مردم سالاری آنلاين - بیم ها و امیدهای بازگشتن به برجام

به قدرت رسیدن دموکراتها، تحولات و تغییرات جدید در ساختار سیاسی ایالات متحده آمریکا و ورود رهبران جدید به کاخ سفید، نوید شروع فصل جدیدی در تحولات سیاسی منطقه ای و بین المللی است و این دگرگونی در حوزه سیاست قطعا در سرنوشت دیگر دولتها و به ویژه در داخل ایران بر جریان قدرت و رقابت نیروهای رقیب تاثیر خواهد داشت. دولت و مردم ایران از شرایط سخت تحریم های حداکثری دولت قبل به ستوه آمده و منتظر تغییراتی جدی در بازار و اقتصاد و برگشتن به آرامش هستند. این روزها بسیاری از مردم تحولات حوزه سیاست و تاثیر آن بر نرخ ارز، طلا، خودرو و مسکن را به دقت از رسانه‌های داخلی و خارجی پیگیری می کنند.
اولین نکته در این خصوص برگشت دموکرات‌ها به قدرت و دغدغه های آنها برای حکمرانی هست. اهداف، آرمان‌ها و آموزه‌های جناح دموکرات در آمریکا حمایت و تقویت طبقه متوسط و افزایش مالیات ها بر طبقه ثروتمند و ایجاد عدالت، رفاه و آسایش بیشتر برای طبقات پایین جامعه، در سیاست های داخلی است. در حوزه خارجی نیز به دنبال اجماع جهانی برای پیشبرد صلح و آزادی و استقرار دموکراسی در همه کشورهای جهان هستند. بنابراین در دوره جدید از میزان تنش و خشونت و جنگ کاسته خواهد شد و قراردادها و معاهدات جهانی تقویت شده و همبستگی بین المللی و جهانی اجرا خواهد شد. البته به طور یقین مشخص نیست که چه شرایطی در آینده با روی کار آمدن تیم جدید برای اقتصاد رنجور ایران رخ خواهد داد ولی به اعتقاد اکثر صاحبنظران جو بایدن و تیمش ادامه سیاستهای باراک اوباما هستند و انتصاب و گزینشهایی که تاکنون صورت گرفته است نشانگر گرایش بیشتر به تعامل و همکاری و پرهیز از واگرایی و خشونت است. چنانچه اولین نکته مثبت به روی کار آمدن رئیس جمهور جدید، تقلیل تحریم حداکثری به تحریم حداقلی باشد به عنوان گامی مثبت برای رسیدن به شرایطی مطلوب در روابط دو کشور تلقی میشود.
یکی از موضوعات مهم بین المللی و داخلی بیم ها و امیدهای بازگشتن به معاهده برجام است که در دوره دولت دموکرات قبلی در آمریکا با حضور قدرت های جهانی و ایران به توافق و امضای طرفین رسیده بود و هم اکنون با خروج کامل آمریکا و تعلیق تعهدات از طرف ایران وضعیتی بی ثمر و بی خاصیت گرفته است. در این دوره جدید، بازگشتن به برجام و کیفیت آن و نحوه امتیاز گیری و امتیاز دادن از سوی طرفین این پیمان یعنی ایران و آمریکا به دغدغه مهم دولتها تبدیل شده است. اگر چه دولتهای اروپایی و چین و روسیه بعنوان شرکای اقتصادی و سیاسی ایران هر یک به میزانی از این معاهده بهره و منفعت دارند ولی میزان برقراری این پیمان برای مردم و دولت ایران از درجه اهمیت بالاتری برخورداراست.
با توجه به چالش و خصومت چندین ساله بین ایران و آمریکا، در داخل ایران نیز دغدغه های جدی در خصوص برگشتن به برجام وجود دارد. دولت تدبیر که برجام رمز موفقیت و کلید پیروزی آن در دور دوم بود به شدت در پی بازگشتن به این معاهده و برقراری آن با رعایت پروتکل های هسته ای و بالا بردن تعهدات قید شده است و آینده سیاست خارجی ایران و تعامل با دیگران و نقش آفرینی در روابط بین‌الملل را بر اساس برجام و برجام های دیگر می بیند. لذا تیم سیاست خارجی دولت پیشدستانه و به صورت غیر مستقیم تحرکاتی را آغاز کرده و برای برقراری و احیای برجام ارتباطاتی را با طرف های آمریکایی خود داشته است که این موضوع موجب نگرانی برخی از اصولگرایان و نمایندگان مجلس شده و نهایتاً موجب احضار وزیر امور خارجه به مجلس شد. از منظر برخی از سیاسیون اقتدارگرا و نمایندگان مجلس که از جناح اصولگرایی هستند از ابتدا قبول تعهدات از طرف ایران و نوشتن برجام کار اشتباه و عبثی بوده است و هیچ گاه نباید به طرف غربی یا استکبار جهانی اعتماد کرد و نتیجه آن در دوره اخیر کاملا مشخص است. از نظر این افراد ایالات متحده آمریکا با هر تیم و هر شرایطی قابل اعتماد نیست و هدف نهایی غرب نابود کردن جمهوری اسلامی و حذف است. بدینسان در این شرایط بازگشتن به برجام و نشستن پای میز مذاکره، کاری اشتباه و خطای مجدد است. از نظر ایشان در دوره جدید به طور عادی تحریم های حداکثری تبدیل به تحریم های معمولی و حداقلی می شود و کشور ایران در این شرایط سخت که تجربه‌های خوبی از استقلال اقتصادی با قطع شدن وابستگی به درآمدهای نفت از بودجه دارد نباید این تجربه گرانسنگ را با برگشتن به برجام و برون سپاری خراب کند. باید استقلال مالی و اقتصادی را با قطع توجه به خارج و تاکید بر ظرفیت ها و استعدادهای درونی ادامه داد و چنین فرصت و شرایطی را باید قدر شناخت.
موافقان برجام نظر دیگری در این باره دارند. آنها معتقدند برجام یک سند بین المللی است و نشانگر آن است که ملت و دولت ایران اهل تعامل، صلح و گفتگوست. در سیاست خارجه باید با همه کشورها و قدرت های بین المللی وارد مذاکره و گفتگو بر اساس عزت، قدرت و حفظ شأن خود شویم و آنچه در خصوص برجام اتفاق افتاده است بر اساس تندروی و پدیده استثنایی همچون ترامپ است. ترامپیسم قاعده نیست و برگشتن به برجام چیزی از ارزش‌ها و اقتدار ما کم نمی کند. آنچه در چهار سال اخیر در روابط بین الملل و بین قدرت‌ها و کشورهای جهانی پدید آمد نه تنها برجام بلکه بیشتر معاهدات بین‌المللی دیگری همچون معاهده پاریس، نفتا و دیگر قراردادهای را زیر پا گذاشته و بی تعهدی دولت آمریکا زیست بین المللی و اعتماد بین المللی را از بین برد. این رویه خلاف مقررات و حقوق بین الملل است و چندان پایدار و همیشگی نبوده و جهان دوباره به شرایط عادی و صلح خود برگشته است. لذا ما ایرانیان دوباره هم صدا و همراه با صلح طلبان و آزادی خواهان جهان باید با گفتگو و تبادل نظر و همگرایی برای ساختن جهان بر اساس حقوق متقابل، صلح و عدالت همراه و همگام شویم.