رئیس جمهوری آمریکا همزمان با حضور مجدد خود در کاخ سفید، بارها به اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هشدار داده است که واشنگتن دیگر امنیت آنها را تامین نخواهد کرد و نیروهای نظامی خود را از اروپا خارج خواهد کرد؛ تصمیمی که موجب هراس سران کشورهای اروپایی شده و نگرانی از احتمال تقابل روسیه و ناتو را تقویت کرده است.
دونالد ترامپ همزمان با حضور مجدد خود در کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵ (دی ماه ۱۴۰۳)، با لحنی بیسابقه اعلام کرد که آمریکا دیگر نمیخواهد «بار دفاعی اروپا» را بر دوش بکشد. او کشورهای اروپایی را به «سواری مجانی» بر قدرت نظامی واشنگتن متهم کرد و هشدار داد که اگر اروپا برای تأمین امنیت خود هزینه نکند، آمریکا نیز تعهدی نخواهد داشت.
جیدی ونس معاون ترامپ نیز همسو با وی، ناتو را «مایوسکننده» توصیف کرده است. در همین حال نیز پیت هگست وزیر جنگ آمریکا در پیامی افشاشده، متحدان اروپایی را «وابستگان بیعمل» خواند و تصریح کرد که حضور نظامی آمریکا در اروپا «دائمی» نخواهد بود.
متیو ویتاکر سفیر آمریکا در ناتو نیز در حمایت از این تصمیم کاخ سفید گفت که ایالات متحده در حال آماده شدن برای ورود به بحثهای مربوط به خروج نیروهای خود از اروپا است.
وی در این خصوص گفت: «پیشنهادها برای خروج دهها هزار نیروی آمریکایی از این قاره از اواخر سال ۲۰۲۵ مورد بحث قرار خواهد گرفت».
گزارشها حاکی از آن است که واشنگتن بعد از جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۱۰۰ هزار نیرو در اروپا مستقر کرده است. کریستوفر کاولی فرمانده آمریکا در اروپا، در همین ارتباط پیشتر گفته بود که بیش از ۸۰ هزار نظامی آمریکا در اروپا مستقر هستند. برخی از نیروها به طور دائمی مستقر می شوند و برخی دیگر به صورت چرخشی در اروپا هستند یا گاهی در مانورهای آموزشی به این کشورها اعزام میشوند. روزنامه تلگراف در همین ارتباط در گزارشی در ماه مارس (اسفند) فاش کرد که رئیسجمهوری ایالات متحده در حال بررسی خروج حدود ۳۵ هزار نیروی فعال آمریکایی از آلمان است. براساس آمار موجود، نزدیک به ۱۶۰ هزار نیروی فعال در خارج از ایالات متحده مستقر هستند که تعداد زیادی از آنها در آلمان حضور دارند.
خاطرنشان میشود که ترامپ در نخستین دوره حضور خود در کاخ سفید نیز دستور خروج نزدیک به ۱۲ هزار سرباز را از آلمان صادر کرده بود؛ کشوری که میزبان چندین تاسیسات نظامی بزرگ آمریکایی از جمله «پایگاه هوایی رامشتاین» مقر فرماندهی اروپایی ایالات متحده است. اما این اقدام توسط جو بایدن رئیس جمهوری پیشین آمریکا و در میانه انتقادات گسترده کنگره متوقف شد. به گفته مقامها و تحلیگران، اگر کاهش نیروهای آمریکایی رخ دهد، میتواند از یک اقدام نمادین برای خروج نیروها تا بدترین سناریوهای نگران کننده برای اروپا را در بر گیرد و تبعات آن، به تعداد نیروها و سرعت اجرای چنین طرحی بستگی خواهد داشت.
تکاپوی اروپا
برای افزایش قدرت نظامی
در مقابل این روند، اروپا نیز نشانههایی از تغییر رفتار نشان داده است. اتحادیه اروپا اواخر اردبیهشت ماه با توافق بر سر تأسیس یک صندوق دفاعی به ارزش اولیه ۱۵۰ میلیارد یورو، گامی بیسابقه در مسیر تأمین مستقل نیازهای نظامی خود برداشت.
اورسولا فوندرلاین رئیس کمیسیون اروپا اعلام کرد که این صندوق برای تأمین تجهیزات دفاعی شامل پدافند هوایی، توپخانه، پهپاد و جنگافزار سایبری طراحی شده و در صورت حمایت بخش خصوصی، میتواند تا ۸۰۰ میلیارد یورو تجهیز منابع شود. جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در موضعی صریح و کمسابقه، با اشاره به تهدیدهای ترامپ، آمریکا را متحدی غیرقابلاعتماد خواند و پیشنهاد تشکیل یک ائتلاف جایگزین بهنام «گروه ۶» بدون واشنگتن را مطرح کرد.
وی تصریح کرد: «ترامپ فقط نمیخواهد اوکراین را به روسیه واگذار کند؛ بلکه در پی تخریب بنیانهای اجتماعی، اقتصادی و دموکراتیک اروپاست. این تهدید صرفاً نظامی نیست، بلکه تمدنی است.»
بورل گفت که مدتها پیش از انتخاب دوباره ترامپ، به این نتیجه رسیده بود که بایدن، احتمالاً آخرین رئیسجمهوری طرفدار روابط فراآتلانتیک خواهد بود، چراکه از نظر بسیاری از آمریکاییها، ناتو به یادگاری از گذشته تبدیل شده است.
آنتیهاکانن وزیر دفاع فنلاند نیز در فروردین ماه سال جاری گفته بود که متحدان اروپایی ناتو باید یک «نقشه راه واضح» داشته باشند که نشان دهد خروج نیروهای نظامی آمریکا از این قاره چگونه خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه هرگونه خروج و عقب نشینی نیروهای آمریکا از اروپا برای این قاره و به ویژه برای کشورهایی که در همسایگی روسیه قرار دارند، خطراتی را به همراه خواهد داشت، تصریح کرد که اگر نیروهای آمریکایی در حال تغییر موازنه قابلیتهای دفاعی متعارف در منطقه اقیانوس آرام هستند، اروپا باید با آنها برنامهای مشترک درباره نقشه راه این اقدامات داشته باشد.
وی تاکید کرد که اگر واشنگتن به قاره سبز نقشه راه واضح و روشنی ارائه دهد، روسیه در این میان فرصت نخواهد کرد تا اقدامی انجام دهد.
بوریس پیستوریوس وزیر دفاع آلمان نیز از همتای آمریکایی خود خواسته بود که اگر این کشور بخواهد نیروهای خود را از اروپا به منطقه هند و اقیانوس آرام منتقل کند، واشنگتن باید «نقشه راهی» را برای جلوگیری از شکاف در تواناییها، سازماندهی تدریجی این اقدام و برای دانستن این که چه افرادی چه کاری را باید انجام دهند، ارائه دهد.
هراس اروپا از رویارویی
با روسیه
گزارشهای منتشر شده نشان میدهند که کاهش نیروها در بلغارستان، مجارستان و اسلواکی از اواسط دسامبر (آذر/دی) آغاز میشود. وزارت دفاع رومانی نیز پیشتر اعلام کرده بود که واشنگتن به این کشور و سایر اعضای ناتو اطلاع داده است که به دنبال کاهش حضور نیروهای نظامی خود در قاره سبز است. کارشناسان، تحلیلگران و مقامهای اروپایی بارها در ارتباط با خروج نیروهای آمریکایی از اروپا هشدار داده و مدعی شده اند که کاهش حمایت نظامی و امنیتی واشنگتن از ناتو، کشورهای هم مرز با روسیه را در معرض خطر رویارویی با این کشور قرار میدهد. این در حالی است که مقامهای روسی بارها تاکید کرده اند که قصد حمله به هیچ کشوری را ندارند.