«سید اسد رجبی» در خبرگزاری مهر مینویسد؛ این روزها یکی از سوالات اساسی میتواند این باشد که با توجه به پیشرفت فناوریهای نوین نظیر هوش مصنوعی سرنوشت مدارس به عنوان محلی برای آموزش علم و دانش به دانش آموزان چه میشود.
آیا خانوادهای که میتواند با کمک فیلم و وسایل کمک آموزشی و در گام بعد استفاده از هوش مصنوعی و فناوری نوین علم و دانش مورد نیاز فرزندش را به او بیاموزد میل و رغبتی به فرستادن او به مدرسه خواهد داشت؟ یا ۱۰ سال بعد مدارس به محلهای خالی از دانشآموز تبدیل میشود.
ابتدا باید به این نکته توجه کنیم که این سوال یک دیدگاه نوین در زمینه آموزش و یادگیری است که با توجه به پیشرفت تکنولوژی و گسترش ابزارهای کمک آموزشی و آنلاین، چندین سال است در دنیا مورد بحث قرار گرفته است. ایده اصلی این است که دانشآموزان بتوانند با استفاده از منابع آموزشی غیرحضوری و آموزشهای آنلاین، بدون نیاز به حضور در مدارس به یادگیری بپردازند.
اما برای بررسی دقیقتر این ایده، باید به چند نکته توجه داشته باشیم.
نکته اول دسترسی به منابع آموزشی آنلاین است. با گسترش اینترنت و ظهور پلتفرمهای آموزش آنلاین دسترسی به آموزش بسیار سادهتر شده است. دانشآموزان در حال حاضر میتوانند به منابع غنی علمی، ویدئوها، کتابها و تمرینهای تعاملی دسترسی داشته باشند که ممکن است نیاز به حضور در کلاسهای مدرسه را کمتر کند.
نکته دوم انعطافپذیری و شخصیسازی یادگیری است. بلا شک یکی از مزیتهای بزرگ آموزش آنلاین و غیرفرمال این است که دانشآموزان میتوانند بر اساس سرعت یادگیری خود پیش بروند. در مدارس سنتی، همه دانشآموزان باید با یک سرعت مشخص مطالب را فرا گیرند، اما آموزش آنلاین این امکان را میدهد که هر فرد بر اساس تواناییها و نیازهای شخصی خود برنامهریزی کند.
نکته سوم بحث تعاملات اجتماعی است. مدرسه فقط جایی برای یادگیری دروس آکادمیک نیست، بلکه مکانی برای توسعه مهارتهای اجتماعی، ارتباطات انسانی، همکاری و حل مشکلات گروهی است. این نوع مهارتها معمولاً از طریق تعامل با معلمان و همکلاسیها تقویت میشود و محیط فیزیکی مدرسه نقش مهمی در شکلگیری شخصیت و روابط اجتماعی دارد. این موارد ممکن است در آموزشهای آنلاین کمتر فراهم شود.
نکته چهارم را باید در نقش معلم دید. حتی در سیستمهای آموزشی غیرحضوری و آنلاین، نقش معلم به عنوان راهنما، تسهیلگر و ارائهدهنده بازخورد همچنان مهم است. معلمان میتوانند دانش آموزان را در مسیر یادگیری هدایت کرده و به آنها کمک کنند تا مفاهیم را بهتر درک کنند و بر مشکلات احتمالی یادگیری غلبه کنند.
اما در گام بعدی باید به سراغ مسأله عدالت آموزشی رفت. به طور قطع یکی دیگر از چالشهای پیش رو این است که آیا همه دانشآموزان دسترسی یکسانی به این فناوریها دارند؟ در بسیاری از مناطق دورافتاده و کمدرآمد، دسترسی به اینترنت و ابزارهای دیجیتالی محدود است، بنابراین اتکا به آموزش آنلاین ممکن است به نابرابریهای آموزشی دامن بزند.
در گام آخر باید این سوال مطرح شود که آیا جامعه و سیستم آموزشی آمادگی این دگرگونی را دارد؟ تحول به سوی آموزش آنلاین و غیرفیزیکی نیاز به تغییرات گسترده در سیستم آموزشی، برنامههای درسی، و حتی فرهنگ عمومی دارد. همه جوامع ممکن است آماده این تغییر نباشند و مقاومتهایی در مقابل حذف مدارس فیزیکی وجود داشته باشد.
با این مقدمه کوتاه و بیان برخی از نکات مهم این سوال پیش میآید که در ۱۰ سال آینده وضعیت به چه شکلی خواهد بود.
به زعم نگارنده با توجه به سرعت گسترش اینترنت و دسترسی گستردهتر به ابزارهای دیجیتالی، احتمالاً در ۱۰ سال آینده شرایط برای استفاده از آموزشهای آنلاین و غیرفیزیکی بهمراتب آسانتر خواهد شد. اما به چند نکته اساسی در این زمینه باید توجه کرد تا این پیش بینی بهتر درک شود.
گسترش زیرساختهای اینترنتی: در ۱۰ سال آینده، با پیشرفت فناوریهایی مانند ۵G و حتی نسلهای بعدی اینترنت، سرعت و کیفیت دسترسی به اینترنت در سراسر جهان افزایش خواهد یافت. این به این معناست که حتی مناطق دورافتاده که امروزه از نظر زیرساختهای ارتباطی دچار مشکل هستند، به تدریج به منابع آموزشی آنلاین دسترسی پیدا خواهند کرد.
کاهش هزینههای دسترسی به فناوری: با توسعه سریع فناوری و ارزانتر شدن ابزارهای دیجیتال مثل تبلتها و لپتاپها، دانشآموزان بیشتری در سراسر جهان خواهند توانست از این دستگاهها برای یادگیری استفاده کنند. علاوه بر این، بسیاری از پلتفرمهای آموزشی رایگان یا با هزینههای پایین ارائه میشوند، که دسترسی به آموزش را بیشتر تسهیل میکند.
پیشرفت در فناوریهای یادگیری: در کنار اینترنت، فناوریهای مرتبط با یادگیری مثل هوش مصنوعی، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) هم در حال پیشرفت هستند. این فناوریها میتوانند تجربه یادگیری را بسیار تعاملیتر و مؤثرتر کنند. برای مثال، دانشآموزان میتوانند از طریق واقعیت مجازی به بازدیدهای مجازی از مکانهای تاریخی یا آزمایشگاههای علمی دسترسی داشته باشند، که یادگیری را جذابتر و عمیقتر میکند.
پذیرش اجتماعی و تغییر نگرشها: با گذشت زمان و مشاهده مزایای آموزش آنلاین، پذیرش اجتماعی آن افزایش خواهد یافت. در سالهای اخیر، بهویژه پس از شیوع کرونا، بسیاری از مدارس و دانشگاهها به سمت آموزشهای آنلاین حرکت کردهاند و این تجربه موجب شده که بسیاری از افراد به تأثیرگذاری و کارایی این نوع آموزش اعتماد بیشتری پیدا کنند. تنوع منابع آموزشی: بهدلیل افزایش دسترسی به اینترنت، دانشآموزان دیگر محدود به منابع آموزشی یک منطقه یا یک مدرسه خاص نخواهند بود.