جشنی برای زندگی و مرگ

عباس قنبری عدیوی، عضو انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی درباره پیوند نوروز با مرگ و مردگان، به بیت «این جهانِ نو ز بعد برگ‌ریز/ هست برهان بر وجود رستخیز» از مولانا اشاره می‌کند و به ایسنا می‌گوید: نو شدن نوروز، علاوه بر پیام زندگی و شکفتگی، پیام معاد را هم در خود دارد و باعث می‌شود انسان فکر کند، همان‌طور که برای طبیعت، پس از مرگ زمستانی‌اش بازگشتی هست؛ برای او هم هست.
او ادامه می‌دهد: ایرانیان، در گذشته روز ۲۶ اسفند را روز «اشتاد» می‌نامیدند و معتقد بودند که ارواح یا فروهر در گذشتگان، از این تاریخ با اجازۀ خدای یکتا به زمین می‌آیند و تا ۱۹ فروردین‌ماه، مهمان خانواده‌هایشان هستند.
عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تصریح می‌کند: بسیاری از کارهایی که ما در بازه زمانی عید نوروز انجام می‌دهیم، مثل خانه‌تکانی، روشن کردن چراغ و آتش، سفره انداختن و یا سر زدن به اموات خفته در گورستان، ریشه در معادباوری دارند و شامل پاسداشت درگذشتگان می‌شوند.
قنبری عدیوی یادآور می‌شود: یکی از آیین‌هایی که هنگام نوروز در اغلب مناطق ایران برگزار می‌شود، تهیه حلوا یا خوراکی است که در هر منطقه اسم خاص خود را دارد و بین هفت یا چهل تن از همسایگان و اقوام توزیع می‌شود تا آن‌ها به این واسطه برای مردگان آفرین یا دعا بفرستند.
او می‌افزاید: حتی حاجی‌فیروز هم نمادی از روان درگذشتگان است؛ فردی که از دنیای سیاه مردگان با لباسی به رنگ قرمز که جاری شدن خون حیات در رگ‌های مرده را به خاطر می‌آورد، حوالی نوروز در کوچه‌ها می‌چرخد و این پیام را به بندگان خدا می‌دهد که خالقشان، نه‌فقط در غم و عزا که در شادی و طراوت هم به آن‌ها توجه دارد.
به گفته این عضو انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی، سبز کردن سبزه در کوزه سفالی، نمادی برای بیان این حقیقت است که دانۀ قابلِ فرو رفته در خاک، روزی از آن سر برمی‌آورد و رفتن بر سر مزار درگذشتگان پس از تحویل سال، گواه دیگری بر پیوند نوروز و معاد است.
قنبری عدیوی خاطرنشان می‌کند: در مناطقی از ایران مردم اگر مراسم ترحیمی داشته باشند، سعی می‌کنند تا قبل از تحویل سال آن را انجام بدهند که اندوه را به سال بعد منتقل نکنند و همچنین رسم دارند اگر شخصی در سوگ کسی سیاه‌پوش شده، نزدیک نوروز برای او لباسی هدیه ببرند یا حنایی به سرش بگذارند و به‌اصطلاح او را از عزا در بیاورند.
این مدرس دانشگاه، آزادسازی زندانیان پیش از عید نوروز را نیز مصداق امروزی همان آیین کهن می‌داند.
او می‌گوید: شاید جالب باشد بدانید که روز اول تا پنجم فروردین‌ماه روز جشن عام بوده و روز ششم که معادل با تولد اشو زرتشت است، روز جشن خاص. این باور برخاسته از همان سخن خداست که می‌فرماید تمام عالم هستی را در شش روز خلق کرده‌ام.
این عضو انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی درباره جشن فروردین‌گان، توضیح می‌دهد: در تقویم ایرانیان، هر روز نامی داشته و هر گاه نام روز و ماه با هم یکی می‌شده، آن را جشن می‌گرفته‌اند. روز ۱۹ هر ماه «فروردین» نام دارد و بر همین اساس نوزدهمین روز ماه فروردین، جشن فروردین‌گان برگزار می‌شده است؛ جشنی که آن نیز با مردگان پیوند دارد.
قنبری عدیوی تصریح می‌کند: ایرانیان معتقد بودند ارواحی که از روز اشتاد به زمین آمده‌اند، روز فروردین‌گان، به آسمان رجوع می‌کنند. اگر در این مدت خانواده خود را غرق در کفر و غم و گناه و زشتی ببینند با قلبی غمین از خدا تقاضا می‌کنند که آنها را به دنیای مردگان برگرداند و اگر عزیزانشان را غرق در طاعت و شادی و نیکی و زیبایی ببینند، برایشان سلامتی و عمر طولانی‌تری آرزو می‌کنند.