شهری از خشت و گل

بشرویه، شهر کویری در خراسان جنوبی است که در آیینه آن نمای زیبایی از خانه‌های خشت و گلی با بادگیرهای زیبا و متنوع را می‌توان به تماشا نشست. 
به گزارش ایرنا، نوع خاص زیستگاه‌های انسانی در بشرویه به‌ دلیل شرایط خاص آب و هوایی کویر و گرمای بیش از حد، ایجاد شده است. 

این خانه‌ها که بطور عمده تاریخ و قدمتی طولانی دارند به‌خاطر خنک شدن بیشتر دارای معماری درون‌گرا با حیاط‌های مرکزی زیبا و مفرح هستند. 

سقف این بناها به صورت گنبدی و از مصالحی نظیر خشت و گل بنا شده که البته بادگیرهای زیبا و متنوع نیز در چشم‌نوازی آن بسیار اثرگذار است. 
بشرویه یکی از ۱۰ شهر خشت و گلی ایران است که بافت تاریخی آن در تقارن با جریان زندگی فعلی ساکنانش در ردیف یکی از ارزشمندترین اماکن دارای بافت تاریخی کشور قرار دارد و دیدن خانه‌های خشت و گلی و کوچه‌های بسیار کم‌عرض آن خالی از لطف نیست.

بافت تاریخی بشرویه با ۲۲ هکتار مساحت با شماره ۷۸۳۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. 

بناهای عام‌المنفعه و منازل باشکوه آن دوره زمانی صفویه تا قاجار را در برمی‌گیرد. این بافت تاریخی ارزشمند از چهار محله میانده، پایین محله، مقری و سرپل تشکیل می‌شود که در هر کدام از آنها شواهد ارزشمندی از تاریخ باشکوه شهر نهفته است.

 بی تردید بشرویه را باید شهر بادگیرها و چهار صفه‌ها دانست. در جای جای این شهر منازل باشکوه ۲ ایوانه و چهار ایوانه، بادگیرهای یک سویه و چهارسویه و از همه مهمتر کلاه فرنگی‌ها و حوض خانه‌ها جلوه‌گر است.

شالوده شهری بشرویه، نشان می‌دهد که این شهر، از ابتدای گسترش آن در دوره تیموری با رشدی به نسبت سریع به عنوان یک شهر مطرح شده و مهم‌ترین سند کالبدی مدرنیت بشرویه از همان دوران کهن، وجود میدان مستطیل شکل آن در مرکز شهر و در میانه راسته اصلی بازار قدیم بشرویه بوده که در طول دوران دچار تغییرات زیاد شده است. 
معابر بشرویه در مسیر قنات‌هایی که از سمت کوه‌های رقه در جریان است، شکل گرفته و مهم‌ترین معبر قدیمی بافت، کوچه حسینیه رباطی و راسته بازار اصلی بشرویه بوده که پس از عبور از میدان اصلی شهر، در جهت غرب ادامه یافته و از شهر خارج می‌شده است. 
معماری نفیس تیموری و صفوی در بومی‌ترین شکل‌های خود در این بافت مشاهده می‌شود که ویژگی اساسی‌اش، علاوه بر سالم بودن، تداوم و نفوذ آن در مناطق پیرامونی است به گونه‌ای که کامل‌ترین سیر تحول معماری مسکونی در این خانه‌های قدیمی قابل مشاهده است. 

خانه قدیمی مستوفی، خانه فیاض بخش، خانه ملا محمد تقی، خانه استاد فروزانفر از بناهای تاریخی بشرویه است که در غرب محله میانده آن واقع شده و متعلق به اوایل دوره قاجاریه است.
«مدرسه علمیه» دیگر بنای تاریخی بشرویه در مرکز محله میانده و روبروی مسجد میانده واقع شده است که بر اساس وقف نامه تاریخ ساخت این بنا را مربوط به ۱۱۷۰ هجری قمری یعنی دوره افشاریه ذکر کرده‌اند. 

 موزه خصوصی بشرویه که ساختمان آن قدمتی برابر عصر صفوی دارد، نخستین موزه خصوصی ایران است و با همکاری بخش خصوصی در خانه تاریخی ملاعبدالله تونی واقع در بافت تاریخی شهرستان بشرویه (محله میانده) راه اندازی شده است. این بنا که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، دارای بیش از ۲ هزار شی تاریخی است. 
آب‌انبار«میان‌ده» در وسط مرکز محله و در مجاورت مسجد «میان‌ده» واقع شده و  این آب‌انبار قدیمی‌ترین بنای مرکز محله است که سال ساخت آن طبق کتیبه موجود بر بدنه بنا ۹۷۶ هجری قمری است.

به گواه تاریخ بشرویه مرکز مهم بَرک‌بافی خراسان در دوره متاخر اسلامی محسوب می‌شده است. هنرهایی از قبیل منسوجات سنتی، چلنگری، مسگری، حصیر بافی، پخل بافی، سفالگری، گلیم بافی، جاجیم بافی، پتک بافی و غیره از جمله صنایع دستی رایج در بشرویه بوده است.

 مسافرانی که قصد اقامت در شهرستان بشرویه برای دیدن جاذبه‌های تاریخی این شهرستان را دارند می‌توانند از ۹ اقامتگاه بوم‌گردی در بافت تاریخی شهر بشرویه برای اقامت استفاده کنند.

فاصله بشرویه تا بیرجند مرکز خراسان جنوبی حدود ۳۰۰ کیلومتر است.