نگاهی به اِشکال‌های گفتاری و نوشتاری امروز

بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه‌ها، اصطلاح‌ها، عبارت‌ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.
حرف (خ)
خدایا گناهان ما را ببخشا / ببخش
بخشودن با بخشیدن تفاوت معنایی دارد. بخشیدن، یعنی عفو کردن و گذشتن از خطا و اشتباه کسی؛ بن مضارع آن، (بخشا یا بخشای) است؛ بن ماضی آن، (بخشود) است. بخشیدن، یعنی عطا و هَدیه کردن، هَدیه دادن، هِبِه کردن. بن مضارعش، (بخش) است و بن ماضی (بخشید). وقتی که می‌گوییم خدایا گناهان ما را ببخش، یعنی هرچه گناه است، به ما هدیه و عطا کن! درصورتی‌که می‌خواهیم خدا ما را عفو کند. با این توضیح باید گفت: خدایا گناهان ما را ببخشا یا ببخشای؛ نه ببخش.
خَلطِ مَبحَث / خِلطِ مَبحَث
خَلط در عربی به معنی آمیختن و درهم آمیختن و مخلوط کردن است. خَلطِ مَبحَث، یعنی بحث و کلام را آشفته کردن برای پیشبُرد منظور خود؛ خِلط، یعنی چیزِ آمیخته با چیزهای دیگر و نیز در اصطلاح طبّ قدیم، هریک از مزاج‌های بدن را می‌گفتند؛ همان اَخلاط اربعه (خون و بلغم و صفرا و سودا) در زبان فارسی به ترشّحات مجاری تنفّسی نیز خِلط می‌گویند. مانند خِلط سینه یا خِلط گلو. با این توضیح، باید گفت: خَلطِ مَبحَث نکنید، نه خِلط مبحث.
خواهشاً همان‌گونه که در توضیح (تلفناً) ذکر شد، واژه‌های غیرعربی را نمی‌توانیم با تنوین نصب (اً) بنویسیم. چون تنوین ویژهٔ زبان عربی است. خواهش واژهٔ فارسی است و نباید با نوین نصب (اً) به‌عنوان قید در جمله‌های فارسی به کار ببریم. متأسفانه این واژهٔ غلط، حتّی در گفتار شخصیت‌های فیلم‌ها و سریال‌ها فراوان دیده و شنیده می‌شود که بهتراست حذف شود و به‌جای آن از واژه‌های فارسی مانند (خواهشمندیم) یا (خواهش می‌کنم) استفاده شود. مثال: خواهشاً کتاب‌ها را به کتابخانه تحویل دهید؛ که نادرست است و باید گفته شود: خواهش می‌کنیم یا خواهشمندیم کتاب‌ها را به کتابخانه تحویل دهید.
خیلی خسته نباشید / خیلی دست شما درد نکند
مجریان و گویندگان محترم به دلیل بی‌دقتّی و بی‌توجّهی به معانی واژه‌ها و جمله‌ها، این جمله‌های مُضحِک را زیاد می‌گویند: خیلی خسته نباشید یا همه خسته نباشید یا خیلی دست شما درد نکند. در این‌گونه جمله‌ها، قید (خیلی) یا (همه) جایگاه درستی ندارد و بنابراین جمله هم معنای درستی نخواهد داشت. بهتراست که قید (خیلی) را ازجمله حذف کنند و بگویند: خسته نباشید یا دست شما درد نکند. به احتمال بسیار زیاد این اشکال‌ها از روی همانندی و تشابه با جمله‌های دیگر ایجادمی شود. جملهٔ (خیلی متشکّرم) یا (خیلی سپاسگزارم) قطعاً با (خیلی خسته نباشید) فرق دارد.