یک هفته آلوده دیگر در انتظار کلانشهرها

در حالی که جمعه به دلیل وزش باد شدید، آلودگی هوای تهران کاهش یافته بود، پیشبینی مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات حاکی از آن است که یک هفته مملو از آلودگی را در کلانشهرها از جمله تهران در پیش خواهیم داشت.
صادق ضیاییان رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات، در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: طی پنج روز آینده در مناطق صنعتی و پرتردد انباشت آلاینده‌های جوی پیش‌بینی می‌شود. شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران نیز  صبح روز شنبه  ۲۰ آذر ۱۴۰۰، با آغاز تردد خودروها در نخستین روز هفته تاحدودی بر غلظت آلاینده‌ها افزوده خواهد شد. کاهش نسبی تندی باد در طی روز پراکندگی آلاینده‌ها را محدود خواهد کرد. همچنین افزایش ترافیک شامگاهی در ساعات پایانی شنبه همراه با عدم وزش باد مؤثر سبب افزایش غلظت ذرات معلق و کاهش کیفیت هوا در بیشتر مناطق خواهد شد.
مشکل آلودگی هوای کلانشهرها در حالی به جزئی ثابت از خبرها به ویژه در نیمه دوم سال تبدیل شده که با وجود برداشته شدن گامهایی در جهت بهبود وضعیت آلاینده ها، هنوز با نقطه قابل قبول فاصله زیادی داریم. شاید یکی از دلایل اصلی این امر، اختلاف نظر مسئولان مرتبط درباره راهکارهای رفع آلودگی و ناهماهنگی دستگاهها در این زمینه است. از سوی دیگر هنوزدرباره سهم آلاینده ها در آلودگی هوای کلانشهرها نظر یکسانی وجود ندارد و سهم منابع متحرک و ثابت در آلایندگی هوای شهرها، با آمارهای متفاوتی بیان می شود.
در تازه ترین اظهارنظر در این زمینه، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: طبق بررسی‌های انجام‌شده منشا ۸۰ درصد آلودگی هوا در کلانشرهای کشور وسایل نقلیه متحرک است و فرسودگی و سوخت خودروها، ۲ عامل اصلی آلاینده بودن وسایل نقلیه و آلودگی هوا است. سلاجقه گفته:  ۹ کلان شهر کشور درگیر آلودگی هوا هستند و وضعیت هوا در این شهرها مناسب نیست که اصفهان آلوده ترین شهر و پس از آن تهران در رتبه دوم قرار دارد.
به گفته وی کمک به وضعیت حمل و نقل عمومی برای بهبود وضعیت هوا با جدیت دنبال می‌شود و ارتقای کیفیت سوخت از استاندارد یورو چهار به یورو پنج و افزایش شمار موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌های برقی در ناوگان عمومی به عنوان راهبردهای بهبود وضعیت هوا به وسیله شهرداری‌ها در دست پیگیری است.
اما او یک یادآوری مهم هم داشته است: "طبق قانون هوای پاک، سازمان حفاظت محیط‌زیست وظیفه نظارت و پایش را بر عهده دارد و براساس قانون برای حفظ هوای پاک ۱۱ دستگاه اجرابی مسوولیت اصلی و ۱۱ دستگاه اجرایی مسوولیت فرعی دارند و باید بیش از پیش همراهی کنند." به نظر می رسد مشکل اساسی، ناهماهنگی این دستگاهها در رفع معضل آلودگی هواست و تا زمانی که نگرش بخشی به این موضوع وجود داشته باشد، بعید است بتوان قدم تاثیرگذاری در رفع مشکل آلودگی هوا برداشت.
 
سهم آلاینده های هوا چقدر است؟
در حالیکه رییس سازمان محیط زیست، سهم خودروها یا منابع متحرک در آلودگی هوای کلانشهرها را هشتاد درصد می داند، برخی مراجع، آمارهای متفاوتی را ارائه داده اند. به عنوان نمونه، همین سه روز پیش مهدی پیرهادی  عضو شورای شهر تهران در جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران گفت: هنگامی که به سهم منابع آلاینده که توسط مجموعه‌های مختلف و وسایل نقلیه منتشر می‌شود نگاه می کنیم ۶۰ تا ۷۰ درصد این آلایندگی مربوط به منابع متحرک و ۳۰ درصد دیگر مربوط به سایر منابع است که از این میزان ۱۸ درصد صنایع، ۱۲ درصد نیروگاه‌ها و ۴ درصد مربوط به پالایشگاه‌ها است.
مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران هم گفته: از هفت سال گذشته تاکنون در تنها نیروگاه‌ بخار استان تهران، حتی یک لیتر مازوت هم توزیع و مصرف نشده است. برخی علت آلودگی هوا در شهر تهران را مازوت مصرفی در نیروگاه‌ها می‌دانند، در حالی که از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون تنها ۱۰ درصد از مصرف سوخت نیروگاهی سوخت مایع بوده که از این میان سهم استان تهران از نفت کوره، صفر است.
اما نکته جالب اینجاست که حتی درباره سهم آلاینده های متحرک هم آمار دقیقی در اختیار نیست.پیرهادی عضو شورای شهر تهران می گوید:  در حوزه منابع منتشرکننده آلایندگی توسط وسایل نقلیه تاکسی‌ها سهم ۲ درصدی دارند و موتورسیکلت‌ها سهمی بیش از ۱۰ درصد، وانت‌ها ۲ درصد، اتوبوس‌های سرویس مدارس و ارگان‌های دولتی ۷ درصد، کامیون و کامیونت‌ها ۱۶ درصد را به خود اختصاص دادند. مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران نیز روز پنجشنبه در مورد سهم اتوبوس‌ها در آلودگی هوای پایتخت گفت: بر اساس گزارش سیاهه انتشار که از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران منتشر شده است، کل سهم ناوگان اتوبوسرانی تهران از انتشار آلاینده‌های پایتخت دو درصد است.
با وجود تفاوت در آمارها، نقطه مشترک همه آنها، سهم بالای خودروهای شخصی در آلایندگی هواست. اگرچه بنرین کلانشهرها استاندارد بالاتری نسبت به گذشته دارد اما احتراق ناقص خودروها و مصرف بالای آنها، و همچنین ترافیک سنگین در کلانشهرها، موجل افزایش سهم خودروهای شخصی در آلودگی هوا شده است؛ سهمی که بین 70 تا 80 درصد تخمین زده می شود. راهکار مقابله با این وضعیت نیز افزایش و تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی است؛ موضوعی که سالهاست در دولتهای مختلف، در بن بست بوده است.
در همین راستا "سید آرش حسینی میلانی" عضو دوره پنجم شورای شهر تهران در گفت و گو با خبرنگار ایلنا درباره حذف ردیف های اعتباری شهرداری ها از بودجه سال آینده دولت و عواقب آن برای شهرها به ویژه در حوزه حمل و نقل و آلودگی هوا گفت: پاشنه آشیل برنامه کنترل آلودگی هوا تامین منابع مالی برای آن است. متاسفانه سال به سال وضعیت در این زمینه بدتر می شود و عملا شرایط مالی کشور نیز به گونه ای است که تخصیص اعتبار و رقابت هایی که در بین کلانشهرها در مصارف بودجه ای وجود دارد باعث می شود پیگیری اعتبار حوزه حمل ونقل در بودجه دولت، توجیه نمایندگان مجلس و پیگیری مطالبات از دولت حساس تر شود.
میلانی با اشاره به اینکه در بودجه سال جاری رقم حدود هزار میلیاردی برای حمل و نقل استان تهران اختصاص یافته بود اظهار کرد: در بودجه ۱۴۰۰ جدای از اینکه چه میزان آن تخصیص یافته، اعتبار هزار میلیاردی برای حوزه حمل ونقل تهران و شهرهای اطراف در نظر گرفته شده بود. حذف این بند در بودجه ۱۴۰۱ با این پیش فرض است که  تامین آن از محل افزایش یک درصد ارزش افزوده خواهد بود اما واقعیت این است که مصارف شهرداری تهران آنقدر بالا است که این پول عملا صرف انواع و اقسام نیازهای فوری و واجب شهرداری ها می شود و این یک جفا به تهران و سایر کلانشهرها است.
او با اشاره به ارقامی که از سوی صندوق توسعه ملی برای تامین ۶۳۰ واگن مترو اختصاص داده شده بود گفت: سهم بخش حمل و نقل در پروژه هایی که از طرف صندوق توسعه ملی پشتیبانی شده در طول عمر آن کمتر از  ۴ درصد بوده است در نتیجه برای جبران این غفلت لازم است در بودجه ۱۴۰۱ ، خرید واگن  از محل صندوق توسعه ملی تامین شود چرا که بعد از چهار سال پیگیری و عبور از گردنه های مختلف بوروکراتیک عدم تامین پیش پرداخت این  ۶۳۰ دستگاه واگن ، جفا به سلامت مردم است. در بودجه ۱۴۰۰ این تصمیم قربانی اختلاف نظر دولت و مجلس شد و مجلس برداشت از صندوق را ۵۰ درصد کاهش داد و متاسفانه بودجه واگن های مترو هم مشمول این حذف شد. الان از نمایندگان مجلس به ویژه مجمع نمایندگان تهران انتظار می رود که این مساله را پیگیری کنند تا برای سال ۱۴۰۱ به تصویب برسد.
رئیس کمیته محیط زیست شورای پنجم با تاکید بر اینکه پروژه های مقابله با  آلودگی هوا باید بالاترین اولویت را داشته باشند گفت: معنی این جمله آن است که تامین مالی پروژه های مربوط به مساله آلودگی هوا نیز باید با  اولویت انجام شود و این یعنی ما به ریه های مردم اهمیت می دهیم، اما وقتی بودجه آن را صفر می کنیم یعنی  سلامت و تنفس مردم مهمترین دغدغه نیست.