ادامه از صفحه 1
پیامبر (ص) میفرمودند: «برخاستن صبحگاهی برای کسب روزی حلال، عبادت است»- یعنی تلاش برای روزی حلال، همانند عبادت است.
پس مسئله این نیست که دعا و نماز «نتیجه عکس» دادهاند، بلکه اینکه این اعمال بدون ترکیب با تلاش عقلانی، فاقد تأثیر ماندهاند.
در غرب اسلام دیدم، در شرق مسلمان: گواهی سید جمالالدین اسدآبادی
سید جمالالدین اسدآبادی در سفر به اروپا، گفت: «در غرب اسلام دیدم و مسلمان ندیدم، و در شرق مسلمان دیدم و اسلام ندیدم». این جمله، نه تنها یک انتقاد، بلکه یک راهنمایی است: جوامع غربی با پذیرش عقلانیت، عدالت و خدمت به انسانها، ارزشهای اسلامی را عملی کردهاند، اما بدون لیبل «اسلام». در مقابل، برخی جوامع اسلامی، با حفظ لیبل «مسلمان»، از روح اصلی اسلام (یعنی عقلانیت و مسئولیتپذیری) فاصله گرفتهاند. این تناقض، نشاندهنده این است که مسئله اصلی، ایمان نیست، بلکه نحوه تطبیق آن با واقعیتهای جهان مدرن است.
نتیجهگیری: سازگاری ایمان و عقلانیت، راهی برای نهضت جامعه
پیشروی جوامع اسلامی نیازمند بازگشت به روح اصیل اسلام است؛ اسلامی که همزمان با ایمان، به عقلانیت، علم و خدمت انسانها تأکید دارد. این امر مستلزم دو کار است:
۱- ردّ خرافات و بازگشت به تفکر عقلانی که اسلام آن را الزامی میداند.
۲- ترکیب عبادت با عمل؛ یعنی تبدیل نماز و دعا به انگیزهای برای ساختن جامعهای عادلانه و پیشرفتیافته.
این راه، راهی است که قرآن در آن تأکید کرده و سید جمالالدین اسدآبادی از آن گواهی دادهاند. جامعهای که بخواهد پیشرفت کند، باید عقل و ایمان را دو بال پرواز خود قرار دهد. چرا که اسلام، دینی نیست که انسان را در گوشهای از مسجد ببندد، بلکه دینی است که او را به خدمت و تلاش عقلانی دعوت میکند.
«لیس للانسان الا ما سعی»- انسان جز آنچه تلاش کند، سهمی ندارد.
«عبادت بجز خدمت خلق نیست»- عبادت، جز خدمت به انسانها معنایی ندارد.
در این مسیر، تنها زمانی میتوانیم از سؤالات روز جامعه فراتر برویم و به سؤالات تاریخی پاسخ دهیم که بتوانیم معنویت را با عقلانیت ترکیب کنیم و خروجی رضایت مندی برای جامعه درست کنیم.