شرایط بازار نفت به نفع ایران است یا ترامپ؟

مذاکرات دولت‌هایی که از آمریکا برای واردات نفت ایران، معافیت دریافت کرده بودند، برای تمدید این معافیت‌ها، آغاز شده است. گمانه‌زنی و تحلیل کارشناسان نیز در مورد تشدید یا عدم تشدید تحریم‌های نفتی ایران در اواسط اردیبهشت ماه ۹۸، شروع شده است. شرایط بازار نفت به نفع ایران است یا دولت ترامپ؟ آیا دولت ترامپ می‌تواند بر شدت تحریم‌های نفتی ایران تا سطح قابل توجهی بیافزاید؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که هدف آمریکا این است که «به همان سرعتی که شرایط بازار نفت اجازه می‌دهد، صادرات نفت ایران را به صفر برساند». وقتی با واقعیات اقتصادی روبرو باشیم، در این گفته ممکن است یک تناقض اساسی وجود داشته: ممکن است شرایط بازار نفت، به هیچ وجه اجازه حذف کاملِ نفت ایران از بازارها را ندهد.
در واقع، شرایط بازار نفت ممکن است یک مانع اساسی در برابر سیاست خارجی تهاجمی آمریکا در قبال ایران باشد و این سیاست را با محدودیت‌هایی مواجه سازد. ضدیت دولت ترامپ با ایران قابل کتمان نیست و به همین ترتیب ضدیت ترامپ با قیمت نفت بالای ۶۵ دلار و بنزینِ گران‌قیمت در آمریکا نیز قابل کتمان نیست. مورد دوم برای مورد اول، محدودیت ایجاد خواهد کرد.
 
بازار نفت و مسأله تحریم‌ نفتی ایران
تقریباً از ابتدای سال جاری میلادی روند نزولی قیمت نفت متوقف شد و با افزایش قیمت‌ها، نفت خام برنت به سرعت وارد کانال ۶۰ دلاری شد. برعکس بهار و تابستان سال ۹۷، در ماه‌های اخیر عربستان سعودی نه تنها تهاجمی در بازار نفت ظاهر نشده و تولید خود را به بالاترین میزان نرسانده، بلکه اتحاد خود با روسیه را برای افزایش قیمت نفت و مدیریت عرضه حفظ کرده است.
عربستان در بهار و تابستان ۹۷ می‌خواست فشارها بر ایران را به حداکثر برساند تا ترامپ نقشه خود برای به صفر رساندن تولید نفت ایران را عملی کند. اما وقتی افزایش تولید نفت عربستان نتوانست مانع از افزایش قیمت نفت شود و قیمت نفت برنت حتی تا ۸۵ دلار به ازای هر بشکه نیز در شهریور ماه بالا رفت، ترامپ به این نتیجه رسید که باید به هشت کشور برای واردات نفت ایران، معافیت از اجرای تحریم‌ها، اعطا کند. عربستان وقتی دید که دولت ترامپ برای واقعیت‌های اقتصادی بیش از توصیه‌های محمد بن سلمان اهمیت قائل است، رفته رفته راه خود را در بازار نفت از آمریکا جدا کرد. در شرایط فعلی، عربستان دیگر به دنبال افزایش تهاجمی تولید نفت خود نیست و بر عکس به سیاست کاهش تولید نفت چسبیده است. این یک عامل منفی برای دولت ترامپ است که کار وی را برای تشدید تحریم‌های نفتی ایران سخت می‌کند.
افزایش تولید نفت آمریکا نتوانسته تمام کسری‌های ناشی از کاهش تولید نفت ایران و ونزوئلا را جبران کند و در بازار نفت، تقاضا بر عرضه پیشی گرفته و موجودی انبارهای تجاری نفت کاهش یافته است. این عامل به ما می‌گوید که قیمت نفت ممکن است باز هم افزایش یابد. پس شرایط عرضه و تقاضای نفت نیز به ضرر ترامپ است.
ترامپ با دولت‌های ایران و ونزوئلا دشمنی شدیدی دارد؛ وی در حال حاضر هدف فوری خود را زمین زدن دولت مادورو قرار داده است و فشارها را بر ونزوئلا تشدید کرده است. به‌عنوان مثال، دولت ترامپ از دولت هند خواسته است که واردات نفت از ونزوئلا را متوقف کند. فشار همزمان دولت آمریکا بر ونزوئلا و ایران، قیمت نفت را هرچه بیشتر بالا می‌برد. بنابراین، دولت ترامپ ممکن است فشارهای خود بر واردکنندگان نفت ایران را تشدید نکند، چرا که می‌داند با افزایش همزمان فشارها بر مشتریان نفت ایران و ونزوئلا، قیمت نفت هرچه بیشتر بالا خواهد رفت. معافیت‌های فعلی صادرشده برای واردات نفت ایران توسط دولت آمریکا، تا اواسط اردیبهشت ماه اعتبار دارد. در گفتگوها با کشورهایی نظیر هند و چین برای تمدید این معافیت‌ها، احتمالاً دولت آمریکا شرایط صنعت نفت ونزوئلا را نیز درنظر خواهد گرفت و نسبت به تشدید تحریم‌های ایران، تهاجمی‌تر از شرایط فعلی، ظاهر نخواهد شد.
مسأله‌ای که می‌تواند فشار بر قیمت نفت را افزایش دهد و باعث کاهش قیمت‌ها شود، چشم‌انداز رکودی در اقتصاد جهانی و جنگ تجاری بین چین و آمریکا است. در صورتی که اقتصاد جهانی به شرایط رکودی نزدیک شود یا جنگ تجاری بین چین و آمریکا دوباره شدت بگیرد، تقاضا برای نفت کاهش و قیمت‌ها افت خواهد کرد. تحقق این سناریو می‌تواند به ضرر ایران باشد. با این حال، نشانه‌هایی ظاهر شده که گفتگوهای تجاری چین و آمریکا ممکن است نتیجه‌بخش باشد و از این گذشته بعید است در کوتاه‌مدت، خطر بزرگی اقتصاد جهانی را تهدید کند. در مجموع، احتمال وقوع این سناریو، اندک به‌نظر می‌رسد.
اوپک و متحدان غیراوپکی‌اش بر مدیریت بازار نفت اصرار دارند و نشانه‌ای از پایان همکاری اوپک و غیراوپک، ظاهر نشده است. این همکاری به نفع قیمت‌های نسبتاً بالای نفت است و با وجود این همکاری، حذف نفت ایران از بازارها، سخت خواهد بود.
شرایط بازار نفت بعید است به دولت ترامپ اجازه دهد که رویای خود مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران را عملی سازد. آخرین گزارش اوپک نشان می‌دهد که تولید نفت خام ایران در ماه گذشته میلادی (ماه فوریه) ۲ میلیون و ۷۴۳ هزار بشکه در روز بوده است. صادرات نفت ایران نیز بنا به آمارهای رویترز در حاضر حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه در روز است.
احتمالاً همچنان که برخی منابع آگاه به رویترز گفته‌اند دولت ترامپ به کشورهای واردکننده نفت ایران فشار خواهد آورد تا واردات نفت خود از ایران را ۲۰ درصد کاهش دهند. خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داده که دولت دونالد ترامپ قصد دارد از ماه میلادی مه، با کاهش ۲۰ درصدی صادرات نفت ایران، کل آن را به زیر یک میلیون بشکه در روز برساند. هدف کوتاه‌مدت دولت ترامپ احتمالاً چنین چیزی خواهد بود. با این حال، ممکن است ترامپ به همین هدف نیز نرسد، چرا که کشورهایی نظیر چین حتی در حال حاضر نیز سهمیه‌های تعیین‌شده توسط دولت ترامپ را رعایت نمی‌کنند. بنا به معافیت‌های صادرشده توسط دولت آمریکا، چین مجاز بوده که در ماه گذشته ۳۶۰ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد کند، اما عملاً ۵۶۹ هزار بشکه نفت در روز از ایران وارد کرده است.
به‌طور خلاصه، تحریم‌های آمریکا در آبان ماه تولید و صادرات نفت ایران را به شدت نسبت به بهار سال ۹۷ کاهش داد؛ اما از این به بعد بازی به این سادگی نیست و ممکن است دولت ترامپ نتواند تغییر جدی‌ای در تولید و صادرات نفت ایران ایجاد کند.