متولدین دهه‌های هفتاد و هشتاد ایران و نسل  z

بعد از شروع تظاهرات اعتراضی اخیر و حضور فعال متولدین دهه‌های هفتاد و خصوصا هشتاد شمسی‌، حرفی جدید وارد فرهنگ سیاسی ایران شد به نام نسل «z». تعدادی از اندیشمندان و فعالان اجتماعی داخل کشور خواستند تعریفی ‌که از نسل z در فرهنگ آمریکایی وجود دارد را با دهه هفتادی و هشتادی کشور ما طابق النعل بالنعل تطبیق بدهند. پژوهشگران آمریکایی برای نسل‌های مختلف ‌که در مقاطعی از تقویم تاریخ از سال ۱۹۰۰ میلادی متولد شدند تعریفی خاص کردند و با حروف لاتین مشخص نمودند و برای هر کدام از نسل‌ها خصوصیاتی خاص بر شمردند.  
نسل z یا نسل «نت» اکنون مورد نظر این يادداشت است و شامل افرادی است که در بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ میلادی (۱۳۷۴ تا ۱۳۹۰ شمسی) ‌متولد شدند و از آنجائی که از بدو تولد و زمانی که به این دنیا چشم گشودند با اینترنت و ابزارهای هوشمند مواجه شدند به نسل اینترنت و بومی‌های دیجیتال هم نامیده شدند.
خصوصیاتی که برای نسل z در آمریکا و برخی از کشورهای غربی بر می‌شمارند عبارتند از:
۱-علاقه شدید به ارتباطات مجازی و رسانه‌های دیجیتال
۲-طرفداری از خلاقیت و نوآوری
۳-اظهار نظرها و احساسات شخصی به صورت آزاد 
۴-اعتقاد جدی به گفتگو و مذاکره برای بهبود وضعیت 
۵-واقع بینی و درک واقعیت
۶ -تعهد به اصول اخلاقی
۷- نیاز به باور و اعتماد 
نگارنده این یادداشت بدون آن که بخواهد نظرات فوق را رد کند ضمن ارج گذاری به تحقیقات انجام گرفته و اذعان به این که ۷ مورد فوق را می‌توان در نسل z در کشورهای توسعه یافته با خصوصیات اجتماعیش بطور کامل یا ناقص مشاهده کرد در عین حال باید قبول کرد هر جامعه‌ای ویژگی‌های خاص خود را دارا است که در دیگر جوامع کمتر دیده مي‌شود. 
موارد برشمرده فوق که محققین آمریکایی پی بردند با توجه به‌ پیشرفت تکنولوژی در آمریکا و کشورهای نظایر آن، قابل تعمیم به همه جوامع و کشورها نیست به عبارتی نمی‌توان یک نسخه برای همه جوامع پیچید.
اختلافاتی که می‌توان ذکر کرد :
۱- گستردگی استفاده از ارتباطات مجازی و رسانه‌های دیجیتال در کشورهای در حال توسعه از جمله در ایران به وسعت کشورهای توسعه یافته نیست. 
۲- پایبندی نسلz‌ها در کشورهای غربی به مسائل اخلاقی و دینی با متولدین دهه‌های هفتاد و هشتاد در کشوری مثل ایران تفاوت دارد. منظور این نیست جوانان غربی بی اخلاق و بی دین هستند ولی نگاه آن‌ها به موضوعات اخلاقی با نگاه جوانان ایرانی متفاوت است.
۳- نسل z در کشورهای غربی دغدغه‌ای نظیر رفتن به کنسرت یا برای خانم‌ها، رفتن به ورزشگاه ندارد در حالیکه موارد ذکر شده یا مواردی نظیر این که آینده چه خواهد شد؟ بخشی از فکر و ذهن نوجوانان و جوانان ایران را پر کرده است و در ارتباطات و کنش‌های اجتماعی‌شان تاثیر وافر دارد.
۴- از همه مهمتر، در ورای ۷ مورد ذکر شده موردی اساسی و فراتر از آن،‌ برای نوجوانان و جوانان کشورهای در حال توسعه نظیر ایران وجود دارد که به آن توجه نشده و آن، مشکلات اقتصادی و معیشتی است که در شخصیت بخشیدن به نسل جوان بسیار موثر است. محققين مربوطه در جوامعی تحقیق کردند که یا نگرانی اقتصادی وجود ندارد یا حداقل است و یا نخواستند به آن توجه زیادی داشته باشند در حالیکه در کشورهای در حال توسعه فکر و ذکر بسیاری از مردم متوجه نگرانی‌های اقتصادی و بیکاری و تورم و گرانی و به عبارتی بی ثباتی اقتصادی و سیاسی و نامشخص بودن آینده است و همین موضوع انگیزه‌ای برای بسیاری از کنش‌های اجتماعی از جمله تظاهرات اعتراضی است.
۵- در کشورهایی که وسایلی نظیر کامپیوتر و موبایل و اینترنت اختراع می‌شود فرهنگ استفاده بهینه از آن‌ها همزمان رشد می‌کند و این متفاوت است با کشورهایی که واردکننده تکنولوژی هستند و فرهنگ استفاده از آن همزمان توسعه پیدا نمی‌کند. نگاه جوانان کشورهای توسعه یافته به فضای مجازی و استفاده از آن با استفاده‌ای که در جوامع در حال توسعه می‌شود متفاوت است.
کلام آخر، انگیزه اعتراض نوجوانان و جوانان در خیابان‌ها و شعارهای تند و بعضی مواقع حرکات هیجانی بیشتر ناشی از محرومیت‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، هنری و... است که بر جامعه حاکم است و در سال‌های اخیر در محیط خانواده و جامعه و مدرسه و دانشگاه شاهد آن هستند و متاسفانه چنین القا شده که امیدی به رفع آن نیست. ناگفته نماند جدایی دهه هفتاد و هشتاد از دانشگاه و مدرسه در ایام کرونایی در رفتار و کردار و شکل دهی شخصیت آنان بسیار تاثیرگذار بود.
 با همه اینها، آشنایی و وابستگی متولدین دهه هفتاد و خصوصا دهه هشتاد به فضای مجازی و اینترنت و... در شکل‌گیری شخصیت و کنش‌های اجتماعیشان غیر قابل انکار است.