک به حزب عدالت و توسعه ترکیه را تحت فشار قرار دهد. دادستان‌های آمریکا در ماه گذشته، وزیر سابق اقتصاد ترکیه و رئیس سابق یکی از بانک‌های دولتی این کشور (هالک بانک) را به دست داشتن در نقض تحریم‌های ایران متهم کردند. سیستم قضایی آمریکا، این دو نفر را در ارتباط با پرونده رضا ضراب متهم کرده که در فاصله بین سال‌های 2010 تا 2015، «به صورت غیرقانونی و با پوشش قرار دادن هالک بانک»، ارز و طلا به ایران منتقل کرده‌اند.
روابط آمریکا و ترکیه در حال حاضر به شدت به دلیل وقوع «بحران ویزا» بین دو کشور متشنج است و ترکیه به دلیل پاره‌ای از مسائل دیگر از جمله حمایت آمریکا از کردها در سوریه، عدم استرداد فتح‌الله گولن، بازداشت رضا ضراب و غیره، از واشنگتن، گلایه و شکایت‌های بسیاری دارد. به نظر می‌رسد آمریکا راه اعمال فشار بر ترکیه را انتخاب کرده تا آنکارا را مجبور به همراهی با سیاست‌های ضدایرانی خود سازد. آمریکا در دوره اعمال تحریم‌های یک‌جانبه خود علیه ایران، چندین بانک بزرگ اروپایی را به اتهام نقض تحریم‌های ایران میلیارد دلار جریمه کرد. در آن مقطع، بانک‌های چون بی ان پی پاریباس، اچ اس بی سی، استاندرد چارترد، کومرتس بانک و کِرِدیت سوئیس، با جریمه‌های سنگینی مواجه شدند.
گرچه ممکن است همان‌طور که سازمان تنظیم و نظارت بر بانک‌های ترکیه اعلام کرده، خبر روزنامه ترکیه‌ای در مورد جریمه چند میلیارد دلاری بانک‌های ترکیه، صرفاً یک شایعه باشد اما این شایعه شاید به این دلیل ساخته شده باشد که بانک‌ها و شرکت‌های ترکیه‌ای را برای همکاری با ایران، دچار تردید سازد. بعید است آمریکا در شرایط فعلی این ریسک را تقبل کرده و چند بانک ترکیه‌ای را با هم جریمه کند. اما در عین شواهد حاکی از این است که واشنگتن راه فشار بر سایر کشورها برای کاهش سطح روابط با ایران را انتخاب کرده و ممکن است ترکیه یکی از کشورهایی باشد که واشنگتن قصد دارد آن را تحت فشار قرار دهد. در واقع، به احتمال زیاد جریمه بانک‌های ترکیه‌ای توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا واقعیت ندارد اما قصد آمریکا بر افزایش فشار به ترکیه به خاطر روابطش با ایران، واقعیت دارد.
 
نویسنده: پریسا ادب‌زاده