روزهای سخت‌تری در انتظار مستأجرین خواهد بود؟

رشد قیمت مسکن در کلان‌شهرها که از ماه‌های گذشته آغاز شده است عمدتاً به معنای رونق در بازار مسکن ارزیابی می‌شود. اما ما ایرانی‌ها معمولاً خاطره خوبی از گران شدن مسکن نداریم و بیش از 6.5 میلیون خانوار اجاره‌نشین در کشور این نگرانی را دارند که باز در فصل اجاره منازل در تابستان، نرخ اجاره‌بهای آپارتمان‌ها، جهش کند.
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، قیمت خرید و فروش مسکن در تهران در آذر ماه سال جاری نسبت به همین ماه در سال گذشته 15 درصد افزایش یافته است. قیمت مسکن بیش از نرخ تورم افزایش یافته است. در حالی که عده زیادی معتقدند افزایش خرید و فروش مسکن در کلان‌شهرها به معنای پایان دوران رکود در بخش مسکن است اما ممکن است واقعاً این افزایش قیمت‌ها نشانه ورود به دوران رونق نباشد. شاید مسأله این باشد که یک بار دیگر در نتیجه کاهش سود بانکی، نقدینگی به سمت مسکن روانه شده و شاهد سوداگری در بازار مسکن هستیم. هر چه که هست، مستأجرین بیش از سایرین نگران این تحول جدید در بازار مسکن هستند. عده زیادی از مستأجرین معمولاً در کلان‌شهرهایی نظیر تهران این نگرانی را دارند که در فصل اجاره در تابستان، نرخ اجاره بها توسط مالکان به نحو سرسام‌آوری افزایش داده شود.
در تابستان امسال نرخ اجاره بها در برخی از مناطق تهران حتی تا 30 درصد نیز بالا رفت؛ این در حالی بود که در آن مقطع بازار مسکن در رکود بود و قیمت خرید و فروش منازل تغییر چندانی نکرده بود! در آن زمان چند سال رکود در بازار مسکن باعث شده بود تا تعداد آپارتمان‌های جدیداً ساخته شده به شدت کاهش یابد و این امر تقاضا برای اجاره آپارتمان‌های موجود را به شدت بالا برده بود. این وضعیت باعث شد تا نرخ اجاره بها بسییار بیشتر از نرخ تورم افزایش یابد. حالا میلیون‌ها خانواده مستأجر در ایران این نگرانی را دارند که مجدداً در فصل اجاره، مالکین این بار نرخ اجاره بها را به دلیل افزایش قیمت مسکن، افزایش دهند. در واقع، نرخ اجاره مسکن که در تابستان امسال به دلیل رکود در بازار مسکن و اضافه نشدن واحدهای جدید به فایل‌های اجاره، افزایش یافت ممکن است در تابستان 97 به دلیل چیزی که «رونق در بازار مسکن» خوانده می‌شود، افزایش یابد!
گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که در حال حاضر در کل کشور 36.7 درصد خانوارها اجاره‌نشین هستند. استان تهران بیشترین نسبت خانوارهای اجاره‌نشین را داشته است و 43.5 درصد خانوارهای تهرانی مستأجر هستند. اجاره‌ها نیز در تهران بسیار بالاست و حدود نیمی از بودجه خانوارها باید به عنوان اجاره بها به مالکین پرداخت شود. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال 1395، در کل کشور 36.4 درصد بودجه خانوارها صرف پرداخت اجاره منازل شده است اما در تهران 47 درصد از کل بودجه خانوارها صرف اجاره مسکن شده است!
بیشترین میزان افزایش قیمت مسکن در تهران روی داده و از قضا مستأجرین بیشترین نگرانی را نیز در استان تهران دارند. خانوارهای شهری ایران در سال 1386 به طور متوسط 33.9 درصد از کل درآمدهایشان را بابت اجاره پرداخت می‌کردند. تا سال 95 این میزان تنها به طور متوسط در کشور 2.5 درصد افزایش یافت و 36.4 درصد رسید. اما در استان تهران سهم مسکن از بودجه خانوار در این مدت 13 درصد رشد کرد و از 34 درصد به 47 درصد رسید. آیا در استان تهران این امکان که مستأجرین فشار بالاتری تحمل کنند، وجود دارد؟
واقعیت این است که فشارها به مستأجرین در کلان‌شهری نظیر تهران بسیار بالاست. بزرگ‌ترین فشاری که به خانوراهای مستأجر تهرانی وارد می‌شود، فشار پرداخت اجاره‌های بسیار سنگین است. قشر اجاره‌نشین معمولاً در حالی این فشارها را تحمل می‌کند که هیچ کنترلی نیز بر نرخ اجاره بها وجود ندارد. مستأجرین در کلان‌شهرها در سالیان گذشته با وضعیت پیچیده‌ای روبرو بوده‌اند: چه زمانی که قیمت مسکن افزایش می‌یابد و چه زمانی که کاهش می‌یابد، نرخ اجاره بها با افزایش روبرو است و هر چند سال یک‌بار نیز این افزایش شکل جهش یکباره را به خود می‌گیرد. در حالی که امسال پس از چند سال رکود، خرید و فروش مسکن رو به افزایش گذاشته و نرخ خرید و فروش نیز بیش از میزان تورم افزایش داشته است، این نگرانی وجود دارد که مستأجرین دوباره در فصل اجاره نقره‌داغ شوند. اگر این اتفاق در نتیجه افزایش کنونی قیمت مسکن، در تابستان 97 روی دهد، فشار وارده به میلیون‌ها خانوار مستأجر بیشتر و میزان دردهای اجتماعی آن‌ها نیز بیشتر خواهد شد.