برجام چه تاثیری بر رشد اقتصادی ایران گذاشت؟

از زمانی که توافق هسته ای ایران با کشورهای 1+5 امضا و برجام متولد شد، تا زمانی که دونالد ترامپ با تصمیمی یکجانبه از برجام خارج شد و توافق هسته ای یکی از اضلاع مهم خود را از دست داد، همواره این سوال مطرح بود که برجام چه تاثیری در اقتصاد ایران داشت؟ اگرچه افزایش مشکلات اقتصادی مردم در سالهای اخیر، آنها را برای پیگیری هر گونه خبر و تحلیلی درباره برجام و اقتصاد سیاسی، بی انگیزه کرده، اما مروری بر آمارهای موجود نشان می دهد تاثیر برجام بر اقتصاد ایران، خارق العاده بود؛ هرچند پایدار نماند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، توافق هسته ای ایران و 1+5 در سال 1394 منعقد شد و بنابراین تاثیرات آن را باید در ماههای پس از آن بررسی کرد. یکی از مهمترین پیامدهای برجام، رشد صادرات نفت ایران بود که به دلیل تحریمها به شدت کاهش یافته بود. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، حتی زمانی که مذاکرات هسته ای در جریان بود، چندین بار وعده داد در صورت انعقاد توافق هسته ای و لغو تحریمها، ایران قدرتمندانه به بازار جهانی نفت باز می گردد. زنگنه با این سخنان خود، بازار را در مقابل شوک ورود ناگهانی نفت ایران به بازار واکسینه کرد و همین امر موجب شد بیش از یک و نیم میلیون بشکه صادرات اضافه شده نفت ایران در بازار جذب شود. در واقع افزایش صادرات نفت ایران تاثیر مهمی بر افزایش رشد اقتصادی ایران داشت و عدد رشد اقتصادی شاخص مهمی برای نشان دادن تاثیر برجام بر اقتصاد ایران است که با ایجاد ثبات اقتصادی، در زندگی مردم نیز تاثیرات خود را نشان داد. درواقع بهبود وضعیت اقتصادی در سالهای 95 و 96 که حاصل برجام بود، یکی از عوامل اصلی اعتماد مجدد مردم به حسن روحانی و انتخاب دوباره او به عنوان رییس جمهوری بود. هرچند در سالهای بعد، با خروج ترامپ از برجام، اوضاع به کل عوض شد.
در سالهای پیش از برجام، رشد اقتصادی ایران شرایط خوبی را تجربه نکرده بود. در سال 90 رشد اقتصادی ایران 3 درصد بود، در سال 91 به منفی 7.7 درصد سقوط کرد و در سال 92، تنها 0.3 درصد بود. سالهای 93 و 94 هم رشد اقتصادی 3.2 درصد و منفی 1.6 درصد ثبت شد. مروری بر آمار نشان می دهد فقط یک بار رشد اقتصادی ایران به عدد پیشبینی شده یا عدد هدف در برنامه توسعه کشور رسیده که آن هم سال 1395، یعنی سال پس از برجام بود که رشد اقتصادی ایران رقم فوق العاده 12.5 درصد را ثبت کرد. هرچند این رقم در سال 96 به 3.7 درصد کاهش یافت که شاید بتوان سایه انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رییس جمهوری آمریکا را در آن احساس کرد اما با خروج ترامپ از برجام و بازگشت مجدد تحریمها، رشد اقتصادی ایران منفی شد و در سالهای 97 و 98، ارقام منفی 4.8 درصد و منفی 7 درصد را ثبت کرد و در بهار سال جاری نیز رشد اقتصادی ایران منفی 3.5 درصد بوده است.
کسانی که تصور میکنند برجام هیچ تاثیری بر اقتصاد ایران نداشت بهتر است این آمارها را مرور کنند. واقعیت آن است که تاثیر برجام بر اقتصاد ایران غیرقابل انکار است اما به دلیل خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم های یکجانبه توسط آمریکا، این تاثیر پایدار نبود و با خروج آمریکا از برجام، اگرچه توافق هسته ای پابرجا ماند اما عملا دستاوردی برای دولت روحانی نداشت.