دو چشم اسفندیار لایحه بودجه 97

بودجه 97 این روزها مهم‌ترین دستور کار مجلس است و اکبر رنجبرزاده عضو هیئت رئیسه مجلس گفته است که اگر جلسات علنی مجلس برای بررسی لایحه بودجه از هفته آینده در سه شیفت کاری برگزار شود، روند بررسی آن تا اوایل اسفند در مجلس پایان می‌یابد. در عین حال، بانک مرکزی امروز (چهارشنبه 18 بهمن) گزارش وضعیت عمومی بودجه دولت در دوره نه ماهه نخست سال 96 را منتشر کرد. عملکرد بودجه‌ای دولت در این نه ماه، معیار خوبی برای ارزیابی این موضوع است که آیا بودجه 97 به صورت واقع‌بینانه تدوین و بررسی می‌شود، یا خیر؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، اطلاعات منتشرشده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد که درآمدهای مالیاتی دولت در نه ماه نخست سال جاری، 68.3 هزار میلیارد تومان بوده است. درآمدهای مالیاتی در این دوره نسبت به 9 ماه نخست سال 95، 4.4 درصد رشد داشته است. کل درآمدهای مالیاتی مصوب برای سال 96، 116.4 هزار میلیارد تومان بوده که در 9 ماه می‌بایست 88 هزار میلیارد تومان آن محقق شود. در عمل 77 درصد درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی شده محقق شده و این به معنای عملکرد متوسط در دوره 9 ماهه بوده است.
حال بیایید سری به لایحه بودجه سال 97 بزنیم. دولت در لایحه بودجه سال 97، درآمدهای مالیاتی را 128 هزار میلیارد تومان درنظر گرفته که این به معنای افزایش11.6 هزار میلیارد تومانی (افزایش حدوداً 10 درصدی) نسبت به رقم مصوب سال 96 است. با توجه به این که تحقق درآمدهای مالیاتی در سال 96 از میزان تصویب شده در قانون بودجه عقب است و ممکن است تا آخر سال نیز به اندازه مشخص‌شده در بودجه، درآمدهای مالیاتی وصول نشود، افزایش 11.6 هزار میلیارد تومانی درآمدهای مالیاتی در سال 97 واقع‌بینانه نیست. در 9 ماه نخست سال 96، درآمدهای مالیاتی تنها 4.4 درصد رشد داشته و بعید است که رشد 10 درصدی این درآمدها در سال آینده محقق شود. این عامل ممکن است بعداً به یکی از عواملی باعث شود که کسری بودجه دولت در سال 97 را رقم می‌زند. اما شاید وضعیت از این هم پیچیده‌تر باشد!
افزایش درآمدهای مالیاتی لزوماً به معنای شکوفایی اقتصادی نیست؛ آن‌هم در شرایطی که هنوز بخش‌های زیادی از اقتصاد ایران، خصوصاً بنیادها، آستان‌ها و نهادهای اقتصادی خاص، مالیات نمی‌دهند! دولت آمریکا به منظور بهبود عملکرد اقتصادی شرکت‌های آمریکایی و افزایش فعالیت‌های آن‌ها، مالیات‌ها را به شدت کاهش داده و پیش‌بینی می‌شود که از این راه حدود یک تریلیون دلار به اقتصاد آمریکا تزریق شود! در ایران در شرایط موجود اقتصاد کشور که بسیاری از بنگاه‌ها با نیمی از ظرفیت کار می‌کنند، بسیاری از بنگاه‌های بخش خصوصی از شرایط اخذ مالیات گلایه دارند و می‌گویند که مالیات سنگین، از میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها می‌کاهد. در واقع، در شرایطی که هنوز خروج از رکود، عمومی و فراگیر نشده است، افزایش درآمدهای مالیاتی ممکن است پول بیشتری برای خرج کردن در اختیار دولت قرار دهد، اما از سوی دیگر ممکن است مانع از این شود که بنگاه‌های اقتصادی با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها، نقش بارزتری در اشتغال‌زایی و افزایش رشد اقتصادی ایفاء کنند.
گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که درآمدهای حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی در 9 ماه نخست سال 96، 63.9 هزار میلیارد تومان بوده است. این درآمدها نسبت به همین دوره در سال گذشته، 51.6 درصد رشد داشته است که به موهبت افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی صورت گرفته است. کل درآمدهای نفتی پیش‌بینی‌شده برای سال 96، 113.9 هزار میلیارد تومان که مقدار پیش‌بینی‌شده برای 9 ماه نخست سال 86.1 هزار میلیارد تومان بوده است. بر این اساس، 74 درصد درآمدهای نفتی در 9 ماه نخست سال جاری محقق شده است.
اگر به لایحه بودجه سال 97 نگاهی بیاندازیم، خواهیم دید که درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در لایحه بودجه سال آینده ۱۰۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. در واقع، دولت در لایحه پیشنهادی خود برای سال 97، درآمدهای نفتی را ۱۲ هزار میلیارد تومان کاهش داده است. از این منظر در درآمدهای نفتی، برخلاف درآمدهای مالیاتی، رویکرد بودجه 97 واقع‌بینانه است.
گزارش بانک مرکزی در بخش پرداخت‌های عمرانی مثل همیشه هشداردهنده است! معمولاً در سالیان و حتی دهه‌های گذشته، وضعیت تخصیص بودجه عمرانی هیچ وقت مناسب نبوده است. در 9 ماه نخست سال جاری، پرداخت‌های عمرانی 30.2 هزار میلیارد تومان بوده است. کل بودجه عمرانی سال 96، 71.3 هزار میلیارد تومان است که در دوره 9 ماهه، 42 درصد آن پرداخت شده است! تخصیص نامناسب بودجه عمرانی باعث شده 6 هزار پروژه ملی و 65 هزار پروژه استانی ناتمام در کشور وجود داشته باشد.
در کل باید گفت با توجه به عملکرد بودجه‌ای دولت در 9 ماه نخست سال 96، بودجه عمرانی مثل هر سال در سال 97 نیز چشم اسفندیار بودجه دولت خواهد بود. اما این بار بودجه دولت یک چشم اسفندیار دیگر نیز دارد که به نظر می‌رسد درآمدهای مالیاتی باشد. به نظر می‌رسد دولت و مجلس پیش از این که به فکر افزایش درآمدهای مالیاتی باشند، باید با اصلاح نظام مالیاتی کشور، دایره مالیات‌دهندگان اقتصاد کشور را گسترش دهند.