گرهِ کورِ نمایش فیلمهای خارجی در سینماهای کشور

پس از انقلاب اسلامی، نمایشِ فیلمهای خارجی در سینماهای کشور از جمله موضوعات بحث‌برانگیز بوده که با گذشتِ نزدیک به چهار دهه هنوز نیز تکلیفش، چنان‌که باید و شاید، روشن نشده است.
به گزارشِ «مردم‌سالاری آنلاین»، از آنجا که نمایشِ فیلمهای خارجی در سینماهای ایران به گونه‌ای سرراست بر روابطِ اقتصادی و سیاسیِ سینما تأثیر دارد این موضوع از دیرباز مناقشه‌برانگیز بوده است. در چنین فضایی، سازمانِ سینماییِ وزارتِ فرهنگ و ارشادِ اسلامی شرایطِ نمایش فیلمهای خارجی را بررسی کرد که سرانجام به تصمیم‌گیریِ این سازمان برای چگونگیِ نمایشِ این فیلمهای در سینماهای کشور، آن‌هم در چارچوبِ نظامنامه‌ای مدون، انجامید، و چنین، روزهای پایانیِ سالِ ۹۶ بود که نظامنامه‌ی اکرانِ سالهای ۹۷ و ۹۸ به سینماها اعلان شد. بر پایه‌ی این نظامنامه‌ی اکران، برخی از سینماداران می‌توانستند، به گونه‌ای محدود و در چارچوبی مشخص و از میانِ آثار ارائه‌شده‌ی «موسسه‌ی رسانه‌های تصویری»، فیلمهای خارجی را نمایش دهند. این تصمیم سازمانِ سینمایی راه را برای نمایشِ فیلمهای خارجی بر پرده‌های سینماها کشور هموار کرد و تا اندازه‌ای نقطه‌پایانی بر بحثها گذاشت.
 
مخالفان و موافقان چه می‌گویند؟
این نظامنامه مخالفانی و موافقانی دارد:
مخالفان بر این باورند که چون ظرفیتِ نمایش برای فیلمهای ایرانی پایین است اجرای طرحهایی از این دست همین اندک‌فرصتِ نمایش را نیز از فیلمهای ایرانی خواهد گرفت. همچنین، چنین طرحهایی، اندک‌اندک پخش‌کنندگان و سینماداران را به سوی پخش و نمایش فیلمهای خارجی و دوری از توزیع و اکرانِ فیلمهای داخلی خواهد کشاند.
یکی از این منتقدان مهدی فخیم‌زاده است. او که بر این باور است «فیلم خارجی برای سینمای ایران حکم طاعون و ایدز دارد» در گفت‌وگویی افزوده است: «می‌گویند فیلم خارجی سینما را نجات می‌دهد. اما وقتی فیلمِ خارجی آن زمان که نه ویدیو بود، نه ماهواره، نه سی‌دی، نتوانست چنین کاری بکند، الان می‌تواند؟ ما محدودیتهای اجتماعی داریم که باعث می‌شود فیلم خارجی تکه‌پاره شود و اگر هم جذب مخاطبی می‌توانست داشته باشد آن هم از دست می‌رود. پس این تلاش برای چیست که هی می‌گویند فیلم خارجی بیاورید تا سینما را نجات بدهیم؟ این تلاش برای این است که باز یک عده واردکننده سود کنند. کسانی که طالبِ اکرانِ این فیلمها هستند صاحبانِ سینما هستند، برای این‌که دیگر از شرِ فیلمِ ایرانی خلاص شوند. این بحثِ نجاتِ سینما یک سفسطه است.»
در برابرِ این گروه، موافقان بر این باورند که اجرای این طرح به رونقِ سینماها خواهد انجامید و همچنین مایه‌ی رشدِ کیفی و نیز تنوعِ فیلمهای سینماییِ کشور خواهد شد. این گروه همچنین بدین اشاره می‌کنند که اجرای این طرح می‌تواند دستِ سینمای ایران را برای جذبِ سرمایه‌گذارانِ خارجی باز کند و همچنین راه را برای ساختِ سالنهای سینما از سویِ سرمایه‌گذارانِ خارجی هموار سازد و بر این پایه‌، معضلِ کمبود سالنهای سینما در کشور نیز برطرف شود.
به زعمِ موافقان، چنین اکرانهایی موجب آن خواهد شد که پای سینمای ایران نیز به نمایشهای جهانی باز شود. این گروه بر این باورند از آنجا که، به علتِ محدودیتها، تماشاگرانِ ایرانی امکانی چندان برای انتخابِ فیلمهای مورد پسندِ خود ندارند کمتر به سینما می‌روند، در حالی که متنوع شدن فیلمها مردم را به سینمارفتن تشویق می‌کنند و از آنجا که رفتن به سینما همبستگی اجتماعی را گسترش می‌دهد، رفتاری مدنی و هنجاری پیشرو به شمار می‌آید.
این گروه به آمارها نیز استناد می‌کنند و می‌گویند که هم‌اکنون پیرامونِ ۳۸۰ سالنِ سینمایی فعال در کشور داریم که بسیاری از آنها در بیشترِ اکرانهایشان بدونِ تماشاگر فیلم پخش می‌کنند. در این وضعیت ناخوشایند، نمایش فیلمهای خارجی می‌تواند تماشاگرانی بیشتر را به سالن بکشاند و مردم را با سینما، همچون یک هنر و سرگرمی، آشتی دهد.
 
نظامنامه‌ی معیوب با سازوکارهایی نادیده گرفته‌شده
نمایشِ فیلمهای خارجی در سینماهای داخلِ کشور باید در تعامل با زوایایی گوناگون از سینمای ایران همچون مخاطبانِ سینما، تولیدِ مشترک و بازاریابیِ سینما معنی شود و سرانجام در خدمتِ توسعه‌ی اقتصادی و فرهنگیِ ایران قرار گیرد. بر همین پایه، نمایشِ فیلمهای خارجی با وجود ظرفیتهای نهفته در آنها موضوعی توجه‌برانگیز و نیازمندِ پیگیری است، لیک نظامنامه‌ی طراحی‌شده‌ی کنونی این ظرفیتها و پتانسیلها را یکسره نادیده انگاشته است و نمی‌تواند به رونقِ سینمای ایران بینجامد و به توسعه‌ی اقتصادی و فرهنگیِ  کشور یاری رساند.
اگر برآنیم تا نظامنامه‌ای برای نمایشِ فیلمهای خارجی در کشور طراحی کنیم، در طرحِ این نظامنامه باید توجه داشته باشیم که نمایشِ فیلمهای خارجی در ساختاریِ غیرِ دولتی طراحی شود و در آن امکاناتِ واقعیِ سینمای ایران، آن‌هم با تعامل با دیگر سویه‌های سینمای ملیِ کشور، در نظر گرفته شود. همچنین، برای موفقیتِ این طرح نیاز به برداشته شدنِ تنگناهای سیاسی و اجتماعی است تا نمایشِ فیلمهای خارجی را به چشمِ فرصتی برای آشناییِ سینماروهای ایرانی با سینما و نیز فرهنگ و سبکِ زندگیِ دیگر ملتهای جهان دید.