کلنگ شهرداری بر قلب تهران قدیم

گروه فرهنگی- هدیه گل‌محمدی: این روزها خبری نگران کننده از محیط امن و پرخاطره اهالی تئاتر دست به دست می‌شود، خبری که واکنش افراد زیادی از خانواده تئاتر را در پی داشته است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ؛نگرانی‌هایی که بر پیکره سنگلج وارد شده و لرزه بر دیواره این بنای هنری انداخته است، سنگلجی که هنرمندان و بزرگانی همچون علی نصیریان، اکبر زنجان‌پور، فردوس کاویانی، مجید افشار، بهرام بیضایی، اکبر عبدی، سعید کنگرانی، جمشید مشایخی، جهانگیر الماسی، عزت‌الله انتظامی، مرتضی احمدی، مجید محسنی، فخری خوروش، عصمت صفوی، نصرت پرتوی، مهین شهابی، داوود رشیدی محمدعلی کشاورز، جمیله شیخی، اسماعیل داورفر، منوچهر فرید، پرویز فنی‌زاده، پرویز صیاد، فرزانه تاییدی، اسماعیل محرابی، فرخنده شادمنش و منصوره شادمنش و.... در آنجا خاطرات شیرین و به یادماندنی را برای مردم به یادگار گذاشتند. سَنگِلَج یکی از محله‌های قدیمی‌شهر تهران است که در کنار ۴ محله دیگر یعنی بازار، ارگ، عودلاجان و چاله‌میدان درون حصار شاه‌طهماسبی قرار دارد. تئاتر سنگلج از قدیمی‌ترین سالن‌های تئاتر در ایران است که همچنان دایر است.

محله سنگلج در روزگاری دورتر قلب تپنده تهران بود. بزرگترین باغات و قنات‌های تهران و آب انبارهای تهران در این محله وجود داشت و سبزترین فسمت از شهر تهران بود. محله سنگلج در کنار بازار بزرگ تهران، محله عودلاجان، محله چاله میدان و محله دولت پنج محله‌ای بودند که به عنوان قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته می‌شدند و در داخل حصار صفویه قرار داشتند. سنگلج در مدتی کوتاه در زمان پهلوی اول متروکه شد و پس از آن میزبان اولین و بزرگترین نمادهای مدرنیته در شهر تهران شد. اولین پارک تهران به عنوان پارک شهر، اولین سالن و ورزشگاه تهران به عنوان سالن ورزشی شهدای هفتم تیر، اولین تماشاخانه تهران با عنوان تماشاخانه سنگلج و بسیاری از اولین ادارات تهران مانند روزنامه رسمی‌کشور، شهرداری تهران، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، در این محله به وجود آمدند. محله سنگلج قلب تپنده تهران بود که تهران را به سمت الگوی مدرنیته شهری سوق داد و جزو محلات سرسبز و زیبای تهران بود.
اما سنگلج امروزی دیگر نه نمادی از مدرنیته را در خود دارد و نه حال و هوای باغات و قنات‌ها را در خود نگاه داشته است. سنگلج امروز محله‌ای تنها و آلوده و پرترافیک در کنار بازار تهران است. بسیاری از نمادهای تهران قدیم در سنگلج تخریب شد و بسیاری از آثار آن از بین رفت. به دلیل عدم توجه به پیوست‌های زیست محیطی و ترافیکی، سنگلج مبدل به محله‌ای شده است که دیگر نفسی برای آن باقی نمانده و تمامی‌عناصر حیاتی خود را از دست داده است. اگر همان پارک شهر نیز ساخته نشده بود، می‌توانستیم با جرات بگوییم که سنگلج دیگر موجودی به نام درخت ندارد. آلودگی شدید هوا و آلودگی شدید صوتی ناشی از تردد موتورسیکلت‌ها، این محله را به یکی از آلوده‌ترین محله‌های تهران تبدیل کرد، به نوعی که دیگر کمتر کسی در این محله زندگی می‌کند. جمعیت شب ساکن در محله سنگلج بسیار اندک است و بیشتر خانه‌های سنگلج بیشتر محل کسب و تجارت است. آلودگی هوا و آلودگی صوتی شدید تا جایی پیش رفته که تمامی ‌ساکنین آن، از این محله کوچ کرده و عطای زندگی در سنگلج را به لقایش بخشیده‌اند.
با ساخت و ساخت بی‌رویه خطرات زیادی برای این محل ایجاد شده و امروز به دنبال تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج ابراز نگرانی‌ها درباره تهدید سازه بیشتر شده است. از این رو افرادی که خود را متعلق به سنگلج می‌دانستند با پیام‌ها و نامه‌ها و مصاحبه‌ها و گفت وگوها خواستار برپا ماندن آن شده‌اند. یک کارشناس میراث فرهنگی می‌گوید: سنگلج حریم دارد و ساخت و ساز در جوار تماشاخانه سنگلج مطابق قانون تخلف است. وی درباره تخلف رخ‌داده با تخریب ساختمان کناری این تماشاخانه و احتمال ساخت سازه‌ای جدید، اظهار کرد: محله سنگلج به خاطر وسعتی که داشته، در دو فاز تعیین حریم شده است؛ یک بار به تاریخ ۳۰ مردادماه ۱۳۹۵ که حریم یکپارچه ۱۳ اثر تعیین شد و بار دیگر در تاریخ اول مهرماه ۱۳۹۷ که حریم ۶ اثر را تعیین کردند. این کارشناس ثبت میراث تاریخی گفت: اگر برای ساخت سازه‌ای جدید و حتی تخریب ساختمان قبلی مجوزی داده شده است، باید از این پس طبق نقشه حریم رفتار شود و اگر از این بابت متحمل خسارت شده و یا می‌شوند باید امضاکنندۀ آن مجوز، این خسارت را پرداخت کند. سپنجی با اشاره به اظهاراتی درباره اینکه «تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج بدون اطلاع میراث فرهنگی صورت گرفته است»، گفت: وقتی حریم سنگلج از سال ۱۳۹۷ تعیین و ابلاغ شده، چگونه ممکن است بی‌اطلاعی رخ داده باشد!؟ روی آن نقشه که احتمالا شهرداری هم در اختیار دارد، محدوده‌ها و حریم آثار مشخص شده است.
پریسا مقتدی، مدیر تماشاخانه سنگلج نیز چندی پیش درباره اتفاقی که در مجاور این تماشاخانه درحال وقوع بود، توضیح داد: اواخر سال گذشته مطلع شدیم این ساختمان تخلیه شده و قرار است نوسازی شود، نه اینکه تخریب شود. از همان موقع تماس‌هایی با آقای نادعلی رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر داشتیم و از طریق آقای نظری مدیر کل هنرهای نمایشی به وزیر ارشاد و وزارتخانه اطلاع داده و موضوع توسعه تماشاخانه سنگلج پیگیری شد.
او ابراز تاسف کرده است که از حدود یک هفته قبل متوجه شده‌اند در ساختمان مجاور تماشاخانه به جای بازسازی، تخریب صورت می‌گیرد و در ادامه اظهاراتش که برای رسانه‌ها فرستاده شده، گفته است: حدود ۷ تا ۱۰ روز پیش متوجه شدیم که موضوع، نوسازی نیست و دارد تخریب صورت می‌گیرد. خیلی نگران شدیم. بحث الحاقی در این مرحله اولویت نبود تا اینکه از طریق مدیر کمیته هنر کمیسیون فرهنگی شورای شهر، مطلع شدیم که تلاش‌هایی شده و ارتباطاتی با شهردار محترم گرفته شده است.
پس از این توضیحات، کاظم نظری مدیرکل هنرهای نمایشی به برخی رسانه‌ها گفت که وزیر ارشاد در جریان تخریب ساختمان کناری تماشاخانه سنگلج قرار گرفته است و متوجه شدیم شهرداری تهران بدون هیچ‌گونه هماهنگی با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دست به این اقدام غیراصولی و غیرقانونی زده است.
وزارت میراث فرهنگی و معاونت میراث فرهنگی تهران هنوز درباره اتفاق رخ‌داده برای تماشاخانه سنگلج که قدیمی‌ترین سالن فعال در تئاتر تهران است و در سال ۱۳۸۸ به شماره ۲۷۴۶۹ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده، واکنشی نداشته است.
همچنین کاظم نظری، مدیرکل هنر‌های نمایشی با بیان اینکه بنای تماشاخانه سنگلج ثبت ملی است و این اقدام شهرداری تهران تخلف آشکار، خودسرانه و کاملا غیر‌قانونی است، گفت: مکاتبات لازم را با آقای دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، انجام داده‌ایم و منتظر پیگیری و پاسخ این وزارتخانه هستیم. هادی مرزبان کارگردان تئاتر نیز عنوان کرد تماشاخانه سنگلج خانه ماست؛ تخریبش نکنید.‌ هادی مرزبان کارگردان تئاتر در خصوص تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج گفت: متاسفانه مسئولان هنوز ما را باور ندارند وگرنه سنگلج را که خانه ما محسوب می‌شود تخریب نمی‌کردند. وی گفت: «سنگلج» جزو آثار ملی و تنها تماشاخانه‌ واقعی ایران است. این مکان برای همه‌ اهالی تئاتر حالت نوستالژی دارد. داوود فتحعلی‌بیگی نیز با اشاره به تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج عنوان کرد: انتظار ما از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی‌این است که در هیأت دولت این موضوع مهم را مطرح و پیگیری کنند تا از این اقدام شهرداری جلوگیری شود.
وی درخصوص تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج توسط شهرداری تهران اظهارداشت: متاسفانه ساختمان کناری «تماشاخانه سنگلج» که یکی از تماشاخانه‌های فعال تهران محسوب می‌شود را بدون گذاشتن حائل تخریب کردند. امیدوارم با تدبیر مسئولان جلوی تخریب این تماشاخانه که جزو آثار ثبت ملی کشور است، گرفته شود. با انتقادها و صحبت‌های اهالی هنر معاون میراث فرهنگی تهران واکنش نشان داد. محسن سعادتی معاون میراث فرهنگی استان تهران گفت: ساخت و ساز مجاور تماشاخانه سنگلج قانونی و مطابق ضوابط انجام می‌شود، اگر تخریبی صورت گیرد ما تذکرات خود را می‌دهیم، مسائل فنی هم باید از سوی شهرداری رعایت شود.
حالا سوال این است که با توجه به اظهارنظر معاون میراث فرهنگی استان تهران، در صورت آسیب و یا تخریب دیوار یا سقف این بنای ثبت ملی حتی به صورت جزئی، تذکر این معاونت چه تأثیری خواهد گذاشت؟
با توجه به نگرانی‌ها برای قلب تپنده تهران امیدواریم مسؤولان، مدیران و کارشناسان میراث فرهنگی و حوزه هنر نسبت به وضعیت سنگلج در حمایت از تماشاخانه سنگلج اقدامات لازم را انجام دهند.