احتمال گفتگوی مستقیم، در صورت بازگشت آمریکا به برجام

گروه سیاسی – الهام درفشی: انتشار سخنان رهبر انقلاب در دیدار مردم قم که در آن تاکید شده بود «مذاکره، صحبت و تعامل با دشمن در مقطعی به معنی تسلیم شدن نیست» در بسیاری از تحلیل ها نشانه ای از واقعیت مذاکرات در وین بود. شبیه این سخنان اگرچه در مقاطع دیگری هم بیان شده بود اما تاکید بر اینکه هر «مقطع» الزامات و مختصات خود را دارد، می تواند نشانه این باشد که در مقطع فعلی، تغییراتی شکل گرفته که مذاکره را قابل قبول تر می داند. با این وصف به نظر می رسد تبیین این شرایط و همچنین توضیح درباره چگونگی مذاکرات، و اینکه چرا علی رغم این نظر، همچنان مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا صورت نگرفته و روسیه و اروپا میانجی هستند، موضوعاتی است که مسئولان، تیم مذاکره کننده و رسانه های نزدیک به آنها باید درباره آن توضیح دهند.
به نظر می رسد که در همین راستا، یک روز پس از سخنان رهبر انقلاب، سایت «نوز نیوز» وابسته به شورای عالی امنیت ملی در تحلیلی با موضوع اصلی «نقش روسیه در مذاکرات وین» توضیح مختصری در زمینه مذاکرات داد، که با بازخوانی و تحلیل آن می توان نتایج مفصل تری در این خصوص به دست آورد.
در این مطلب که با عنوان « هنر متوازن‌سازی نقش طرف‌های مذاکره در وین» منتشر شده، تصریح شده است: عدم موافقت ایران با حضور آمریکا در جلسات کمیسیون مشترک به دلیل خروج غیر قانونی این کشور از برجام بوده و تا زمانی که آمریکا به تعهدات خود در برجام باز نگردد نمی‌تواند در جلسات شرکت کند.
توجه به گزاره بالا، وقتی با این عبارات که «مذاکره برای تامین منافع ملی و استیفای حقوق ملت هیچگاه برای جمهوری اسلامی ایران تابو نبوده و همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب روز گذشته بر آن تاکید نمودند حتی مذاکره، صحبت و تعامل با دشمن در مقطعی به معنی تسلیم شدن نیست»  و «رویکرد ایران در مذاکرات وین تابع اصولی است که مهمترین آن تامین منافع ملی، حفظ عزت، دفاع از حقوق از دست رفته ملت و دستیابی به توافق خوب است» جمع شود بازگو کننده این ادعا است که «مذاکره با آمریکا» حداقل در مقطع فعلی تابو نیست و اگر ایران با آمریکا به طور مستقیم مذاکره نمی کند، نه به خاطر پیشینه روابط و دشمنی این کشور با ایران، که فقط به خاطر این است که آمریکا یک طرفه از برجام خارج شده است. به این ترتیب اگر آمریکا به تعهدات خود در برجام باز گردد، یکبار دیگر مذاکرات 1+4 به 1+5 تبدیل می شود و از آن مهمتر امکان مذاکره دوجانبه ایران و آمریکا وجود دارد.
این موضوع البته امر عجیبی نیست و مذاکرات در دوره دولت روحانی بین محمدجواد ظریف و جان کری وزیر خارجه آمریکا نمونه ای از موافقت مجموعه نظام با این نوع مذاکره بود؛ بگذریم از افرادی موسوم به دلواپسان که در پی منافع بانید و جناحی خود، بدون توجه به اینکه تصمیم در خصوص مذاکره مستقیم با آمریکا در چه سطحی گرفته می شود، دائما بهانه گیری می کردند و در همان زمان مذاکره، به تضعیف نمایندگان نظام در مذاکرات می پرداختند.
حالا هم شاید بتوان گفت که با این اوصاف، ایران این موضوع را حتما به طرف های غربی رسانده که «بازگشت آمریکا به برجام» می تواند به تحولی نسبتا بزرگ در مذاکرات منجر شود و یکبار دیگر قطار این مذاکرات را به ریلی که در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی در ایران و باراک اوباما در آمریکا بود، بازگرداند.
طی دو روز گذشته اظهار نظرهایی هم در این خصوص در خبرگزاری ها و سایت ها منتشر شد که همین موضوع را با عبارتی دیگر باین می کرد. جلال میرزایی نماینده سابق مجلس و تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی گفت: همین که رهبری تیم مذاکره کننده را تشویق به ادامه گفت و گوها کرده و در بیانات خود چهارچوب، محدودیت و خط قرمز جدیدی را برای مذاکرات ترسیم نکرده‌اند، می تواند کمک شایانی به تیم مذاکره کننده ایران در وین بکند. چون این سخنان از یک طرف نشان‌دهنده اعتماد حاکمیت به تیم مذاکره کننده ایرانی است و از طرف دیگر دست تیم مذاکره کننده برای رسیدن به یک توافق را باز می گذارد. حال اینکه در آینده تا چه اندازه می توان شاهد انجام مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا بود بیشتر بستگی به فضای مذاکرت، میزان پیشرفت گفت وگوهای وین و عملکرد واشنگتن دارد. فعلا که تهران پالس مثبت خود را فرستاده است و در عین حال هم فضای کنونی وین مثبت ارزیابی می شود.
دیاکو حسینی تحلیلگر مسائل بین الملل نز در گفتگو با ایلنا عنوان کرد: معتقدم که علت عدم مذاکره مستقیم با آمریکا یک بحث فنی و در پاسخ به اینکه این کشور عضو برجام نیست، بود.  با این وجود من فکر می‌کنم در عین حال بیانات رهبر انقلاب می‌تواند در زمانی که اقتضاء داشته باشد و مذاکره‌کننده‌ها به این نتیجه برسند که عدم مذاکره مستقیم می‌تواند به بهره‌برداری سایرین یا سنگ‌اندازی و کند شدن بیش از اندازه و مضر مذاکرات منجر شود، در آن صورت ممکن است که بتواند فضا را برای شکلی از گفت‌وگوی مستقیم مهیا کند.
جواد آرین‌منش فعال اصولگرا و نماینده سابق مجلس  نیز در گفتگو با سایت نامه نیوز درخصوص مذاکره مستقیم ایران با آمریکا در موضوع برجام گفت: اگر قرار باشد منافع ملی ایرانیان تأمین شود، حتما در مذاکره‌ای رودررو با آمریکا خواهد بود. مذاکره با آمریکا یک تابو نیست. رهبر انقلاب هم مکرر گفته‌اند که با اصل مذاکره مخالفتی ندارند. به هر حال گفت‌وگو گره‌ها را باز می‌کند و چه جنگ‌هایی بوده‌اند که در نهایت با مذاکره به پایان رسیده‌اند.