عامل توقیف فیلم را به خدا واگذار کردم

«مادر قلب اتمی» با چند سال وقفه در اکران سرانجام در دهه اول خرداد رنگ پرده بهه خود دید. امیر سیدزاده تهیه کننده این فیلم در گفت و گو با روزنامه مردم سالاری از چند سال پرفراز و نشیبی که بر این فیلم گذشت برایمان گفت که خواندنش خالی از لطف نیست. البته ذکر این نکته الزامی است که به دلیل حفظ شئون آنجایی که نامی از فردی برده شده آن را حذف و به جایش کلمه مدیری در ارشاد را گذاشتیم.
«مادر قلب اتمی» 4 سال در توقیف بود. از اتفاقاتی که بر این فیلم گذشت بگویید. چه کسی یا کسانی باعث توقیف و در نتیجه حذف سکانس های این فیلم شدند؟
حدود 6 ماه نگارش فیلمنامه، 2 ماه پیش تولید و 32 روز فیلمبرداری طول کشید. فیلم در سال 93 فیلمبرداری شد و بعد از مراحل فنی و پس از تولید برای اخذ پروانه نمایش به شورای پروانه نمایش ارائه شد. ایراداتی نزدیک به 29 دقیقه به فیلم وارد شد که ما برای اصلاح تن ندادیم. در ادامه در جلسه ای بین من، کارگردان و یکی از اعضای شورای پروانه نمایش با توضیحات و دفاع ما این اصلاحیه به 6 دقیقه و در نهایت به 4 دقیقه کاهش یافت. در بخشی به جای دیالوگ نریشن گذاشته و 5/1 دقیقه تصویر حذف شد و در تدوین، فیلم شکل جدید روی پرده را به خود گرفت. این 4 دقیقه اصلاح مورد تایید من و کارگردان بود و در 24 شهریور 94 در صورتجلسه شورای پروانه نمایش با نمایش فیلم موافقت و پروانه مالکیت به ما داده شد اما پروانه نمایش که براساس قانون باید همراه پروانه مالکیت به ما داده می شد ندادند و گفتند که نظر یک مدیر در ارشاد بر این بوده که پروانه نمایش داده نشود. وقتی به سراغ همان فرد رفتم نظرات شخصی وی در مورد فیلم بیان شد که به نظرم بیراه بود. بعد از دو سال کشمکش و رفت و آمد به وزارت ارشاد علیه وی شکایت کردم اما یکی از تهیه کنندگان جلوی شکایت را گرفت و قرارشد در یک هفته این مساله حل شود اما در یک ماه هم هیچ اتفاقی نیفتاد. یک روز پیش از تشییع پیکر آیت الله هاشمی رفسنجانی، آقای ایوبی رئیس وقت سازمان سینمایی مرا دیدند و از من در مورد وضعیت فیلم پرسیدند که من به ایشان گفتم معاون شما اجازه نمایش به فیلم «مادر قلب اتمی» نمی دهند. بعد از این دیدار آقای ایوبی ما را به جلسه ای با حضور معاون خود دعوت کردند. بعد از طرح مسائلی در دیدار فی مابین آقای ایوبی دستور رفع توقیف فیلم را صادر کرد و در لیست اکران قرار گرفت. ما نیز با دفتر پخش نسیم صبا قرارداد بستیم و از 10 خرداد 96 با تحریم حوزه هنری فیلم روی پرده اکران است.

مشکل معاون رئیس وقت سازمان سینمایی با «مادر قلب اتمی» به واسطه فیلم قبلی علی احمد زاده «مهمونی کامی» بود؟
ایشان صراحتا و شفاف در این زمینه چیزی بیان نکرد فقط گفت فیلم قبلی این کارگردان «مهمانی کامی» هم بدرد نخور و مزخرف است، بعد اشکالاتی را بیان کرد که برداشت شخصی ایشان بود مثلا نسبت به دختران نظر داشت که اصلا وارد نبود و اگر وارد بود کارشناسان سینما می دیدند و آن را به ما اعلام می کردند. نظر ایشان مستند و منطقی نبود و ما نپذیرفتیم. اگر اشکالاتی از «مهمونی» کامی هم بود باید بیاید و صراحتا بگوید اما نگفت.

آیا فکر نمی کنید فیلم دارای محتوایی است که ممکن است مخاطب را پس بزند و دچار سردرگمی کند؟
فیلم از فضای سورئال و رئال تشکیل شده است و مسائل روز جامعه را از زبان و نگاه جوانان بیان می کند، مسائل متعددی نشان داده می شود و رئیس جمهوری که در سال 84 سر کار می آید و اتفاقات همزمان با آن بیان و نشان داده می شود مثل شب اول واریز یارانه ها. فیلم نیاز به تفکر دارد، باید مخاطب نظریات اجتماعی و فلسفی را بداند و الا شبهه ایجاد می شود شاید این اتفاق در ارتباط با همان معاون هم رخ داد و باعث شد در این مدت شبهه داشته باشند هر چند با توضیحات من رفع نشد و فیلم را در توقیف نگه داشت.

برخی مخاطبان فیلم را سیاسی و برخی آن را فیلمی متفاوت در سینمای ایران می دانند. آیا شما فیلمی سیاسی ساخته اید؟
بستگی دارد ما فیلم را سیاسی تعریف کنیم یا برداشت های متفاوت از آن شود. فیلم در شب اول واریز یارانه ها اتفاق می افتد که ممکن است از این نظر سیاسی تعبیر شود چون در آن مقطع بیان می شود، اما فیلم ضد نظام نیست وعناد ندارد. شاید نقدی به ریاست جمهوری داشته باشد اما منفی نیست. خط قرمزهای نظام و سیاست های نظام را زیرسوال نمی برد بلکه حرف هایی از زبان نسل جوان امروز نسبت به مسائل مختلف کشور و جهان زده می شود.

در صحنه ای از فیلم شاهد حضور شخصیت صدام هستیم. چرا صدام؟ فکر نمی کنید شاید با ورود نچسب این شخصیت در دل فیلم ممکن است مخاطب سیر طبیعی درام را از دست داده و با آن ارتباط برقرار نکند؟
این بخش از فیلم هوشمندانه و با نظر کارگردان و من گنجانده شده است. ما در طول تاریخ می خواهیم مقصران را معرفی کنیم. صدام کسی بود که همیشه می گفت من عاشق تهران هستم و می خواهم در تهران باشم. این مساله درهمه منابع تاریخی قبل ازجنگ وجود دارد اما هیچوقت نتوانست به این خواسته برسد وما در فیلم این رویای او را به تصویر کشیدیم و این رویای غیرممکن را ممکن کردیم که به نظرمن دریک داستان دراماتیک اشکالی ندارد. دراین نقش هیچ حرفی یا علامتی ازموفقیت صدام در دسترسی یا غلبه ب تهران به مخاطب داده نمی شود. هدف ما از نقش صدام آن هم به این شکل این بود که بگوییم یک سری از افراد وجهه طاغوتی دارند و با این که طاغوت هستند آرزوهای بزرگ دست نیافتنی دارند که برخلاف تصورشان هیچ گاه به آن دست نمی یابند. به نظر من مخاطب باید با تفکر بیشتر به فیلم نگاه کند تا پیام و نگاه کارگردان را دریابد.

خلق یک اثر ویژگی هنرمند است و اگر در این آفرینش اثر نقصان پدیدار شود شاید اطلاق نام هنرمند بر اثر چندان زیبنده نباشد. براین اساس چرا وقتی فیلم شما بعد از این همه سال توقیف دچار قلع و قمع شد وزحماتتان با خلل روبرو شد رضایت به اکران آن دادید؟
ما با این دیدگاه که فیلم حذف شود و اجازه ساخت نداشته باشد به دنبال ساخت آن نرفتیم. ضمنا ما اهل ساخت فیلم هایی که ممیزی بخورد یا اجازه نمایش نگیرد نیستیم چون جایگاه ما به عنوان هنرمند ارائه هنر- فیلم در کشور خودمان است. بخشی از فیلم که اصلاح کردیم مورد تایید نظام نبود و آن را اصلاح کردیم. اصلاح در سال 94 شد و شهریورهمان سال پروانه نمایش گرفته شده است اما معاون رئیس وقت سازمان سینمایی جلوی اکران آن را گرفت. نسخه ای که الان اکران شده همان نسخه ای است که در 24 شهریور 94 تایید و پروانه نمایش آن صادر شده بود.

برای وضعیت ممیزی و توقیف در سینمای این کشور چه باید کرد؟
هیچ کارگردانی در ایران از روی عناد فیلم نمی سازد، همه کسانی که فیلم می سازند می خواهند پیام های مختلف را منتقل کنند. اگر قرار است ضد ایران فیلم بسازند به خارج می روند و علیه ایران می سازند. به عنوان نمونه محسن امیریوسفی فیلم بسیار خوب آشغال های دوست داشتنی را ساخته است اما این فیلم درهیچ جشنواره ای تاکنون اجازه نمایش نیافته و نمایش عمومی هم نمی دهند. این فیلم می خواهد بگوید با وجود همه اختلافات و مسائل مختلف حتی اگر اعضای خانواده با هم سنخیت نداشته باشند می توان با گفت وگو به وحدت نظر رسید. تمام فیلم همین است اما از طریق مسائل سیاسی و گروه های چپی و راستی بیان شده است. این نوع روایت اشکال ندارد و ما باید به نتیجه گیری فیلم دقت کنیم و این که بر ضد نظام است یا نه. هنرمندان فیلم می سازند که که آگاهی و ارشاد دهند و مخاطب را به تفکر وادار کنند. باید ممیزی ها کمتر شود و هرجا فیلمی از خط قرمزها عبور کرد اجازه نمایش ندهند.

اگر این فیلم در زمان خود اکران می شد چه اتفاقی رقم می خورد؟
شاید اگراین فیلم درزمان خود اکران می شد رکورد فروش را می زد. در حال حاضر هم باید ببینیم تا چه زمانی روی پرده می ماند. در ماه رمضان بلیت ها نیم بهاست، مردم کمتر به سینما می روند و 80 درصد سینماها را نیز در اختیار نداریم. حوزه هنری سالن ها را به فیلم های میلیاردی می دهد در حالی که شاید فیلم «مادر قلب اتمی» حرف های بیشتری نسبت به آن فیلم ها دارد. حوزه به دنبال سیاست های خاص خود و سرمایه اندوختن است که این فیلم ها را از توان می اندازد.

با اتفاقاتی که از سر گذراندید آیا مسیر تهیه کنندگی شما در ادامه تغییر خواهد کرد؟
خیر. یک تهیه کننده زمانی می تواند موفق باشد که در همه ژانرها تهیه کنندگی کند و با همه بتواند کار کند. شخصیت هایی چون بهنام بهزادی، تینا پاکروان، علی احمدزاده، محمود غفاری و برزونیک نژاد از کارگردانانی بودند که کار اول خود را با سرمایه شخصی من ساختند و هیچ بازده سرمایه نداشت اما برای ایران 9 هنرمند و کارگردان پرورش یافته است.

به سبب توقیف «مادر قلب اتمی» چه میزان خسارت به شما وارد شد؟
نزدیک به یک میلیارد هزینه تولید فیلم شد که به دلیل بی تقوایی و اعمال سلیقه شخصی، فیلم در زمان خود اکران نشد. درحال حاضرهرعددی بگویم شاید درست نباشد اما اگر آن زمان اکران می شد جزو فیلم های میلیاردی روز بود. عامل توقیف فیلم را به خدا واگذار کردم و امیدوارم استقبال خوب این فیلم جوابی باشد برای آن آقا که دیگر فیلمی را بیهوده درمحاق توقیف نگه ندارد.
گفت و گو : مصطفی زبرجد / مردم سالاری