مذاکرات احیای برجام در بن‌بست قرار گرفته است

گروه سیاسی- حسین قبادیان: اوضاع برجام هر لحظه پیچیده و پیچیده تر می‌شود. «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از خوش بینی مفرط به احتمال احیای برجام، حالا به خبرگزاری فرانسه گفته که مذاکرات احیای برجام در بن بست قرار گرفته است. وی تاکید کرده: «می‌ترسم با توجه به شرایط سیاسی در ایالات متحده و مسایل که به نتیجه قطعی نرسیده است، اکنون در یک نوع بن بست باقی بمانیم.»
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،در همین حال، نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌درباره موضوع راستی‌آزمایی و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران روز چهارشنبه بدون صدور قطعنامه پایان یافت. اما در این میان، سه کشور اروپایی عضو برجام و آمریکا شامگاه چهارشنبه در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بیانیه‌ مشترکی را علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران صادر کردند.
این بیانیه که از سوی نماینده آلمان قرائت شد و ایران را به عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌متهم کرده است، به گفته وال استریت ژورنال از سوی ۵۶ کشور که ۲۳ طرف آن عضو شورای حکام آژانس هستند، تایید شده است. «لورا هویل‌گیت» سفیر آمریکا نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در این باره مدعی شد که حدود ۵۰ کشور نگرانی خود را از عدم همکاری ایران با آژانس ابراز داشته و این مساله نشان می‌دهد که جامعه بین‌الملل همچنان از ایران می‌خواهد که برای انجام تعهدات قانونی خود بر اساس فوریت عمل کند و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌برای شفاف‌سازی و حل و فصل همه موضوعات پادمان باقی‌مانده بدون تأخیر همکاری کند.
وی ادعا کرد: به رغم اعلام آمادگی آژانس برای تعامل با ایران، چنین تعاملی صورت نگرفته است و گزارش مدیرکل آژانس به این نتیجه رسیده است که مسائل پادمان باقی مانده است. لیندا توماس گرینفیلد نماینده آمریکا در سازمان ملل در جمع خبرنگاران به سوالاتی پیرامون برنامه‌های دولت واشنگتن در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی‌سازمان ملل پاسخ داد. وی درباره احتمال برگزاری نشستی با موضوع احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در نیویورک گفت: در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای برگزاری چنین نشستی وجود ندارد. این مقام آمریکایی در ادامه گفت که واشنگتن به اعمال فشار بر ایران برای آنچه پاسخ به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌عنوان کرد، ادامه خواهد داد.
وندی شرمن معاون وزیر امورخارجه آمریکا در یک میزگرد به میزبانی روزنامه واشنگتن پست به طرح ادعاهایی درباره روند مذاکرات احیای برجام و عملکرد آمریکا در جریان این مذاکرات پرداخت.
شرمن در صحبت‌های خود با ادعای اینکه «مذاکرات وین در حال حاضر به بن بست رسیده است» گفت: مذاکرات به بن‌بست خورده است، به این معنا که در آخرین دور گفت‌وگوها ایران پاسخ نسبتاً سختی به ما ارائه داد، پاسخی که برای ما غیر قابل قبول بود. وی در ادامه مدعی شد: رئیس جمهور بایدن به جستجوی فرصت‌هایی برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ به مسیر خود ادامه می‌دهد. با این حال، واشنگتن برای هر تحولی آماده می‌شود، خواه این توافق قابل بازگرداندن باشد یا نباشد.
سیگنال حفظ کانال دیپلماسی
در میان سیگنال‌های منفی که ابتدا از آمریکا و پس از پاسخ تهران آغاز شده بود ؛ واشنگتن به شکل بی سابقه ای بر حفظ راهکار دیپلماتیک تاکید می‌کند. «جان کربی» هماهنگ‌کننده ارتباطات شورای امنیت ملی کاخ سفید در گفت‌وگو با شبکه صدای آمریکا در پاسخ به سوالی درباره وضعیت کنونی مذاکرات احیای برجام و زمان حصول توافق گفت که نمی‌تواند پیش‌بینی در این زمینه انجام دهد یا به گمانه‌زنی در این خصوص بپردازد. وی در ادامه با تکرار ادعاهای واهی واشنگتن درباره ماهیت برنامه هسته‌ای کشورمان افزود: اما می‌توانم یک چیز را بگویم؛ رئیس‌جمهور بایدن بسیار واضح گفته است که ما اجازه نخواهیم داد ایران به توانایی سلاح‌های هسته‌ای دست یابد، زیرا می‌دانیم که حل هیچ مشکلی در خاورمیانه با ایران مجهز به سلاح هسته‌ای آسان‌تر نمی‌شود.
کربی تصریح کرد: رئیس جمهور همچنین گفته است که “بهترین راه برای دستیابی به این نتیجه از طریق یک فرآیند دیپلماتیک است” و به همین دلیل ۱۶ ماه است که در مذاکرات (احیای برجام) حضور داریم و برای اجرای مجدد این توافق و بازگرداندن تمام طرف‌ها به آن تلاش می‌کنیم. هماهنگ‌کننده ارتباطات شورای امنیت ملی کاخ سفید همچنین به سخنان اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر “دورتر شدن چشم‌انداز دستیابی به این هدف نسبت به چند هفته پیش و این که بعید است بتوانیم به این زودی به توافق بازگردیم” اشاره و تاکید کرد: اما این، بدان معنا نیست که ما از تلاش دست کشیده‌ایم، به این معنا نیست که همه آن چه انجام شده است را رها کرده‌ایم.
دردسر زمان
یک کارشناس سیاست خارجی در تحلیل خود از امکان احیای برجام در آینده نزدیک، می‌گوید من فکر می‌کنم با بیانیه اخیر در شورای حکام، کشور‌های غربی زمین بازی را عوض کردند و به نوعی زمین بازی را از وین سیاسی به وین فنی و هسته‌ای کشاندند. با این بیانیه، تا سه ماه آینده ایران را تحت فشار قرار می‌دهند که با آژانس همکاری کند. معتقدم ایران باید گزینه‌ای را شکل دهد که این گذر زمان به ضرر کشور‌های دیگر هم تبدیل شود.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در گفتگو با «انتخاب» در پیش‌بینی خود از شرایط مذاکرات احیای برجام پس از نشست شورای حکام، گفت: «اختلافات پادمانی تبدیل به بهانه جدید غربی‌ها برای وقت‌کشی احیای برجام شده است. به هر حال از ابتدا یک اصلی برای مذاکرات برجام شکل گرفته بود، مبنی بر همه یا هیچ. بدین معنا که یا بر سر همه چیز توافق شود یا بر سر هیچی، توافق صورت نگیرد. یکی از مباحثی که باقی مانده بود، اختلافات پادمانی بود. یعنی سه سایت هسته‌ای ایران که آژانس ادعا‌هایی را درموردش مطرح کرده بود، و به ویژه بقایای سوخت تولید شده زیر پنج درصد که آژانس عنوان کرده بود که ایران آن‌ها را اعلام نکرده است و باید شفاف کند. در واقع یک پرونده باز که اگر برجام هم احیا می‌شد، این پرونده باز می‌ماند، چون ایران سابقه خوبی از بازماندن پرونده‌ها در اختلافات با کشور‌های غربی ندارد. به ویژه اینکه ابهامات این پرونده‌ها بر اساس اسناد ادعایی رژیم صهیونیستی است.» وی ادامه داد: «ایران اعلام کرده بود که باید این پرونده‌ها بسته شود تا ما بر سر همه چیز توافق کنیم. آژانس هم این خواسته را نپذیرفت و بعد هم کشور‌های غربی توافق را به تاخیر انداختند.» فلاحت‌پیشه درباره جلسه شورای حکام، خاطرنشان کرد: «اتفاقی که اخیرا رخ داد، یک مقدار ابعاد قضایا را روشن‌تر کرد. بیش از ۵۵ کشور در شواری حکام به بیانیه‌ای رای دادند که متنش را آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام تهیه کرده بودند. این بیانیه از ایران می‌خواست که با آژانس همکاری کند.» این نماینده مجلس دهم درباره علت عدم صدور قطعنامه علیه ایران، بیان کرد: «به نظرم دلیلش این است که کشور‌های غربی می‌خواهند تا پیش از انتخابات نوامبر در امریکا، عملا با ایران توافقی صورت نگیرد تا در آن زمان ببینیم که چه اتفاق تازه‌ای در کنگره امریکا می‌افتد؛ بنابراین طرفین غربی دیگر به سمت توافق با ایران حرکت نکردند. در نتیجه با صدور بیانیه دیروز، عملا زمین بازی را عوض کردند. به بیانی دیگر زمین بازی را از وین سیاسی به وین فنی و هسته‌ای کشاندند.»
این تحلیلگر مسائل سیاسی تاکید کرد: «در طول دو ماه آینده، کشور‌های غربی فقط در قالب این بیاینه موضع‌گیری خواهند کرد و نوع توصیه‌ها و مذاکرات‌شان با ایران در این قالب است که ایران با آژانس همکاری کند تا بعد از آن که انتخابات در امریکا و البته در سرزمین‌های اشغالی فلسطین برگزار می‌شود، ببینیم چه ساز و کاری شکل می‌گیرد.»
فلاحت‌پیشه درباره ساز و کار محتملی که طرف مقابل چیده است، عنوان کرد: «معتقدم ساز و کاری که چیده‌اند این است که یک مقدار بیشتر از سیاست فشار حداکثری علیه ایران استفاده کنند. باورم بر این است که بعد از نوامبر، با توجه به پیش‌بینی‌هایی که از تحولات انتخاباتی در طرف‌های دشمن دیده می‌شود، یک فضای چالشی شکل می‌گیرد. این فضا حتما بدتر از شرایط کنونی است.» رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در پاسخ به این پرسش که در صورت تحقق چنین امری ایران باید چه کند، گفت: «شخصا معتقدم که ایران تا الان یک ابزار در اختیار داشته و آن ابزار هسته‌ای بوده است. بدین معنا که ایران با پیشرفت‌های هسته‌ای، سعی کرده است توان چانه‌زنی خود را تقویت کند. به نظرم در زمینه تحریم، این موضوع توان چانه‌زنی ما برای مذاکرات را تقویت کرده است، ولی مهم‌ترین نقطه ضعف ایران که کماکان حفظ کرده، تدوام تحریم علیه ایران است. ایران باید گزینه‌هایی را تقویت کند که گذر زمان فقط به ضرر تهران نباشد. به بیانی دیگر، باید دنبال یک تاکتیکی باشد که وقت‌کشی فقط به ایران آسیب نزند و دیگران هم از این گذر زمان آسیب ببینند. آن موقع است که شرایط برای توافق مهیاتر خواهد شد.»
وی همچنین درپیش‌بینی خود از نتایج انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره امریکا و تاثیر آن بر مذاکرات، اظهار کرد: «نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که تاکنون ۹ درصد محبوبیت بایدن و حزب او کاهش پیدا کرده و اکثریت ضعیف، به جای دموکرات‌ها، در اختیار جمهوری‌خواهان قرار می‌گیرد. اگر این اتفاق رخ دهد، جمهوری‌خواهان می‌توانند سنگ‌اندازی بیشتری در مسیر پنج بازوی اجرایی رئیس جمهور داشته باشند. همان بازو‌های اجرایی که بایدن می‌توانست در قالب احیای برجام، از ظریق تبادل نظر کنگره، با ایران توافقاتی انجام دهد. مهم‌تر این است که دموکرات‌ها تلاش داشتند که از احیای برجام به عنوان یک پیروزی در انتخابات میاندوره‌ای یاد کنند، ولی الان این برگ برنده را در اختیار ندارند.»
این نماینده سابق مجلس ضمن اشاره به اینکه بخش اعظم مباحث در انتخابات به موضوع اوکراین، انرژی و مسائل داخلی آمریکا معطوف خواهد شد، گفت: «در سمت دیگر امکان افراطی‌تر شدن نتایج انتخابات در سرزمین‌های اشغالی، جایی که فعال‌ترین لابی علیه توافق برجام شکل گرفته است، وجود دارد. اما واقعیت این است که با توجه به ادامه تحریم‌ها، تا الان گذر زمان فقط به ضرر ایران تمام شده است.» فلاحت‌پیشه در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه چه‌قدر امکان رسیدن به توافق طی دو هفته آینده وجود دارد، تصریح کرد: «الان شاخصی وجود ندارد. من فکر می‌کنم با بیانیه اخیر، کشور‌های غربی زمین بازی را عوض کردند. آنچه خواسته ایران برای توافق بود، یعنی برداشتن اختلافات با آژانس، حال غربی‌ها آن را به پیش شرط توافق تبدیل کردند. در واقع با این بیانیه، تا سه ماه آینده ایران را تحت فشار قرار می‌دهند که با آژانس همکاری کند. حال باید منظر ماند و گزینه ایران را هم دید. من معتقدم ایران باید گزینه‌ای را شکل دهد که این گذر زمان به ضرر کشور‌های دیگر هم تبدیل شود.» این کارشناس سیاست خارجی همچنین در پاسخ به این سوال که چرا رویکرد ۲۰۱۵ در بحث آژانس در پیش گرفته نمی‌شود، گفت: «در سال ۲۰۱۵ به هر حال یک عزم سیاسی در دو طرف برای توافق وجود داشت. ولی روز به روز این عزم سیاسی در احیای برجام، به ویژه در کشور‌های غربی تضعیف شد. در واقع معتقدم که اگر قبل از جنگ اوکراین توافق صورت می‌گرفت، شرایط خیلی بهتر پیش می‌رفت و، چون غربی‌ها هم یک مقدار به انرژی ایران وابستگی پیدا کرده بودند، خودشان برای رفع موانع پیش‌قدم می‌شدند. ولی این کار صورت نگرفت و هر چه زمان می‌گذرد، بازهم این نظر من که قاعده همه یا هیچ به ضرر ایران تمام خواهد شد، اثبات می‌شود. چراکه ایران تحریم و گذر زمان به ضررش است. دیگر کشور‌ها گزینه‌های دیگری دارند که انرژی و اقتصاد خود را مدیریت کنند. واقعیت امر این موضوع است و به نظرم هر چه زمان می‌گذرد احتمال توافق کمتر می‌شود.»