اتمام مهلت کنگره آمریکا برای تصمیم‌گیری در مورد برجام

دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا حدود دو ماه پیش رسماً از تأیید برجام و اعلام پایبندی ایران به توافق هسته‌ای سرباز زد و توپ برجام را به زمین کنگره انداخت تا مورد اعمال یا عدم اعمال تحریم‌های تعلیق‌شده ایران تصمیم‌گیری کند. این موعد و مهلت 60 روزه کنگره برای تصمیم‌گیری، فردا (12 دسامبر؛ 21 آذر) به سر می‌آید. کنگره آمریکا چه تصمیمی خواهد گرفت و کاخ سفید پس از تصمیم کنگره در چه وضعیتی قرار خواهد گرفت؟
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، ترامپ در 13 اکتبر (جمعه 21 مهر سال جاری) از تأیید برجام خودداری کرد و اعلام کرد که توافق هسته‌ای در راستای منافع ملی آمریکا نیست. طبق قانونی که در زمان اوباما، در آمریکا تصویب شده و «قانون بازنگری توافق هسته‌ای ایران» (یا به طور مخفف INARA) نام دارد، رئیس جمهور آمریکا باید هر 90 روز پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید کرده و اعلام کند که این توافق در راستای منافع ملی آمریکا است. در صورتی که رئیس جمهور آمریکا، از انجام چنین کاری سرباز بزند، کنگره آمریکا باید ظرف مدت 60 روز در مورد بازگشت یا عدم بازگشت تحریم‌های هسته‌ای تعلیق شده ایران تصمیم بگیرد.
ترامپ با استفاده از این قانون توپ را به زمین کنگره انداخت و اعلام کرد که با «کنگره و متحدان آمریکا» کار خواهد کرد تا تغییراتی در توافق هسته‌ای ایجاد کند. وی گفت در صورتی که این تغییرات ایجاد نشود، و به اصطلاح توافق هسته‌ای ایران «اصلاح» نشود، از این توافق خارج خواهد شد. ترامپ در سخنرانی معروف 13 اکتبر، توافق هسته‌ای را «یکی از بدترین و یک‌سویه‌ترین معاملاتی» خوانده بود که «آمریکا تاکنون وارد آن شده است». استراتژی وی این بود که با انداختن توپ به زمین کنگره و آوردن فشار به متحدان آمریکا، کاری کند که آن‌ها پشت سر ترامپ قرار بگیرند و از ایران بخواهند تا مجدداً در مورد برخی از بندهای برجام مذاکره کند.
اما اروپا اگرچه برجام را به درستی و به طور کامل اجرا نمی‌کرد و بانک‌های درجه یک اروپایی از ترس جریمه شدن توسط آمریکا حاضر به همکاری با ایران نبودند، تسلیم این استراتژی ترامپ نشد و مقامات اروپایی گفتند که «برجام در حال عمل کردن است» و «قابل مذاکره مجدد نیست». مقامات اروپایی، از جمله فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با قطعیت اعلام کردند که توافق هسته‌ای، یک توافق بین‌المللی است که به تأیید شورای امنیت رسیده است و دولت آمریکا به تنهایی نمی‌تواند آن را نابود کند. عدم همراهی اروپا باعث شد تا یک پای استراتژی ترامپ لنگ بماند و مهم‌ترین متحد سنتی این کشور، پشت سر ترامپ برای فشار به ایران و برهم زدن توافق هسته‌ای به دست آمده در سال 2015 قرار نگیرد.
اما یک پای دیگر استراتژی ترامپ که کنگره آمریکا بود نیز لنگ ماند! گرچه هنوز مشخص نیست که با اتمام مهلت 60 روزه، کنگره آمریکا چه اقدامی در قبال برنامه هسته‌ای ایران انجام خواهد داد، اما شواهد و قراین حاکی از این است که کنگره آمریکا، پاسخ مطلوبی به درخواست ترامپ برای تجدید نظر در توافق هسته‌ای (حداقل در مقطع فعلی) نخواهد داد! پس از سخنرانی معروف 21 مهر ترامپ، دو تن از سناتورهای آمریکایی، باب کورکر رئیس کمیته روابط خارجی سنا و تام کاتن سناتور اولترامحافظه‌کار، سعی کردند با ایجاد تغییراتی در قانون «بازنگری در توافق هسته‌ای ایران» محدودیت‌های بیشتری علیه ایران اعمال کنند و راه را برای مذاکره مجدد در مورد برجام و در صورت تن ندادن ایران بازگشت تحریم‌های هسته‌ای، مهیا کنند. باب کورکر از منتقدان ترامپ در سنا است اما تام کاتن نزدیک‌ترین متحد ترامپ در سنا محسوب می‌شود. علی‌رغم تلاش‌های کورکر و کاتن، مدتی است که از طرح آن‌ها خبری در دست نیست و برخی رسانه‌های آمریکایی (نظیر هافینگتون پست) خبر داده‌اند که این طرح متوقف شده است.
کنگره آمریکا در حال حاضر روزهای شلوغی را سپری می‌کند: جمهوری‌خواهان سنا و مجلس نمایندگان سخت در حال تلاشند تا بر اختلاف‌نظرهای خود در مورد قانون مالیاتی آمریکا غلبه کرده و اولین پیروزی جمهوری‌خواهان در سال جاری را با اجماع در مورد کاهش مالیات‌ها جشن بگیرند. چند نماینده کنگره به آزار جنسی متهم هستند و انتخابات میان‌دوره‌ای سنا در آلاباما نیز فردا برگزار می‌شود و همه نگاه‌ها به سمت این انتخابات است. به دلیل اختلافات در مورد بودجه، احتمال تعطیلی دولت فدرال آمریکا نیز همچنان وجود دارد. البته فراتر از این مشغولیات مقطعی، دموکرات‌ها در کنگره آمریکا از توافق هسته‌ای دفاع می‌کنند و همه جمهوری‌خواهان نیز موافق خروج آمریکا از این توافق و بازگشت تحریم‌های ایران نیستند.
تا فردا (21 آذر) و با پایان یافتن مهلت 60 روزه، احتمالاً کنگره دوباره توپ را به زمین دولت ترامپ پرتاب خواهد کرد. احتمالاً کنگره هیچ تصمیمی نخواهد گرفت: نه در مورد بازگشت یا عدم بازگشت تحریم‌های ایران تصمیم خواهد گرفت و نه الحاقیه‌ای در مورد قانون «بازنگری توافق هسته‌ای ایران» تصویب خواهد کرد. با این اقدام دوباره ترامپ باید در مورد توافق هسته‌ای تصمیم بگیرد و مسئولیت تصمیم اخذ شده را نیز خودش متقبل شود. طبق قوانین داخلی آمریکا، ترامپ باید ماه آینده میلادی (ژانویه) در این مورد تصمیم‌گیری کند که آیا به تعلیق تحریم‌های ایران ادامه می‌دهد یا خیر! کنگره احتمالاً با انداختن به توپ به زمین کاخ سفید تا فرا رسیدن این موعد در ماه ژانویه منتظر خواهد ماند.
ترامپ تهدید کرده بود که در صورتی که کنگره آمریکا و متحدان این کشور، کاری در قبال تغییر توافق هسته‌ای انجام ندهند، از آن خارج خواهد شد. حالا که دو پای استراتژی ترامپ (یعنی کنگره و متحدان اروپایی آمریکا) لنگ مانده است، باید دید ترامپ چه برنامه‌ای برای توافق هسته‌ای خواهد داشت!