عضو شورای شهر تهران گفت: طاهره صفارزاده در اشعارش به دنبال یک عدالت اجتماعی است، این برابری‌خواهی البته با برابری‌خواهی کسانی نظیر فروغ فرخزاد متفاوت است‌،‌ فروغ به واقعیتِ موجود نامطلوب نظر دارد، درحالیکه صفارزاده بر آینده مطلوب.

 عضو شورای شهر تهران گفت: طاهره صفارزاده در اشعارش به دنبال یک عدالت اجتماعی است، این برابری‌خواهی البته با برابری‌خواهی کسانی نظیر فروغ فرخزاد متفاوت است‌،‌ فروغ به واقعیتِ موجود نامطلوب نظر دارد، درحالیکه صفارزاده بر آینده مطلوب.
به گزارش ایرنا، بزرگداشت مرحومه دکتر طاهره صفارزاده با حضور علما، استادان، فرهیختگان و دوستداران علم و دانش شامگاه گذشته در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
صفارزاده ترجمه بسیاری از صفات دوگانه خدا در قرآن را غلط می‌دانست

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در آغاز این نشست پس از عرض خیر مقدم به شرکت کنندگان گفت: مسئله ترجمه و به ویژه ترجمه قرآن همیشه از مباحث و معرکه‌های مهم بوده است. در این زمینه می‌توانم به کتاب مهم ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن مجید به زبان فارسی و انگلیسی از سوی مرحوم صفارزاده اشاره کنم.
حسن بلخاری گفت: موضوع مهمی که در اینجا مطرح است این است که آیا اصولاً متن مقدس ترجمه پذیر است یا نه؟ امثال زمخشری و شاطبی و حتی ابوحنیفه ای که خواندن نماز را به فارسی جایز می داند، ترجمه قرآن را حرام می دانند و به ترجمه ناپذیری قرآن اعتقاد دارند. اما در قرآن بنا بر اشاره، به‌رغم اصرار بر عربیت ترجمه قرآن جایز است.
وی سپس استناد جواز ترجمه در قرآن را آیه سیزدهم سوره حجرات عنوان کرد و با تاکید بر عبارت «لتعارفوا» در این آیه گفت: تقسیم انسانها به قبایل و ملتها جعل الهی است. بنابراین اصل بر اختلاف است. مهمترین عامل شناخت انسان ها از همدیگر هم ترجمه است. ملت‌های مختلف زبان‌های مختلفی دارند. پس زبان قرآن به درجه اولی باید ترجمه پذیر و امکان ترجمه باید وجود داشته باشد تا «لِتعارفوا (تا همدیگر را بشناسند)» محقق شود.
رئیس انجمن آثار و مفاخر و فرهنگی در ادامه ضمن اشاره به رای ابراهیم‌بن‌موسی‌شاطبی در کتاب الموافقات‌واصول الفقه در زمینه ترجمه و خاصه ترجمه قرآن گفت: شاطبی دو سال قبل از فوت حافظ در اندلس فوت کرده است و ائمه مالکی‌ها می‌شود و یکی از مهمترین فقیهان سیاسی اهل سنت است. او این بحث زبان‌شناختی خود را ۷۰۰ سال زودتر از چامسکی و دیگر زبان شناسانِ نظیر او مطرح کرده است. چیزی که امروزه عیناً مورد اشاره آنان است. شاطبی می‌گوید در ترجمه باید دو سطح متن ترجمه شود. سطح اولِ معنا و سطح دومِ معنا. منظور از سطح اول این است که جمله از یک امر خارجی و تجسم عینی سخن می‌گوید. به عنوان مثال وقتی از مرگ سخن به میان می‌آید مرگ در عالم خارج مورد توافق و اشاره همه گویندگان است. او می‌گوید ما در ترجمه اول به سطح اول توجه می‌کنیم. اما سطح دوم معنا قابل ترجمه نیست. سطح دومِ معنا به معانی ذهنی و زبانی گوینده اشاره می کند. همان چیزی که امروز سخن از text و context مطرح می شود. شاطبی می‌گوید ترجمه در دو سطح امکان پذیر نمی‌باشد مگر آنکه مترجم با جهان معنا ارتباط برقرار کند. پس به شرط و شروط ورود به جهان معنای متن مقدس، ترجمه پذیری ممکن است‌.
وی در بخش پایانی سخنان خود گفت: مرحوم طاهره صفارزاده در کتاب ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن کریم ۱۱ کتاب را کنار هم قرار داده است. هفت ترجمه فارسی و چهار ترجمه انگلیسی و نشان داده است که این ترجمه‌ها چقدر غلط دارد. به عنوان مثال او ترکیب‌هایی نظیر «غنیٌ حلیم» و «حیٌ قیوم» را از هفت ترجمه فارسی آورده است و نشان می‌دهد که حلیم برای غنی، اضافه نیست، بلکه صفت غنی است. یعنی منعِم غنی‌ای که در برابر اعطای نعمتی که کفران می‌شود بردبار است و سریع منعم را عذاب نمی‌کند. پس به نظر او آوردن متداول یک «و» میان این دو عبارت اشتباه است.
صفارزاده با امام دیدار کرد

مدیر مسئول روزنامه اطلاعات نیز به ذکر خاطره‌ای از مرحوم صفارزاده پرداخت و گفت: من در زمان پذیرش مسئولیت روزنامه اطلاعات به مرحوم شهید بهشتی مراجعه کردم و از ایشان درخواست کردم که تیمی را برای همکاری در روزنامه اطلاعات به من معرفی کند. از قضا آن زمان مصادف با پایان کار شورای انقلاب بود و وی همکاران خود در روابط عمومی این شورا را معرفی کرد. یکی از این افراد  بهرام قاسمی سفیر فعلی ایران در فرانسه و عضو آن زمان روابط عمومی شورای انقلاب بود که با مرحوم صفارزاده هم آشنایی داشت. قاسمی به من توصیه و تشویق همکاری با صفارزاده را کرد. صفارزاده در آن زمان در خیابان کاخ ساکن بود. آپارتمانی که در آن زمان ایشان در آن ساکن بود مصادره شده بود و می‌گفت من هم به صاحبخانه اصلی و هم به بنیاد شهید اجاره می‌دهم!
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی افزود: او همکاری مستقیم در روزنامه را نپذیرفت، اما نوعی همکاری ضمنی و کلی را قبول کرد. صفارزاده مکاشفاتی داشت و مایل بود در مشورت با یک عالم دینی بداند که آیا به اوراد و اذکار این مکاشفه‌ها ادامه دهد یا خیر. شخص مورد نظر ایشان امام بود. من از احمد آقا برای ایشان وقت گرفتم و وقتی اختصاصی تعیین شد البته او مایل بود که برای اظهار بیان آسوده مکاشفات خود تنها باشد. صفارزاده به رغم حجاب کامل، در بیرون چادر سر نمی‌کرد. از من پرسید که آیا پوشیدن چادر برای این دیدار لازم است؟
من هم گفتم امام به شرط رعایت حجاب شرعی الزامی برای پوشش چادرِ بازدیدکنندگان ندارند. به اتفاق به سمت خانه امام رفتیم. در راه رفتن صفارزاده با درختان اطراف منزل امام راز و نیاز می‌کرد!
سرپرست روزنامه اطلاعات اضافه کرد: در محضر امام من شرحی از آثار صفارزاده ارائه کردم. شعر تقدیمی او به امام با عنوان «سروش قم» را خواندم. شعری که در زمان حضور او در پاریس سروده شده بود. در هنگام خواندن شعر صفارزاده گریه می‌کرد. سپس او در حدود نیم ساعت پس از آن با امام برای اظهار مکاشفاتش و طلب مشورت تنها بود.
دعایی در بخش دوم سخنان خود با خواندن مقاله ای پیرامون اشعار و افکار مرحوم صفارزاده گفت: صفارزاده در سبک و شیوه شاعری عنوان خودساخته «طنین» را برای اشعارش برگزیده بود. او بنیاد شعر را بر اندیشه می‌دانست و عواطف و احساسات را جزئی از شعر بر می شمارد. صفارزاده در سال ۷۱ استاد نمونه و در سال ۱۳۸۰ به واسطه ترجمه قرآن به افتخار خادم القرآنی نائل شد. در سال ۲۰۰۶ نیر همزمان با روز جهانی زنان نویسنده به عنوان زنان نخبه و دانشمند مسلمان برگزیده شد.
دعایی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به شعر صفارزاده با عنوان «شریعت و دریا» که تقدیم به دکتر علی شریعتی شده بود، این شعر را برای حاضرین قرائت کرد.
موسیقی و آهنگ قرآن قابل ترجمه نیست

نویسنده و پژوهشگر حوزه اندیشه اسلامی نیز به مبحث ترجمه قرآن و مسائل پیرامونی‌اش اشاره کرد و گفت: از خود مرحوم صفارزاده در یک جلسه به طور مستقیم نکات ایشان درباره ترکیبات دوگانه صفات خدا را در قرآن شنیدم. او تاکید می‌کرد که در این صفات، عبارت دومی قید اول است به عنوان مثال «علیٌ قدیر» دو صفت نیست، بلکه یک صفت است که دومی قید صفت اول است.
حجت الاسلام و المسلمین محمدجواد حجتی کرمانی در ادامه برای اشاره به دشواری و ناممکنی ترجمه کامل متون مقدس به ترجمه صحیفه سجادیه اشاره کرد و گفت: سید صدرالدین بلاغی ترجمه شیوا و رسایی از صحیفه سجادیه انجام داده است. آخرین آن هم ترجمه شاخص موسوی گرمارودی است. صدرالدین بلاغی در مقدمه ترجمه خود بر صحیفه سجادیه نوشته است من از ترجمه کامل صحیفه سجادیه عاجزم و ترجمه من مثل عکسی کمرنگ از یک باغ زیبا و خرم است و قادر به بازنمایی جریان جاری در متن اصلی نیست. مطابق این نکته آقای بلاغی به طریق اولی ترجمه قرآن هم اینگونه است.
حجتی کرمانی در ادامه در تبیین ناممکنی ترجمه تمام قرآن کریم گفت: موسیقی و آهنگ قرآن کلاً قابل ترجمه نیست. به علاوه معجزه قرآن در زنده بودن کلام و کلمه هم قابل ترجمه نیست. کسی که کمترین آشنایی با ادبیات قرآن دارد ایمان می آورد که این کلام کلام خداست. بنابراین آیات به یک معنا ترجمه پذیر نیستند. اما اگر قرآن قابل ترجمه نباشد چطور غیر اعراب مسلمان شوند؟ پس درست است که بگوییم ما می توانیم عکس و شمایلی از قرآن را منتقل کنیم به اندازه‌ای که شعاع هایش به انسانها برسد. به عنوان مثال ممکن نیست سوره الرحمان به همان صورتی که در زبان عربی وجود دارد ترجمه شود.
مجموعه «سفر پنجم» اوج کار طاهره است

سید علی موسوی گرمارودی استاد دانشگاه و شاعر کشور نیز به سخنان محمد حقوقی به عنوان یکی از ناقدان برجسته درباره طاهره صفارزاده اشاره کرد و گفت: محمد حقوقی در مقدمه خود بر مجموعه شعر سد بازوان صفارزاده می‌گوید نه تنها به عنوان یک منتقد بر خود موظف دانستم که در شناساندن کیفیت کار او بکوشم، بل به عنوان شاعری که به شوق آمده خواستم تا دستکم از میزان اشتیاق بگویم. حقوقی شعر «فتح کامل نیست» را آغاز دوره تازه‌ای در حیاط شعری طاهره می‌داند.
گرمارودی ادامه داد: اما من هنگامی که با شعر طاهره درگیر شده ام که دیگر به نظر من فتح در شعر او کامل است سفر پنجم را می‌گویم و نمی‌دانم حقوقی با دیدن «سفر پنجم» چه خواهد گفت. حقوقی شعر طاهره را از دامنه پیموده است شاید از همین رو شناخت او از شعر طاهره اصیل‌تر و ابراز نظرش مهمتر باشد. اما من شعر طاهره را تنها در چکاد دیدم. در سفر پنجم.
گرمارودی اضافه کرد: سفرهای راستین و شاعرانه طاهره حرکت نازْماهیِ سخت‌کوشی را تداعی می‌کند که می‌خواهد خود را از آبهای شیرین به دریا برساند.
ظلم‌ستیزی صفارزاده بین‌المللی است
احمد مسجدجامعی نیز در ابتدای سخنان خود گفت خیلی از اشعار مرحوم طاهره صفارزاده در نسبت با شرایط محیطی قابل فهم است. کتاب سفر پنجم اوج شعر طاهره است اما این اوج یکباره حاصل نشده است برخی از این مفاهیم از آغاز در شخصیت طاهره بوده‌اند.
وی ادامه داد: زمانی که با مرگ مرحوم قیصر در جایزه اخلاق و نیایش جای او در این جایزه خالی ماند، ما به صفارزاده مراجعه کردیم که جایزه اخلاق و نیایش را امضا کند. امضاهای دیگر امضای سیدمحمدخاتمی، مجید مجیدی و نظیر آنها بود. او بلافاصله پذیرفت و تا پایان عمر خویش در امضای لوح جوایز این جشن مشارکت داشت.
عضو شورای شهر تهران اضافه کرد: صفارزاده جایگاه شعر را در انسان سازی و اصلاح جوامع می‌دانست. اینکه هنر شاعری ارتباط مستقیمی با انسان سازی و اصلاح‌گری دارد. خانم صفارزاده در تعریف از شعر، شعر را طنین حرکتی می‌دانست که در ذهن خواننده می آغازد.
مسجد جامعی افزود: او معتقد بود شعر من شعر اندیشه است و باید تاثیر اندیشگی بر خواننده بگذارد. بنابراین من با عاطفه و احساس در شعر کمتر ارتباط دارم. از نظر طاهره شعر اندیشه‌محور است. خود صفارزاده در جای دیگری در قالب قطعه یک قطعه این مطلب را بیان کرده است.
مسجدجامعی خاطرنشان کرد: بدون بدعت نیمایی رسیدن به بدعت صفارزاده در شعر ناممکن بود. بدعتی که صفارزاده در شعر گذاشت ریشه در قرآن دارد. در حقیقت صفارزاده به دنبال انتقال پیام های اخلاقی و اجتماعی در اشعار خود است.
وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: صفارزاده در جایی بیان می‌کند که از نظر اجتماعی تحت تاثیر پروین اعتصامی است و در اشعارش ردپایی از اشعار پروین هم دیده می‌شود. به علاوه نگرش صفارزاده در همه دوره های شعری او استمرار دارد. او در دوره های آخر شعر هم به دنبال یک عدالت اجتماعی است. این برابری‌خواهی البته با برابری‌خواهی کسانی نظیر فروغ در شعر «مردی که شبیه هیچکس نیست» متفاوت است‌.
مسجد جامعی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به بین‌المللی بودن مضامین شعری او گفت: صفارزاده تحصیلات عالی داشت. نخستین اشعارش به انگلیسی بود. ظلم‌ستیزی او در اشعارش محلی و بومی نیست و یک نگاه جهانی دارد.
مسجد جامعی ضمن اشاره به شواهدی در اشعار صفارزاده دال بر آشنایی با تاریخ اسلام، ایران و جهان گفت: در اشعار او با قهرمان‌های ملی نظیر سیاوش و قهرمان های دینی نظیر امام حسین (ع) و امام زمان و غیره بسیار مواجهیم.
مسجدجامعی در پایان سخنان خود گفت: فروغ فرخزاد به واقعیتِ موجود نظر دارد، درحالیکه صفارزاده بر آینده مطلوب. زبان این دو از این حیث متفاوت است. همچنین صفارزاده با گروه ها و نحله‌های مختلف ارتباط داشت و افکار و اعتقاداتش مانع از این ارتباطات نمی‌شد.
در پایان این نشست، فاطمه راکعی مدیر عامل انجمن شاعران ایران، معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور و برادر مرحوم طاهره صفارزاده هم در سخنان کوتاه به تجلیل از شخصیت او پرداختند.
همزمان با این نشست کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحومه دکتر طاهره صفارزاده با تدوین و تنظیم نادره جلالی از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر و عرضه شد.
طاهره صفّارزاده، متولد ۲۷ آبان ۱۳۱۵ در سیرجان کرمان شاعر، پژوهشگر و مترجم ایرانی قرآن بود. وی نخستین کسی است که ترجمه‌ای دوزبانه از قرآن به انگلیسی و فارسی را انجام داد. این پژوهشگر برجسته در چهارم آبان ماه ۱۳۸۷ در تهران دیده از جهان فروبست.