گرد و غبار عراق بالاخره به تهران رسید

روز جمعه نوزدهم فروردین شاخص آلودگی هوا در برخی از مناطق تهران حدود ۴۰۰ و حتی ۵۰۰ اعلام شد که برای همه گروه ها ناسالم و خطرناک است! بر اساس شاخص اندازه گیری آلودگی هوا بر اساس استاندارد EPA وضعیت هوا این‌گونه تعریف می‌شوند: ۰تا ۵۰ پاک، ۵۱تا ۱۰۰ سالم، ۱۰۱تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای همه، ۲۰۰ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم، ۳۰۰ تا ۵۰۰ خطرناک. 

گرد و غباری که باعث چنین وضعیتی شده، بر اساس آنچه معاون اداره کل هواشناسی استان تهران توضیح داده در کشور عراق تشکیل شده است و از سمت مرزهای غربی طی ۶ تا ۹ ساعت صبح جمعه وارد تهران شده است و وزش باد شدید طی پنج شنبه شب و صبح جمعه و غبارهای محلی مزید بر علت شده است تا کیفیت هوا کاهش و غلظت آلاینده‌ها افزایش یابد.

داستان گرد و غبار تشکیل شده در عراق البته چیزی نیست که یک شبه اتفاق افتاده باشد؛ این موضوع حداقل در چهار سال گذشته گاه و بیگاه استان های جنوب غربی کشور ار به شدت درگیر می کرد. یکی از علل این وضعیت، همچنان که بسیاری از فعالان محیط زیست نسبت به آن هشدار داده بودند سد سازی ترکیه روی رودخانه های دجله و فرات است. این موضوع نزدیک به دو دهه است که با شدت ادامه دارد و متاسفانه از طرف مقامات ایرانی هم چندان توجهی به آن نشده است. 

مهمترین اتفاق در این خصوص افتتاح سد «ایلیسو» بر روی رود دجله توسط رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در آبان ماه سال گدشته بود. رسانه های ایرانی حداقل پنج سال پیش هشدار داده بودند که با توجه به مرزی بودن این سد در جنوب شرق ترکیه و احداث آن بر روی رود دجله که به خاک عراق سرازیر می‌شود و محیط زیست کشور ایران را نیز به خود وابسته کرده، این موضوع برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. دجله مستقیماً از ترکیه وارد عراق می‌شود و عراق را آبیاری می‌کند و سرانجام به تالاب هورالعظیم می‌رسد. ساخت سد ایلیسو بر روی دجله از ورود 56 درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری می‌کند که در نتیجه باید منتظر مرگ قریب الوقوع تالاب هورالعظیم و یک فاجعه بزرگ زیست محیطی در ایران بود.

محمد درویش فعال و پژوهشگر محیط زیست کشورمان در شهریور 1395 هشدار داده بود: سدهای ساخته شده بر روی دجله و فرات، تمام آب این دو رودخانه را می‌گیرند. خشک شدن تالاب‌های مرکزی عراق و سوریه، تبدیل تالاب هورالعظیم به بزرگ‌ترین کانون بحرانی ریزگرد در منطقه درگیری استان های غربی و مرکزی کشورمان با معضل ریزگردها و افزایش چشمگیر این مسأله، نمونه‌ای از ارمغان حذف حقابه دجله و فرات است.

وی که در آن زمان مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست بود، ادامه داد: نابودی بیش از شش و نیم میلیون هکتار از اراضی کشاورزی عراق، سوریه، ایجاد کانون‌های فرسایش بادی و تولید گرد و خاک، خشکی عراق و گرد و غبار برخاسته از این کشور بر روی ایران، از دیگر آسیب‌های جبران‌ ناپذیر اقدام دولت ترکیه با احداث سدهای گاپ است.

وی با تأکید بر آسیب‌های نگران‌کننده احداث سد ایلیسو در ترکیه افزود: اگر ساخت سد ایلیسو به پایان برسد، کار همه ما تمام است و همه نقاط کشور ما درگیر ریزگرد خواهد شد؛ بنابراین، ایران باید هر چه زودتر از تکمیل این سد جلوگیری کند.

با این همه بی تفاوتی مسئولان کشور در این خصوص عجیب و قابل پیگیری است. توقع اینکه مسئولان پیامدهای بسیار این سد سازی در ترکیه را در نظر داشته باشند و موضوع را از طریق مجامع بین‌المللی و مذاکرات دوجانبه یا چندجانبه پیگیری کنند، وجود داشت اما هیچ اتفاقی در این خصوص نیفتاد و ترکیه با فراغ بال سد را به پایان برد و آن را افتتاح کرد و البته پس از آن هم هیچ واکنش قابل ذکری در این خصوص از سوی ایران ندید!

حالا روز جمعه زمانی که اهالی پایتخت چشم باز کردند و خود را در میان گرد و غبار عجیبی دیدند که همه جا را فرا گرفته است، سخن درویش در شهریور 1395 معنای ملموس تری پیدا می کند: « کار همه ما تمام است»! 

 

هنگام آلودگی هوا چه باید کرد؟

وقتی شدت آلودگی هوا افزایش می‌یابد هر دولتی اقدامات ممنوعیت یا ایجاد محدودیت در فعالیت‌هایی مانند رانندگی در مناطق شهری را در نظر می‌گیرد. بنابراین در روزهایی که هوا بسیار آلوده است، بهتر است از فعالیت‌هایی که دولت درباره آنها هشدار می‌دهد، صرف‌نظر یا به محدودیت‌هایشان توجه کنید.

*‌ تا جایی‌که ممکن است در خانه بمانید. هنگام آلودگی شدید هوا همه مردم، به‌ویژه کودکان و افراد مسن که بیش از دیگران در خطر هستند، باید تا حد امکان در خانه بمانند. درها و پنجره‌های رو به بیرون و فضای باز باید کاملا بسته بمانند تا بدین‌ترتیب جلوی نفوذ هوای آلوده به داخل گرفته شود.

* از انجام دادن کارها و فعالیت‌های سنگین در هوای آزاد پرهیز کنید. در روزهایی که هوا آلوده است هرگز در فضای باز ورزش نکنید.

* منابع آلوده‌کننده هوای داخل خانه را حذف کنید. مثلا، از اجاق‌های با سوخت چوب، شمع و هر چیزی که هوا را آلوده‌تر می‌کند استفاده نکنید. هیچ یک از محصولات حاوی تنباکو را داخل خانه مصرف نکنید.

* در صورت امکان از سفرهای غیرضروری با خودرو، اسکوتر و دیگر وسایل موتوری پرهیز یا آنها را محدود کنید. این کار نه‌تنها باعث می‌شود خودتان در معرض آلودگی هوا قرار نگیرید، بلکه از افزایش سطح آلودگی هوا جلوگیری می‌کند.

* برای کودکان و افراد مسن در خانه اتاقی کاملا تمیز در نظر بگیرید. بهتر است اتاقی که در و پنجره‌های کمتری دارد را به آنها اختصاص دهید. تمام در و پنجره‌ها را هم ببندید. از دستگاه‌های تهویه مطبوع و تصفیه هوا در خانه استفاده کنید. مراقب باشید که فیلتر دستگاه تهویه هوایتان سالم باشد و اینکه دستگاه، هوای بیرون را داخل خانه نکشد.

* اندازه دستگاه تصفیه هوا را بر اساس فضای خانه و اتاقی که می‌خواهید از این دستگاه استفاده کنید، در نظر بگیرید. اتاق خواب یا اتاق افراد مسن و کودکان بهترین مکان برای استفاده از دستگاه تصفیه هواست. همچنین از سالم و نو بودن فیلتر دستگاه مطمئن باشید.
گزارش: فخری سادات مسچی