چرا دولت روحانی طرح احمدی‌نژاد را اجرا کرد؟

دولت روحانی تا مدت‌ها می‌گفت اعتقادی به دو نرخی کردن قیمت بنزین، استفاده از کارت سوخت و سهمیه‌بندی بنزین ندارد و از این گذشته، منتقد سیاست پرداخت یارانه نقدی بود و برخی مقامات دولتی، شب پرداخت یارانه را «شب عزای دولت» توصیف می‌کردند. با این وجود، این دولت به یکباره سهمیه‌بندی بنزین و افزایش سه برابری قیمت آن را اجرایی کرد و مسیر پرداخت یارانه‌های نقدی جدید به 60 میلیون نفر را انتخاب کرد. چه شد که دولت روحانی، طرح احمدی‌نژاد را اجرا کرد؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، جهش ناگهانی قیمت بنزین که از ساعت صفرِ روز جمعه 24 آبان اجرایی شد، یکی از بحث‌برانگیزترین سیاست‌های اقتصادی دولت روحانی است. دولت روحانی از همان ابتدا، از حیث گفتمان اقتصادی، مخالف توزیع یارانه‌های نقدی بود. این دولت در سال 93 و پیش از اجرایی کردن مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها از مردم خواست تا از دریافت یارانه نقدی انصراف دهند و حتی سایتی راه‌اندازی کرد و از تمام کسانی که خود را مستحق دریافت یارانه می‌دانستند، درخواست کرد که مجدداً ثبت‌نام کنند.
بعد از این که در سال 93، تنها عده کمی از دریافت یارانه نقدی انصراف دادند، مخالفان دولت روحانی گفتند که این دولت در «رفراندوم یارانه» شکست خورده است. در سال 93، دولت روحانی بدون این‌که میزان یارانه نقدی را افزایش دهد، قیمت بنزین سهمیه‌ای را از 400 تومان به 700 تومان و قیمت بنزین آزاد را از 700 تومان به 1000 تومان افزایش داد.
در سال 94، دولت روحانی اصل دو نرخی بودن بنزین و استفاده از کارت سوخت را زیر سوال برد و قیمت بنزین را تک‌نرخی کرد و آن را به 1000 تومان رساند. مرحله اول طرح هدفمندی یارانه‌ها در سال 89 و در دولت احمدی‌نژاد اجرایی شده بود و با وجود این‌که از آن زمان تا سال 93 یا 94، تورم بزرگی در کشور شکل گرفته بود و پول ملی کم‌ارزش‌تر شده بود، دولت روحانی در هیچ‌کدام از این مراحل اقدام به افزایش یارانه نقدی نکرد و نشان داد که اعتقادی به سیاست پرداخت یارانه نقدی ندارد.
با این حال، دولت روحانی در آبان سال 98 برای اجرایی کردن تصمیم جنجالی خود در زمینه افزایش قیمت بنزین، به سراغ طرح احمدی‌نژاد مبنی بر اعطای یارانه‌های نقدی رفت و این طرح را نعل به نعل اجرایی کرد. رئیس دولتی که به مدت 6 سال می‌گفت اعتقادی به پرداخت یارانه نقدی ندارد، به یکباره در اولین روز افزایش سه برابری قیمت بنزین و بازگشت کارت سوخت، گفت: «دولت مدت‌ها به دنبال آن بود تا از طریقی بتواند از اقشار ضعیف کشور که به واسطه شرایط اقتصادی در فشار هستند، حمایت و به آنها کمک کند، اما به دلیل کمبود منابع درآمدی و بودجه توان اجرای آن وجود نداشت». در واقع روحانی علت اصلی افزایش قیمت بنزین را کمک به خانواده‌های کم‌درآمد از طریق پرداخت یارانه نقدی اعلام کرد! این در حالی بود که این دولت پیش از این می‌گفت منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها باید به سمت رونق تولید و ایجاد اشتغال هدایت شود. این دولت تا پیش از روز 24 آبان سال جاری، پرداخت یارانه نقدی را تورم‌زا می‌دانست و می‌گفت به بودجه دولت، فشار می‌آورد!
 
وقتی سیاست‌های اصولی گم می‌شود!
شکی نیست که مصرف بنزین در ایران بسیار بالاست و مصرف حدود 100 میلیون لیتر بنزین در روز با هیچ منطقی قابل توجیه نیست. اما آیا در این سال‌ها سیاست اصولی برای کاهش مصرف بنزین دنبال شده است؟
حمل و نقل عمومی در ایران وضعیت مناسبی ندارد؛ قطارهای مترو و اتوبوس‌های بی‌آرتی بیش از حد شلوغ هستند و بسیاری از شهروندان ماندن در ترافیک کلافه‌کننده را بر استفاده از مترو و اتوبوس ترجیح می‌دهند. در این سال‌ها سرمایه‌گذاری مناسبی در زمینه حمل‌ونقل عمومی صورت نگرفته تا با استفاده از این وسایل نقلیه، مصرف بنزین در ایران کاهش یابد.
گذشته از این، اکثر خودروهای سواری در ایران بنزین‌سوز هستند و مدت‌ها است که به دلیل دنبال نشدن سیاست‌های اصولی، تمایلی از طرف مردم به سمت استفاده از خودروهای گازسوز دیده نمی‌شود. در این سال‌ها، جایگاه‌های سی‌ان‌جی روز به روز خلوت‌تر شده است و مصرف بنزین روز به روز افزایش یافته است. مردم گلایه می‌کنند که سی‌ان‌جی به موتور خودروها آسیب می‌زند و در زمینه استفاده از ال‌پی‌جی به‌عنوان سوخت خودروها نیز سرمایه‌گذاری نشده است. در ترکیه کشور همسایه ما که جمعیتی تقریباً مشابه ایران دارد، حدوداً 38 درصد خودروها با سوخت ال‌پی‌جی کار می‌کنند. در سالیان اخیر، تولید گازوئیل باکیفیت در ایران افزایش یافته اما ما هنوز خودروهای سواری دیزلی در کشور تولید نمی‌کنیم. دوباره در همین ترکیه، حدود 37 درصد خودروها، دیزلی هستند. وقتی در زمینه کاهش مصرف بنزین، سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری صورت نگیرد، از چه طریقی مصرف بنزین باید پایین بیاید؟!
در واقع، این دولت و دولت‌های قبل، سیاست‌های اصولی برای کاهش مصرف بنزین را دنبال نکرده‌اند، بنابراین، نباید انتظار داشته باشند که معجزه‌ای رخ دهد و با این افزایش نرخ استفاده از خودروهای جدید، مصرف بنزین در کشور کاهش یابد. در فقدان این سیاست‌های اصولی بوده است که دولت روحانی در نهایت به این سمت رفت که طرح دولت احمدی‌نژاد را با رضایت‌خاطر اجرا کند.