چه کسی نگران قدرت بازدارندگی ایران است؟

در سرتاسر جهان، وقتی که در شهر وین توافقی اتمی بین ایران و کشورهای 1+5 حاصل شد، همه نفسی از سر آسودگی کشیدند. بیشتر کشورهای جهان آشکارا با این برآورد موسسه کنترل تسلیحاتی ایالات متحده هم نظرند که برجام یک دستورالعمل و فرمول بسیار موثر و قدرتمند است .البته این شور و علاقه عمومی چند استثنای برجسته هم داشت: ایالات متحده و نزدیکترین متحدان منطقه ای اش، اسرائیل و عربستان سعودی.
 یکی از پیامدهای همین موضوع آن است که شرکت های آمریکایی در کمال آزردگی، نمی توانند به همراه همتایان اروپایی شان به تهران هجوم ببرند. روند برجام شکافی عمیق در منافع اقتصادی ایالات متحده در خاورمیانه ایجاد کرده بود. جمهوری خواهان تقریبا یکپارچه مخالف توافق بودند. سناتور تد کروز، هشدار می داد که ایران هنوز شاید قادر به تولید سلاح هسته ای باشد و می تواند روزی یکی از آن ها را به کار برد تا پالسی ایجاد کند که شبکه برق کل ساحل شرقی ایالات متحده را از کار بیندازد و موجب مرگ ده ها میلیون آمریکایی شود. لندزی گریم، این توافق را به عنوان حکم مرگ اسرائیل می داند که مسلما سازمان های جاسوسی و تحلیل گران استراتژیک اسرائیل را غافلگیر خواهد کرد. مخالفان توافق هسته ای این اتهام را وارد می کنند که دستاوردهای توافق کافی نبوده است و فراتر از آن نمی رود. در عین حال برخی از طرفداران توافق این گفته را می پذیرند و می گویند اگر توافق وین قرار است که معنا و دستاوردی جدید داشته باشد، باید کل خاورمیانه از شر سلاح های کشتار جمعی خلاص شود. نویسنده این کلمات جواد ظریف ، وزیر امور خارجه ایران است که در ادامه می افزاید، جمهوری اسلامی، کنشگر است، موضوعِ کنش نیست. ایران با ظرفیت ملی خود و به عنوان رئیس فعلی کشورهای جنبش غیر متعهد ها،آماده است با جامعه جهانی برای رسیدن به این هدف همکاری کند و نیک آگاه است که در این راه با موانع بزرگی برخورد خواهد کرد که ناباوران و بدبینان به صلح و دیپلماسی ایجاد خواهند کرد. ایران این قرارداد هسته ای تاریخی را امضا کرده است، حالا نوبت اسرائیل است. اسرائیل به همراه هند و پاکستان، جزء سه قدرت اتمی است که برنامه تولید سلاح هسته ای آنها با مشارکت امریکا به انجام رسیده است و هر سه نیز از امضای پیمان منع تولید و گسترش سلاح های هسته (NPT) خوداری کرده اند. اما آیا آینده ای برای NPT وجود دارد؟ یک منطقه عاری از سلاح های هسته ای در خاورمیانه راه کاملا مستقیمی است برای برطرف کردن تهدیدات و خطرات ادعا شده در مورد ایران.
 با این حال برای آنکه این موضوع را دقیق تر درک کنیم، بهتر است برخی از فرضیات ناگفته و پرسش هایی را که به ندرت مطرح می شوند بررسی کنیم. مورد اول که جدی ترین آنها است این است که "ایران بزرگ ترین تهدید برای صلح جهانی است". بر اساس نظرخواهی موسسات نظرسنجی معتبر و پیشتاز امریکا( وین و گالوپ)، جایزه بزرگترین تهدید برای صلح جهانی، با فاصله ای زیاد، تعلق می گیرد به ایالات متحده امریکا، در مکان دوم پاکستان قرار دارد و ایران پایین تر از آن دو در کنار کشورهایی مثل چین، اسرائیل، کره شمالی و افغانستان قرار می گیرد.
در واقع تهدید ایران چیست؟ چرا برای مثال اسرائیل و عربستان سعودی از تهدیدی که می گویند از جانب ایران است از ترس به خود می لرزند؟ آن تهدید هر چه که باشد نظامی نیست. طبق اطلاع سازمان جاسوسی امریکا به کنگره، ایران در مقایسه با معیارهای منطقه، هزینه های نظامی خیلی پایینی دارد، و اینکه دکترین استراتژیک این کشور دفاعی است. در ادامه این سازمان های جاسوسی گزارش می دهند که هیچ نشانه ای ندارند که ثابت کند ایران در حال پیگری یک برنامه تولید سلاح هسته ای است. طبق رتبه بندی موسسه معتبر مطالعات صلح بین الملل استکهلم (SIRRI) امریکا با بالاترین هزینه های نظامی در مقام نخست ایستاده است. چین ، با حدود یک سوم هزینه های نظامی ایالات متحده در مقام دوم قرار دارد. روسیه و عربستان سعودی در مقام های بعدی قرار دارند، که البته خیلی بالاتر از کشورهای اروپای شرقی هستند. از ایران به ندرت درگزارش نام برده شده است. نتیجه گیری قطعی این گزارش این است که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برتری چشمگیری نسبت به ایران، هم از نظر هزینه های نظامی و هم از نظر دسترسی به تسلیحات مدرن روز دارند. هزینه های نظامی ایران کسری از هزینه های نظامی عربستان سعودی است و همچنین بسیار پایین تر از امارات متحده عربی است. وقتی به اسرائیل نگاه می کنیم، مسلماً این شکاف و ناهماهنگی بزرگتر است. اسرائیل، انبار عظیمی از تسلیحات اتمی دارد. مورد دوم "ایران حامی تروریسم است". در نشریه موسسه سلطنتی بریتانیا (چتم هاوس)، دو تن از دانشمندان برجسته اتمی پاکستان، پرویز هودبهائی و ضیاء میان، می نویسند که ترس روز افزونی از شبه نظامیانی که ممکن است موفق شوند به جنگ افزارهای هسته ای یا به مواد هسته ای دست یابند و تروریسمی اتمی را به راه اندازند وجود دارد و منجر به ایجاد یک نیروی اختصاصی  بالغ بر بیست هزار نیرو برای حفاظت از تاسیسات اتمی شده است. به طور خلاصه باید گفت که این تهدید واقعی است، ولی به یمن توهماتی که به دلایل دیگر جعل و تولید می شوند، ایران تهدید محسوب می شود، نه پاکستان. در عین حال، در میان کشورهای اسلامی، عربستان سعودی در تامین مالی تروریسم اسلامی پیشتاز است، داعش یکی از شاخه های افراطی از جهادگری آنهاست. خب پس "چه کسی نگران قدرت بازدارندگی ایران است؟" نوام چامسکی در پاسخی ساده و روشن می گوید: کشورهای خودسر و قانون شکنی که در منطقه مشغول تاخت و تاز و وحشیگری اند و نمی خواهند هیچ عامل مزاحم و بازدارنده ای را در برابر توسلشان به خشونت و تجاوز تحمل کنند. در راس چنین کشورهایی امریکا و اسرائیل قرار دارند و عربستان سعودی دست و پا می زند که وارد باشگاه آن ها شود.
پانزده سال پیش ، ساموئل هانتینگتون، تحلیل گر برجسته سیاسی، در مجله دولتی فارن افرز هشدار داد که از نظر بیشتر مردم جهان ایالات متحده درحال تبدیل شدن به یک ابر قدرت خودسر و تنها تهدید خارجی بزرگ نسبت به جوامع آن هاست. دکترین کلینتون تصریح می کند که ایالات متحده حق توسل یک جانبه به نیروی نظامی، حتی به منظور تضمین دسترسی نامحدود به بازارهای مهم تامین انرژی و منابع استراتژیک را دارد، دغدغه های ادعایی امنیتی و بشردوستانه هم باد هوا و بهانه است. وفاداری به روایت های مختلف از این دکترین به خوبی در عمل ثابت شده است و هیچ نیازی به بحث درباره آن برای مردمی که حقایق تاریخ معاصر را مشاهده کرده اند، نیست.