چینی‌هایی که سبب خیر شدند

ماجرای حضور کشتی‌های صیادی در آب‌های جنوبی کشور با تمام حواشی و حرف و حدیث‌های پیرامون آن، یک نکته مثبت داشت و اینکه نگاه‌ها را به سمت جنوب ایران و دستان خالی صیادان بومی خلیج فارس و دریای عمان معطوف کرد.
شاید اگر کمی دقیق‌تر به جنجال حضور شناورهای صیادی چینی در آب‌های جنوبی کشور نگاه کنیم، می‌توان دریافت که آنچه سبب شد فریاد اعتراض صیادان بومی شنیده شود، نه صرفاً حضور چینی‌ها و صیادی آن‌ها، بلکه دستان خالی ماهیگیران از سفره دریا بود. دریایی که دیگر مانند گذشته سخاوتمند نیست که همه با دست پر از آن برگردند. دیگر از تورهای پر از ماهی خبری نیست و لنج‌های صیادی خالی به اسکله باز می‌گردند. وضعیت هر روز بدتر از دیروز است.
در این میان شاید اختلاف نظر‌های بسیاری بر سر چگونگی حضور شناورهای صیادی چینی در آب‌های جنوبی کشور باشد، اما همه در یک موضوع اشتراک نظر دارند و آن اینکه ذخایر آبزیان در آب‌های جنوبی به‌شدت آسیب‌پذیر شده است و مدیریت ذخایر دریایی دیگر با این روش فعلی، پاسخگوی نیازهای صیادی کنونی نیست.

داود میرشکار، مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در مورد چگونگی مدیریت ذخایر آبزیان در کشور به ایرنا پلاس می‌گوید: طبق قانون شکار و صید، سازمان شیلات می‌تواند پس از ارزیابی ذخایر آبزیان مأکول (قابل خوردن) مجوز برداشت و صید آن را صادر کند.

«سازمان شیلات ایران مرجع ملی اعلام وضعیت ذخایر آبزیان است و حتی سازمان محیط زیست هم برای بررسی وضعیت ذخایر از اطلاعات آن استفاده می‌کند.»
وی در مورد علت حضور شناورهای چینی صیادی در جنوب ایران نیز می‌گوید: سازمان شیلات به کرات اعلام کرده است که ذخایر دریایی فانوس ماهیان (که جزو حرام‌گوشتان به‌حساب می‌آیند و در داخل کشور ما مصرف غذایی ندارند) ظرفیت برداشت دارند. با توجه به اینکه روش‌ها، ابزار و تجهیزات برای صید فانوس ماهیان در کشور وجود نداریم، چینی‌ها آمده‌اند و این کار را با همکاری ما انجام می‌دهند.

** سازمان محیط زیست آماده نظارت بر شناورهای صیادی
میرشکار در مورد نحوه نظارت بر عملکرد شناورهای صیادی نیز می‌گوید: ما در حال حاضر کارشناسان آموزش دیده‌ای را برای حضور روی شناور‌های صیادی در اختیار داریم و اعلام آمادگی کردیم که می‌توانیم این افراد را برای نظارت به عملکرد شناورهای صیادی در اختیار سازمان شیلات قرار دهیم.
یکی از انتقادات وارده به حضور شناورهای صیادی چینی و روش صید آن‌هاست. صید فانوس ماهیان به خاطر زندگی آن‌ها در اعماق دریا، نیازمند روش صیدی موسوم به ترال است.

مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در این مورد می‌گوید: دو نوع روش ترال وجود دارد، روش نخست ترال کف است که متأسفانه روشی مخرب، غیرمجاز و غیرمسئولانه محسوب شده و باید نظارت بیشتر باشد تا جلوی تخلفات گرفته شود.

وی در مورد نوع دوم صید ترال نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: این روش که برای فانوس ماهیان به کار می‌رود استفاده از ترال میانی است و تا عمق 200 متر اتفاق می‌افتد. البته این روش صید نیز بدون عوارض نیست و زیستگاه‌ها را تخریب می‌کند. اما مهم این است که ناظران شیلاتی و محیط زیست حضور داشته باشند تا ببینند این روش تا چه حد به ذخایر آسیب می‌زند و اینکه چه میزان غیر از آبزیان مأکول، آبزیان در معرض خطر انقراض در تورها صید می‌شوند. باید با استفاده از تجارب کشورهای صاحب فناوری به دنبال راهکارهایی بگردیم تا حداقل آسیب‌ها را در زمینه صید داشته باشیم.

میرشکار با اشاره به نگرانی صیادان در مورد وضعیت صید آبزیان نیز می‌گوید: در مورد وضعیت ذخایر، سازمان شیلات باید پاسخ بدهد، اما ما هم احساس کرده‌ایم که ذخایر کاهش یافته است.

** صید ترال به ذخایر آبزیان آسیب می‌زند
اما عبدالرضا کرباسی، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و معاون دریایی سابق سازمان محیط زیست معتقد است چون در استفاده از تور ترال اصلاً امکان جداسازی صید نیست، بنابراین به‌شدت به ذخایر آبزیان آسیب می‌رسد.

وی در گفت‌وگو با ایرنا پلاس می‌گوید: تورهای ترال در اعماق و کف دریا گسترده شده و به‌دنبال شناورها کشیده می‌شود. این تورها گاهی صدها متر طول دارند و بستر دریا را شخم می‌زنند و انواع ماهی‌های حلال گوشت و حرام گوشت را صید می‌کنند.

کرباسی ادامه می‌دهد: اینکه می‌گویند این صید در عمق 200 متری انجام می‌شود نیز جای تأمل دارد چون اکوسیستم به هم پیوسته است و حیات عمق 100 متر به عمق 200 متر وابسته است . وقتی اکولوژی 200 متری دریای را بهم بزنیم خودبه‌خود اکولوژی 100 متر هم بهم می‌ریزد.

«با تمام حرف و حدیث‌هایی که در مورد نوع و صاحبان این مجوزها که ایرانی یا چینی است وجود دارد، ولی نتیجه کار یکی است و آن هم از بین رفتن ذخایر آبزیان دریا برای ماهیگیران ماست، زیرا صیادان بومی ما هستند که کسب و کارشان وابسته به آن است. نکته اینجاست که نباید سازمان و نهادهای متولی، مسئولیت را از سرخود بازکرده و آن را به سازمان دیگر ارجاع دهند. باید فکری به حال ذخایر آبزیان و برداشت پایدار از دریا کرد. چون اگر برداشت بی‌رویه ذخایر به انقراض گونه‌ها منجر شود دیگر فرصتی برای احیای ذخایر نیست.»

**کاهش میزان صید برای معیشت صیادان بومی فاجعه‌بار است
محمدباقر نبوی، معاون دریایی اسبق سازمان حفاظت محیط زیست نیز در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: من خود شاهد کاهش صید صیادان بومی بوده‌ام. 10 سال پیش در سواحل دیر لنج‌های صیادی 4 تا 5 تن ماهی صید می‌کردند، اما سال گذشته که برای بازدید روی لنج صیادی حضور داشتم این میزان به 50 تا 60 کیلو رسیده است و این برای صیادان که از دریا امرار معاش می‌کنند فاجعه است.

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز معتقد است باید مقررات حاکم برای صید و صیادی به‌شدت سخت‌گیرانه دنبال شود و در این میان باید از ظرفیت مردمی نیز استفاده کرد، زیرا بدون کمک صیادان بومی این کار شدنی نیست.

«اگر ما می‌خواهیم منابع دریایی را حفظ کنیم باید ذخایر را تعیین و با توجه به آن، نوعِ گونه و روشِ صید را تعیین کنیم. باید رعایت محدودیت‌ها برای همه لازم‌الاجرا شود و فرقی بین صیاد ایرانی و خارجی نیست.»

**جایگزینی آبزی‌پروری به‌جای صید
به گزارش خبرنگار ایرناپلاس بسیاری از روش‌های صید و صیادی که در حال حاضر در کشور ما استفاده می‌شود به جهت خسارت‌های سنگین به اکوسیستم‌های دریایی در برخی مناطق دنیا ممنوع است. صید ترال به جهت خسارت‌های جبران‌ناپذیری که به بستر دریا می‌زند یکی از این روش‌هاست.

بسیاری از کشورهای جهان که اکوسیستم‌های دریایی آن‌ها در معرض آسیب قرار دارد، برای احیای ذخایر آبزیان خود، صید را در بسیاری از مناطق ممنوع کرده‌اند و برای جبران خسارت ماهیگیران بومی به آن‌ها غرامت پرداخت می‌کنند.

کارشناسان معتقدند در وضعیت کنونی که محیط‌های زیست دریایی ما به‌شدت در معرض خطر است برای کاهش فشار بر این اکوسیستم‌ها، می‌توان آبزی‌پروری را جایگزین صید کرد. اما در هر حال، ادامه روش کنونی استفاده از ذخایر دریایی در آب‌های کشور، فرجامی جز انقراض گونه‌های دریایی ما و نابودی معیشت صیادان بومی نخواهد داشت.