پنجشنبه ۱۸ بهمن ۱۴۰۳

جولانی و احیای پروژه خط لوله گاز قطر - ترکیه

محمد امین نوربالا تفتی
پروژه خط لوله گاز قطر- سوریه- ترکیه که هدف ان انتقال گاز قطر به اروپا از طریق میدان گازی پارس جنوبی است، از منطقه راس لافان قطر شروع و از طریق عربستان و اردن به سوریه و سپس به ترکیه می‌رسد و به خط لوله نابوکو در انکارا متصل می‌شود و از آنجا به اروپا می‌رود. قطر این طرح را در دهه ۲۰۰۰ مطرح کرد اما بشار اسد، رئیس جمهور وقت سوریه، از اجرای این طرح خودداری کرد و با پروژه ایران- عراق- سوریه که با اهداف ژئوپولوتیکی ایران همسو بود موافقت کرد. پس از شروع جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ این طرح غیر قابل اجرا شد. اما پس از سرنگونی نظام بعثی سوریه زمزمه‌هایی درباره احیای این پروژه شنیده می‌شود ولی تحقق این طرح منوط به ثبات کشور سوریه است. همچنین وجود نیروهای کرد pkk خطری برای انجام این پروژه است.
امکان‌سنجی اجرای پروژه
خط لوله گاز قطر-ترکیه
تغییر حکومت در سوریه فرصت‌های جدیدی برای همکاری منطقه‌ای و پروژه‌های زیرساخت انرژی ایجاد می‌کند. یکی از مهم‌ترین این پروژه‌ها خط لوله گاز قطر-ترکیه است که پتانسیل تغییر تامین گاز طبیعی و افزایش امنیت انرژی اروپا را دارا می‌باشد. از نظر امکان‌سنجی پروژه باید عوامل مالی و محیطی به خوبی مورد ارزیابی قرار گیرد و هنگام تحلیل این طرح مولفه‌های مهمی مانند بی‌ثباتی سیاسی در سوریه و تغییر بازار‌های انرژی جهانی در نظر گرفته شود. از دیدگاه قطر این پروژه که امکان انتقال گاز به اروپا را از مسیر مستقیم فراهم می‌کند در مقایسه با حمل ونقل دریایی بسیار کم‌هزینه‌تر است و مزایای زیادی برای قطر خواهد داشت. قطر با افزایش نفوذ ژئو پولیتیکی خود می‌تواند جای خالی روسیه را در بازار انرژی اروپا پر کند و روابط اقتصادی خود را با ترکیه و اروپا تقویت کند. علاوه بر این پروژه خط لوله راه‌حل‌های به صرفه‌تری را برای پاسخ‌گویی به تقاضای فزاینده انرژی اروپا ارائه می‌کند. کشور ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک خود که در تقاطع آسیا و اروپا قرار دارد به عنوان یک مرکز مهم انتقال انرژی طبیعی شناخته می‌شود، به همین دلیل خط لوله قطر به ترکیه می‌تواند اهمیت ترکیه را در بازار‌های انرژی جهانی تقویت کند.
خط لوله گاز قطربه ترکیه
در چارچوب امنیت انرژی اروپا
این پروژه با ارائه منابع متنوع به امنیت عرضه کمک می‌کند همچنین هزینه‌ها را کاهش داده و امنیت انرژی اتحادیه اروپا را تقویت می‌کند. به گفته کریستین استوفاس اقتصاددان این پروژه دارای پتانسیل میان مدت و بلند مدت برای تامین امنیت انرژی است، زیرا امکان دور زدن مسیر گازی روسیه را فراهم و تا حدودی از حمل ونقل اجتناب می‌کند.
همکاری ترکیه وقطر
در زمینه مدیریت آب
کشور قطر اگرچه دارای منابع نفت وگاز غنی می‌باشد، اما از نظر منابع آبی ضعیف است؛ به طوری که ۵۰ درصد کل آب مصرفی خود را از طریق نمک‌زدایی به دست می‌آورد. تصفیه اب دریا در کنار آلودگی منابع دریایی باعث مصرف زیاد انرژی نیز می‌شود. باتوجه به نیاز قطر به منابع آبی ممکن است اجرای پروژه حمل ونقل آب به موازات پروژه خط لوله گاز طبیعی در نظر گرفته شود.
ترکیه به عنوان کشوری که قادر به انجام ابتکارات هیدروپلیتیکی است در گذشته پروژه‌های آبی را انجام داده است، یکی از این پروژه‌ها طرح تامین آب جریان ماناوگات است. این طرح برای اولین باردر سال ۱۹۸۷ برای تامین آب شرب کشورهای دارای تنش آبی خاورمیانه در دستور کار قرار گرفت اما به مرحله اجرا نرسید و قرارداد فروش آب از تاسیسات ماناوگات به اسرائیل در سال ۲۰۰۶ به طور متقابل فسخ شد. کار بر روی طرح انتقال آب به عنوان راه حلی برای نیاز آب این کشور (قطر) می‌تواند فرصت همکاری متقابل (برد-برد) برای دو کشور را فراهم کند.
در یک ارزیابی کلی می‌توان اظهار داشت که سرنگونی رژیم سوریه فرصت مناسبی برای انجام پروژه خط لوله گاز قطر-ترکیه فراهم کرده است با این حال باید در نظر گرفته شود که این طرح در منطقه‌ای انجام می‌شود که بی‌ثباتی سیاسی و رقابت منطقه‌ای بر آن حاکم است. بنابر موفقیت این طرح در گرو همکاری بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود. این پروژه علاوه بر تقویت امنیت انرژی اروپا باعث تنوع مسیر‌های تامین گاز اروپا نیز می‌شود. این مزایا درعین جذابیت بخشیدن میان مدت و کوتاه مدت به این پروژه خطراتی مانند تنش‌های ژئوپولیتیکی، مسائل امنیتی و کاهش احتمالی تقاضای گاز را دارا می‌باشد. برای امکان‌سنجی نهایی این پروژه باید تعادل منافع در برابر خطرات در نظر گرفته شود.