آیا «رزمایشِ قطعِ اینترنت» زمینه‌‌سازی برای کاهشِ اتکا به اینترنتِ جهانی است؟

بر پایه‌ی اعلامِ پدافندِ غیرِ عاملِ کشور و پیروِ اطلاعیه‌ی صادره از شاپرک، در آنچه از آن با نامِ «رزمایشِ قطعِ اینترنت» یاد شده است، همه‌ی خدماتِ مبتنی بر کارتهای بانکی، در یکشنبه‌ی آینده، هفتمِ بهمن‌‌ماه، به مدتِ دو ساعت، از ساعتِ ۱۰ تا ۱۲، قطع خواهند شد. با همه‌ی این، وزیرِ‌ ارتباطات خبر از لغو این رزمایش داده است.
به گزارشِ «مردم‌سالاری آنلاین»، در این رزمایش قرار بود همه‌ی پذیرندگانی که میزبانهایشان در بیرون از کشور است، در درازای این دو ساعت، در دسترس نباشند.
نامه‌ی یکی از شرکتهای ارائه‌دهنده‌ی درگاهِ پرداختِ اینترنتی گویای آن است که «رزمایشِ قطعِ اینترنت» باز هم در آینده انجام خواهد شد تا همه‌ی پذیرندگانی که میزبانهایشان در بیرون از کشور قرار دارد از دسترس خارج شوند تا بدین وسیله ناچار به انتقالِ سرورهایشان به درون کشور گردند. چنان‌که از این نامه برمی‌آید، گویا هدفِ نهایی این رزمایش کاهشِ میزانِ اتکا به اینترنتِ جهانی و در نهایت رسیدن به یک اینترنتِ داخلی است.
بر همین پایه، هفته‌ی پیش، سردار غلامرضا جلالی، رئیسِ سازمانِ پدافندِ غیرِ عامل که این رزمایش بنا بر اعلام سازمانِ متبوعِ وی انجام می‌شود، در حاشیه‌ی نشستِ مشترکِ هیئت‌رئیسه‌ و کمیسیونهای مجلسِ خبرگانِ رهبری، به خبرنگاران گفت: «در این نشست اعلام کردم که ما می‌توانیم اینترنتِ ایرانی ــ اسلامی داشته باشیم که با حفظِ تمامِ ارزشهای ملی و اسلامی، خدمات، فرصتها و زیرساختهای لازم را در اختیار مردم قرار دهد.» چنین، از گفته‌های سردار جلالی نیز برمی‌آید که این رزمایش بخشی از یک برنامه‌ی بزرگتر است که برای کاهشِ اتکای ایران به اینترنتِ جهانی تدوین شده است.
 
واکنشهای مسئولانِ ارتباطات
وزیرِ ارتباطات و فناوریِ اطلاعات، محمدجواد آذری جهرمی، نه در واکنش به قطعِ اینترنت که در واکنش به بهره از عبارتِ «رزمایشِ قطعِ اینترنت» در توییتی نوشت: «‏عبارتِ ‎رزمایشِ قطعِ اینترنتِ یکی از فجیع‌ترین عباراتی بود که برای ضایع کردنِ یک موضوعِ بسیار مهم به کار برده شد. اینگونه ناشی‌گری می‌کنیم و بعد فضای مجازی را مقصر می‌دانیم. باید بپذیریم در شناختِ رسانه ضعف داریم.» آذری پیش‌تر نیز در توییتی دیگر نوشته بود: «‌زیرساختِ بانکداریِ الکترونیکی از زیرساختهای حیاتیِ کشور محسوب می‌شود. باید در برابرِ تهدیدات، از جمله تحریم، مقاوم باشد. تستِ (آزمایشِ) امروزِ پدافندِ غیرِ عامل بر روی شرکتِ سداد، برای سنجشِ تاب‌آوری آن بوده و ارتباطی با اینترنتِ کشور ندارد». پس از آن نیز در گفت‌وگویی با ایرنا توضیح داد: «استفاده از شیوه‌ی قطع اینترنت برای سنجشِ تاب‌آوری زیرساختها لغو شده، اما کل این مسئله در حال بررسی و میزان تاب‌آوری زیرساختهای حیاتی با شیوه‌های دیگر در آینده مورد راستی‌آزمایی قرار می‌گیرد تا برای هر تهدیدی آماده باشیم.»
رئیسِ سازمانِ فناوریِ اطلاعات، امیر ناظمی، نیز در توییتی با اعلام اینکه این موضوع را در دستِ بررسی دارند نوشت: «آیا چنین موضوعی در تناقض با حقوقِ کاربران هست یا نه؟ و اینکه کدام نهاد با چه قلمروی از اختیارات می‌تواند در خصوص این موضوع تصمیم بگیرد؟»
 
قطعِ دسترسیِ کارتهای شتابِ ایرانیانِ خارج از کشور
یکی از هدفهایی که برنامه‌هایی از این دست دنبال می‌کند قطعِ دسترسی کارتهای شتاب خارج شده از کشور به سامانه‌ی بانکیِ کشور است؛ چراکه برخی از صرافیها و فعالانِ ارزی دستگاههای کارتخوانشان را به بیرون از کشور برده‌اند. ایرانیانِ بیرون از کشور نیز، با دسترسی به این دستگاهها، دلار و دیگر ارزها را با بهره از کارتهای شتابشان بدین طریق مبادله می‌کنند. کنون، مهم‌ترین دغدغه‌ی بانکِ مرکزی این است که صادرکنندگان ارزِ خود را به کشور وارد نمی‌کنند و بر این پایه بانکِ مرکزی بر آن شده است تا همه‌ی دستگاههای کارتخوانی که بیرون از کشورند با هر روشی که می‌تواند قطع کند.
مصوبه‌ی بانکِ مرکزی همچنین بر این تاکید دارد که درگاههای پرداخت نباید با شناسه‌ی بیرون از کشور باز شوند و آن میزبانی هم که درخواست به درگاهِ پرداخت می‌فرستد نباید بیرون از کشور باشد. به بیانِ ساده، ایرانیانِ بیرون از کشور دیگر نمی‌توانند از کارتهای بانکیِ شتابِ خود استفاده کنند؛ یعنی اگر یکی از تارنماهای فروشنده‌ی کالا بیرون از کشور سرور داشته باشد دیگر مشتریانش نمی‌توانند درگاهِ پرداخت را ببینند.
مشکلی نیز که در این میان برای پذیرندگانِ کارتهای شتاب که میزبانهایشان بیرون از ایران است وجود دارد این است که انتقالِ میزبانها هزینه‌بر و زمان‌بر است و کنون که در هنگامِ رزمایش قطعِ  دسترسی به خدماتِ این پذیرندگانِ کارتخوانها ایجاد خواهد شد و این قطعیها تکرار نیز خواهند شد آنان نیز علی‌رغم این هزینه و زمان چاره‌ای جز این ندارند که اندک‌اندک میزبانهایشان را به داخلِ کشور منتقل کنند.
به هر روی، اینکه تارنماهای دولتی باید میزبانی‌شان در درونِ کشور باشد سخنی درست است ولی اینکه بخواهیم به جای ابزارهای تشویقی با چنین روشهایی همه‌ی تارنماها را وادار کنیم که میزبانهایشان را به درونِ کشور منتقل کنند، آن‌هم پیش از آنکه زیرساختهای بایسته را فراهم آورده باشیم و به حق و حقوقِ مصرف‌کننده نیز چنان‌که باید و شاید احترام گذاشته باشیم، درست نیست و چنین اقداماتی می‌تواند نتیجه‌ای وارونه داشته باشد.