دست می‌کشد بر سر شوفاژ سرد. محکم‌تر روی پره‌ها فشار می‌آورد گویی دنبال نبض آن مي‌گردد اما جز سرمای بیشتر و اندکی تق‌تق از اعماق دوردست شوفاژخانه، چیزی نصیبش نمی‌شود. شوفاژخانه‌ها و موتورخانه‌ها در بیشتر مجتمع‌های بزرگ مسکونی، تجاری و اداری طی همه روزهای سال مسئول تأمین آب گرم مصرفی‌اند. در فصل سرما نیز وظیفه گرمابخشی شوفاژها برعهده آنها گذاشته می‌شود. معمولا یکی از دغدغه‌های همیشگی مدیران ساختمان‌ها یا مسئولان تاسیسات و نگهداری مجتمع‌ها، رسیدگی به موتورخانه و شوفاژخانه و تعمیرات دوره‌ای آن است که هزینه‌های زیادی را به همراه دارد. از سوی دیگر، کم‌اعتنایی به تعمیر این بخش‌ها نیز علاوه بر کاهش احساس رفاه و بروز نارضایتی ساکنان و بهره‌برداران، به افزایش خطرات بالقوه و هزینه‌های ناشی از استهلاک قطعات و مصرف بیش از اندازه سوخت می‌انجامد که شاید پیامدهای بسیار سنگینی برای مجموعه‌های مسکونی، تجاری و اداری به دنبال داشته باشد. این روزها که زمستان سرانجام سرمای خود را به مردم بسیاری از شهرها نشان داده و موج‌‌های بارشی پیاپی وارد آسمان کشور مي‌شود، مصرف گاز نیز نسبت به هفته‌های گذشته افزایش یافته است؛ البته به گفته وزیر نفت، نسبت به پارسال میزان مصرف گاز در روزهای سرد امسال حدود 11 درصد و در مجموع 10 ماه حدود پنج درصد (معادل 15 میلیون مترمکعب در روز) کاهش یافت. با وجود این، هنوز می‌توان در 851 میلیون مترمکعب گاز که روزانه به شبکه سراسری تزریق می‌شود، صرفه‌جویی کرد.
بهینه‌سازی رایگان موتورخانه‌ها؛ یک راهکار دو سر سود
از آغاز امسال با توجه به تجربه زمستان 1401 لازم بود تدابیری اندیشیده شود تا ناترازی‌های احتمالی در بخش گاز مدیریت شود. یکی از راهکارها برای چیره شدن بر ناترازی گازی ناشی از افزایش تقاضای بخش خانگی، بالا بردن تولید بود. در این عرصه، نسبت به پارسال افزایش روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب تولید از فازهای پارس جنوبی و میدان‌های مستقل گازی در شرکت نفت مناطق مرکزی و همچنین جمع‌آوری گازهای مشعل حجمی را شاهد بودیم؛ به‌گونه‌ای که به گفته مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز، تاکنون به‌طور میانگین روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز بیشتر (با افزایش ۱۴ درصدی) به بخش نیروگاهی و روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب بیشتر از این سوخت پاک (افزایش ۷ درصدی) به صنایع عمده تحویل شده است. راهکار بعدی، بهسازی و اصلاح در قالب عملیات نگهداری و تعمیرات دوره‌ای پالایشگاه‌های گازی، سکوها، خطوط انتقال گاز، ایستگاه‌های تقویت فشار گاز بود که باید در روزهای گرم سال انجام می‌شد. اقدام دیگر، ذخیره‌سازی سوخت بود که به گفته وزیر نفت، در نیروگاه‌ها یک میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتر نسبت به پارسال ذخیره شد و حجم ذخیره گاز طبیعی در مخازن شوریجه و سراجه نیز به حدود سه میلیارد و 200 میلیون مترمکعب رسید. در گام چهارم به گروه هدف و مصرف‌کنندگان اصلی گاز توجه شد؛ به این ترتیب که «هر مشترک با کاهش مصرف ۱۰ تا ۳۵ درصدی از ۱۵ آذرماه تا ۱۵ اسفندماه نسبت به پارسال، نه‌تنها تعرفه گازش رایگان می‌شود، بلکه پاداش ۱۰ برابری گازبها را هم دریافت می‌کند». برای یاری رساندن به مردم برای مدیریت مصرف خود، برنامه «بهینه‌سازی مصرف گاز» ذیل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید تدوین شده که شامل دو طرح «افزایش کارایی موتورخانه‌ها» و طرح «جایگزینی بخاری‌های فرسوده» است. در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها که مردادماه سال ۱۳۹۳ تصویب شد، نزدیک به دو میلیارد دلار از ارزش صرفه‌جویی حاصل از اجرای طرح از محل صادرات سوخت مایع صرفه‌جویی می‌شود و به شرکت‌های سرمایه‌گذار مجری طرح حداکثر طی سه سال پرداخت خواهد شد. از این رو، امسال با تاکید بر مردمی‌سازی مصرف بهینه گاز، برنامه بازدید و اصلاح و بهسازی رایگان موتورخانه‌ها و شوفاژخانه‌های مجتمع‌های مسکونی، تجاری و اداری در دستور کار قرار گرفت. این طرح شامل سه اقدام تنظیم مشعل، عایق‌کاری تأسیسات و نصب دستگاه ضدرسوب مغناطیسی است که همه مراحل آن به‌صورت رایگان اجرا می‌شود و کاهش مصرف گاز در موتورخانه‌ها را به دنبال دارد. مشترکان گاز در واحدهای مسکونی، تجاری و اداری دارای موتورخانه مرکزی و شرکت‌های مجری واجد شرایط می‌توانند با مراجعه به تارنمای شرکت ملی گاز ایران به نشانی
www.nigc.ir و انتخاب گزینه «طرح بهینه‌سازی مصرف انرژی»، درخواست خود را ثبت کنند. از اینرو، بهینه‌سازی رایگان موتورخانه‌ها و شوفاژخانه‌ها یکی از راهکارهای دوسر سود است که هم مردم پول کمتری بابت گاز مصرفی می‌پردازند و هم هدررفت منابع و ذخیره‌های انرژی کشور کمتر می‌شود. به این ترتیب می‌توان برای گاز استخراجی و پالایش شده از منابع طبیعی کشور کاربردهایی با صرفه اقتصادی بالاتر و ارزش افزوده بیشتر، در نظر گرفت و به رشد بهره‌وری و ارتقای شاخص‌های کلان اقتصادی یاری رساند.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور و دکترای توسعه