فاجعه زیست محیطی در تالاب میقان اراک چگونه مهار شد؟

در ساعات اولیه بامداد جمعه یکم دی ماه حادثه ی آتش سوزی در تالاب میقان اراک گزارش شد . مردم،‌ آتش نشانها ، نیروهای امدادی و سازمان حفاظت محیط زیست اراک خود را به محل حادثه رساندند تا اطفای حریق صورت پذیرد اما با توجه به فصل سرما و خشک بودن گیاهان اطراف تالاب که عمدتا شامل نی بوده (در این قسمت از تالاب به دلیل ورود پساب ها گیاه نی در آن قسمت رشد و گسترش زیادی دارد ) آتش در همان ساعات اولیه به سرعت پیشروی کرد و همچنین به دلیل اینکه حادثه در منطقه ای کم عمق از تالاب اتفاق افتاده بود، امکان تردد با خودرو یا قایق وجود نداشت که مهار آتش عملا با مشکل مواجه شد و آتش نشانان قادر به مهار آن نبودند.  با هماهنگی های صورت گرفته از جانب استاندار مرکزی ، ‌یک فروند هواپیمای آب پاش به منظور خاموش کردن آتش نیزارهای  میقان اراک از تهران به سمت اراک پرواز کرد . بعد از پرواز این هواپیما بر فراز تالاب میقان و قسمتی که دچار آتش سوزی بود،‌ حریق به طور کامل مهار شد.
 به گفته ی استاندار استان مرکزی آتش سوزی در تالاب 16 ساعت  به طول انجامید و 50 هکتار از پوشش گیاهی این تالاب  در آتش سوخت. تالاب میقان جزء 10 تالاب مهم کشور است و هرگونه حادثه ای در آن می­تواند زیست بوم ارزشمند و تنوع زیستی آن را به خطر بیاندازد. خوشبختانه در این حادثه آسیبی به پرندگان مهاجر ساکن در تالاب نرسید زیرا زیستگاه این پرندگان از محل وقوع حادثه فاصله زیادی داشت و جهت وزش باد به سمت شهر و برخلاف جهت سکونتگاه پرندگان بود.
درهمین خصوص با چند تن از شهروندان اراک گفت و گوی کوتاهی انجام دادیم:
- شما از چه طریقی متوجه آتش سوزی در تالاب میقان شدید؟ آیا از طریق رسانه ها و فضای مجازی اطلاعات کسب کردید ؟
  - خیر. من قبل از اینکه اخبار را پیگیری کنم متوجه حادثه شدم، زیرا  در هنگام  مراجعه به محل کارم که در شهرک صنعتی  ایبک آباد واقع شده متوجه دود غلیظی شدم که در جاده و شهرک های اطراف وجود داشت. همچنین ستونی از دود در محل حادثه یعنی تالاب و از فاصله ی دور قابل مشاهده بود.  صبح نفس کشیدن در اراک سخت تر شده بود و آلودگی هوا کاملا محسوس بود.
‌یکی دیگر از شهروندان در این خصوص گفت : من به همراه خانواده ام و به منظور تفریح به سمت  روستای حسین آباد در حرکت بودیم که ناگهان ستون بزرگ و غلیظی از دود را مشاهده کردیم که به نظر می­رسید از سمت تالاب میقان باشد و ارتفاع آن در حدود چندین ده متر بود. پس از بازگشت به اراک این ستون دود همچنان از مناطق مختلف شهر قابل رویت بود. تالاب میقان برای تلطیف هوای شهر بسیار تاثیرگذار است و مه رقیقی که در اوایل صبح روی شهر دیده می­شود به دلیل وجود همین تاثیر است. مرگ تالاب و جاندارانش برای شهروندان یک فاجعه به بار می­آورد. وقوع آتش سوزی در تالاب میقان  و ایجاد دود غلیظ باعث شد تا وضعیت هوای اراک در شرایط نامناسب قرار بگیرد .با توجه به نظر کارشناسان این اتفاق به دلیل دخالت های انسانی به وقوع پیوسته و ما شهروندان اراک خواستار محافظت تالاب بوسیله ی نیروهای منابع طبیعی هستیم تا دیگر شاهد این حوادث فاجعه بار که حیات تالاب و جاندارنش را به خطر می­اندازد نباشیم.
فیزیوگرافی تالاب میقان و اهمیت آن
تالاب میقان (‌تالاب کویری میقان)‌ در استان مرکزی و در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک و جنوب غربی داوود آباد  قرار گرفته است . تالاب میقان در سالهایی که بارندگی مناسبی اتفاق می­افتد دارای آب زیادی است و در سالهای کم آبی به حالت کویری در می­آید .منابع تامین کننده آب تالاب به غیر از ریزش های جوی شامل سه رودخانه قره کهریز، ‌فراهان،‌ شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک است. این تالاب دارای ویژگی های بوم شناسی خاصی است از جمله اینکه سالانه تعداد زیادی از پرندگان مهاجر را در خود جای می­دهد که در میان آنها بعضی از گونه های نادر و حمایت شده دیده می­شوند. به علت جمعیت بالای درنا در تالاب نسبت به زیستگاههای دیگر کشور،‌ این تالاب اهمیت بیشتری پیدا کرده است. همچنین پوشش گیاهی  منطقه بیشتر از  نوع گیاهان شورپسند یا هالوفیت بوده که از این نظر نیز تالاب یکی از ذخیره گاههای مهم گیاهان شور کشور به شمار می­رود . علاوه بر پرندگان ، ‌گونه های پستانداران ،‌ آرتمیا و انواع جلبک آب شور از دیگر جانداران تالاب و محیط اطراف آن هستند. این تالاب دارای بزرگترین منبع سولفات سدیم در کشور است که شرکت املاح معدنی ایران حق برداشت از معادن این تالاب را اخذ کرده است .
این تالاب از نظر گردشگری،‌ یکی از مراکز مهم طبیعت گردی و پرنده نگری در کشور محسوب می­شود. روز 15 آبان به دلیل تجمع درناها در تالاب میقان ،‌ روز درنا نامگذاری شده است .
تالاب میقان از جمله حلقه های بوم شناسی حوضه آبریز دشت اراک است و تمامی آب های سطحی منطقه و آب های حاصل از بارش های جوی به آن وارد می­شود. تالاب در فرورفتگی موسوم به چاله اراک حاصل از سنگهای رسوبی چین خورده مابین سنگ های آذرین متعلق به رشته کوه های آتشفشانی و سنگ های متامورفیک متعلق به رشته کوههای زاگرس قرار گرفته است و همچنین تاریخ شکل گیری منطقه به دوران زمین شناسی پالئوسن باز می­گردد.
از گیاهان موجود در منطقه می­توان به سیاه شور، ‌اسفناج باغی ، ‌جگن ، ‌قره داغ‌، شور مرغ ،‌گوریک ،‌ شور سراجه اشاره کرد .
مسایلی که در حال حاضر تهدیدهای  زیست محیطی تالاب به شمار می­آیند شامل ‌جاده ای که در داخل تالاب به منظور بهره برداری از معادن نمک و قطع رابطه ی بوم شناختی قسمت شمال و جنوب آن و احداث سد در بالادست حوضه آبریز ،‌ ورود پساب های فاضلاب شهری ،‌ صنعتی و کشاورزی ، ‌شکار غیر مجاز پرندگان تالاب ، ‌افزایش میزان ریزگردها به دلیل تامین نشدن حقابه تالاب است.
‌گزارش : ساغر شمسی