گروه دیپلماسی- مانیا شوبیری: مبادله بزرگ بین ایران و آمریکا سرخط رسانه‌های جهان شد.داستانی که شبیه فیلم «پل جاسوس‌ها» و اولین مبادله بین اتحادیه جماهیر شوروی و آمریکا است.چانه زنی‌های غیر مستقیم تهران و واشنگتن که قطر، عمان،عراق،کره جنوبی و برخی کشورهای دیگر ایفای نقش کردند تا این اتفاق بین ایران و آمریکا رخ دهد. نکته جالب اینجاست که مبادله با ورود «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری ایران به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد انجام شد.
پیش از ظهر دیروز، «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری هفتگی با خبرنگاران اعلام کرد که انجام روند مبادله تا شامگاه دوشنبه انجام خواهد شد. بنا به گفته این دیپلمات ارشد ایرانی، پنج ایرانی زندانی در آمریکا آزاد می‌شوند و پنج زندانی آمریکایی در ایران نیز در اختیار این کشور قرار می‌گیرند. برهمین اساس، ۲ نفر از شهروندان ایرانی آزاد شده در آمریکا به کشور باز می‌گردند، یک نفر دیگر نیز با توجه به حضور خانواده‌اش به کشور دیگری سفر می‌کند و ۲ نفر دیگر نیز با توجه با سابقه حضور و زندگی‌شان در همان آمریکا باقی می‌مانند.
حوالی ظهر دیروز؛ خبرگزاری رویترز از انتقال ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران به بانک‌های دوحه خبر داد.در این گزارش همچنین آمده است که یک هواپیمای قطری در ایران امروز پنج جاسوس آمریکایی آزاد شده به همراه ۲ نفر از اعضای خانواده آنها را به دوحه انتقال می‌دهد.
«محمد رضا فرزین» رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز با تائید خبر واریز شدن منابع مالی آزادشده ایران از کره جنوبی در ۲ بانک قطری عنوان کرد: روز گذشته از مقامات قطری نامه رسمی دریافت کردیم که حساب ۶ بانک ایران فعال شده و معادل پنج میلیارد و ۵۷۳ میلیون و ۴۹۲ هزار یورو به حساب بانک‌های ایران و ۲ بانک قطری واریز شده است.
تبادل در دوحه
«ماجد الانصاری» سخنگوی وزارت خارجه قطر و در گفت‌وگو با شبکه الجزیره اعلام کرد که «مذاکرات برای رسیدن به توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن بیش از ۲ سال طول کشید. قبل از حصول توافق مسئولان قطری سفرهای فشرده‌ای به تهران و واشنگتن داشتند. این توافق تضمین‌های متعددی به‌ویژه در زمینه مالی را شامل می‌شود.»
الانصاری تاکید کرد: «به محض آزادی زندانیان، بخش مالی توافق اجرایی خواهد شد و ما در دوحه آماده اتمام روند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن هستیم.»
گفته شده بود که پس از موافقت واشنگتن با شروط جمهوری اسلامی ایران، پس از احراز انتقال منابع مالی ایران به قطر توسط بانک مرکزی ایران، فرآیند تبادل زندانیان آغاز می‌شود و محل تبادل هم دوحه، پایتخت قطر خواهد بود.به همین منظور و طبق توافقات صورت‌گرفته ۶ حساب بانکی برای ۶ بانک ایرانی که دسترسی به سوئیفت داشتند، افتتاح شده و واریز در این حساب‌ها انجام خواهد شد. پس از واریز منابع مالی ایران به این حساب‌ها در ۲ بانک قطری، بانک مرکزی قطر به تهران اعلام می‌کند که این منابع قابل استفاده است. پس از پاسخ کتبی، اقدامات دیگر توافق انجام خواهد شد.
حدود ساعت 15 دیروز، خبرگزاری رویترز اعلام کرد که زندانیان آمریکایی همراه سفیر قطر به هواپیمای قطری منتقل شدند تا خاک ایران را ترک کنند. آنها ساعت 16.20 به دوحه رسیدند. طبق برنامه، این افراد مدت کوتاهی در دوحه توقف داشته و سپس راهی واشنگتن شدند. انتخاب دوحه به عنوان محل تبادل زندانیان - با تأکید بر نقش مهم قطر در تسهیل توافق - یک رخداد جدید در تاریخ مبادلات ایران و آمریکا به شمار می‌رود.
ساعت 16، «نور نیوز» خبر داد ۲ نفر از پنج زندانی آزاد شده ایرانی به نام‌های «مهرداد معین انصاری» و «رضا سرهنگ پور» بر اساس برنامه از پیش تعیین شده وارد دوحه، پایتخت قطر شدند. همزمان 3 زندانی ایرانی دیگر نیز که ساکن آمریکا بودند، آزاد شدند.
از سوی دیگر، «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا در راستای انجام تبادل زندانیان با ایران، برای پنج زندانی ایرانی که به صورت غیرقانونی توسط واشنگتن بازداشت شده بودند، حکم عفو صادر کرده است.
چماق و هویج آمریکا
جان کربی هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا دیروز گفت: «بعد از بازگشت زندانیان آمریکایی بازداشت شده در ایران نفس راحت خواهیم کشید». این مقام آمریکایی درباره روند مذاکرات با ایران نیز گفت: «مذاکرات برای رسیدن به توافق با ایران چندین ماه طول کشید که وزارت خارجه آمریکا در طول این مدت فعالیت سختی داشت.»
سخنگو و هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا گفت که «توافق تبادل زندانیان با ایران را در چارچوب اقدامات اعتمادساز به منظور ایجاد روابط بهتر نمی‌دانیم.»
از سوی دیگر، یک مقام ارشد آمریکایی گفت توافق ایران و آمریکا مبنی بر آزادی پنج زندانی آمریکایی باعث تغییر در روابط خصمانه تهران و واشنگتن نخواهد شد اما در برای دیپلماسی در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران بازخواهد ماند.
مقامات ارشد دولت بایدن روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار کردند که واشنگتن از طریق اعمال تحریم‌های جدید علیه وزارت اطلاعات و محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری پیشین ایران به اتهام دخالت در دستگیری آمریکایی‌ها به اعمال فشار علیه تهران ادامه می‌دهد. این مقامات همچنین ادعا کردند که آمریکا تلاش‌های خود در منطقه برای جلوگیری از ارسال تسلیحات به یمن از سوی ایران را افزایش خواهد داد.
یک مقام که نمی‌خواست نامش فاش شود عنوان کرد، در دیپلماسی بر سر مسئله هسته‌ای ایران همچنان بسته نشده است. وی در پاسخ به این سوال که «آیا این هفته و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گفت‌وگوهایی غیرمستقیمی با ایرانیان انجام خواهد گرفت یا نه» گفت: اگر سوال‌تان این است که آیا در این هفته برای گفت‌وگویی برنامه‌ریزی شده است، قطعا این‌طور نیست.
به نوشته دیلی میل، مشخص نیست که آیا این مقام منکر مذاکرات غیرمستقیم شده است و یا از عمد در را برای ایرانیان باز گذاشته است.
این مقام عنوان کرد که ذیل توافق روز دوشنبه ایران و آمریکا، ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در کره شمالی به حسابی در قطر منتقل شدند تا برای تراکنش‌های بشردوستانه مورد استفاده قرار بگیرند.او گفت که این فهرست اقلام بشردوستانه شامل مواد غذایی، دارویی، تجهیزات پزشکی و مصحولات کشاورزی می‌شود.
این مقام آمریکایی مدعی شد: اگر ایرانی‌ها بخواهد پول را جابه‌جا کرده یا از آنها برای کارهایی غیر از تراکنش بشردوستانه‌ای استفاده کنند، ما اقداماتی در جهت بلوکه‌کردن اموال انجام خواهیم داد.
واکنش‌های خشمگینانه
شبکه الجزیره از واشنگتن گزارش داد که بسیاری از جمهوری‌خواهان آمریکایی معتقدند که توافق اخیر تهران و واشنگتن بهترین معامله برای ایالات متحده نیست و آنها احساس می‌کنند که ایالات متحده ممکن است زیاده روی کرده باشد.منتقدان غربی این توافق در واقع بر این باورند که معامله میان ایران و آمریکا می‌تواند «موجب تشویق بیشتر برای بازداشت آمریکایی‌ها شود.»
خبرنگار الجزیره افزود: آنها می‌گویند که این امر می‌تواند نیروهای آمریکایی را در خاورمیانه و سراسر جهان در معرض خطر قرار دهد و حتی اقتصاد ایران را تقویت کند.
این خبرنگار همچنین گفت: اما دولت بایدن بسیار تدافعی بوده و در حال چرخش و عقب‌نشینی است و می‌گوید که جایگزین چنین توافقی می‌تواند این باشد که این آمریکایی‌ها بقیه عمر خود را در زندان بگذرانند.
روزنامه گاردین هم ضمن نکوهش فرآیند مبادله بین تهران و واشنگتن در گزارشی به قلم «پتریک وینتور» دبیر سیاسی این نشریه انگلیسی نوشت که رقم 6 میلیارد دلاری ایران که به دلیل تحریم‌های غیرقانونی آمریکا مسدود شده است، در ازای آزادی زندانیان آمریکایی پرداخت شده است.
این گزارش می‌افزاید که جمهوری‌خواهان و برخی از زندانیان سیاسی سابق ایران، دولت «جو بایدن» را به دلیل توافق با ایران مورد شماتت قرار داده‌اند اما «وزارت امور خارجه آمریکا می‌گوید وجه آزاد شده، پول نفت ایران است که توسط دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ هنگام خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران مسدود شد.»