نعل وارونه به اصلاحات اجتماعی در عربستان

برکناری رییس 'سازمان تفریحات' در عربستان به دلیل نامناسب بودن پوشش یک زن عضو گروه سیرک روسی، یک بار دیگر برخورد دوگانه آل سعود با موضوع اصلاحات در این کشور و بیراهه ترسیم شده در آن را برجسته کرد.
'سلمان بن عبدالعزیز' شاه سعودی دوشنبه گذشته 'احمد بن عقیل الخطیب' رییس سازمان تفریحات که اخیرا از سوی رژیم سعودی ایجاد شده بود را برکنار کرد. اگرچه در دستور شاه سعودی اشاره ای به علت برکناری این مقام نشده، اما رسانه های عربستان گزارش دادند که این برکناری به دلیل اعتراض های شدید به برگزاری سیرک روسی با پوشش نامناسب یکی از اعضای آن انجام گرفته است .
واکنش های صورت گرفته به این اقدام، گسترده اما حاوی یک پیام آشکار مبنی بر سردرگمی رژیم آل سعود و رفتار دوگانه آن در برخورد با پدیده های یکسان اجتماعی است.
رژیم آل سعود برای تعطیلات ماه مبارک رمضان برنامه های متعددی با هدف سرگرم کردن مردم در این تعطیلات نسبتا طولانی در نظر گرفته است . در حالیکه انتظار بود – دستکم بخشی از - محتوای این برنامه ها با تکیه بر تعالیم روحبخش دین مبین اسلام و بهره بردن از نعمات یک ماه روزه داری مردم در یک کشور مسلمان باشد، تقریبا تمامی برنامه هایی که به این مناسبت در رسانه های عمومی عربستان تبلیغ شد، به دعوت از گروههای اجرای نمایش های مختلف خارجی یا برگزاری کنسرت هایی با حضور خوانندگان زن و مرد عرب که تا پیش از این تابوی جامعه سعودی بود، خلاصه شد.
یکی از کاربران عربستانی در واکنش به برگزاری کنسرت یک خواننده زن لبنانی در ریاض، نوشت: لباس او به مراتب بدتر از لباسی بود که در سیرک روسی از ان استفاده شد، اما چون این خواننده در ابتدای سخنانش از مقامات کشور تشکر کرد، مشمول خشم سلطان قرار نگرفت و به راحتی در حالی که صدها دختر و پسر در کنار هم بودند، به اجرای برنامه پرداخت و جوانان تا نیمه های شب در خارج از خانه وقت گذراندند.
این کاربر با نام 'ریما' نوشت: قصد دفاع از لباسی که در سیرک روسی استفاده شده بود، ندارم اما سخن اصلی این است که چرا دولت با پدیده های یکسان برخورد متفاوت دارد. آیا این به معنای روشن نبودن برنامه برای انجام اصلاحات اجتماعی نیست.
این روزها عربستان مقصد بسیاری از خوانندگانی شده که پیش از این حتی نام آوردن از آنان در این کشور ممنوع بود. واکنش های صورت گرفته به حضور این خوانندگان به ویژه در فرودگاه های ریاض و جده هم موضوع انتقادهای بسیاری از فعالان مدنی عربستان شده است .
'احمد' یکی دیگر از کاربران فضای مجازی در عربستان با انتشار فیلمی از هنگام ورود یک خواننده مرد عرب به فرودگاه جده و گرفتن عکس های یادگاری با دختران جوان و رفتارهای عجیب و غریب که خاص فرهنگ غرب است، خطاب به سلمان شاه سعودی نوشت: آیا این رفتارها مورد تایید است.
این فعال توئیتری با اشاره به اجرای برنامه این خواننده عرب در شهرک اقتصادی 'ملک عبدالله' افزود: خودم از طرفداران اصلاحات در کشور هستم، اما معتقدم رفتارهای لجام گسیخته و برخوردهای دوگانه دولت با مسایل اجتماعی در نهایت موجب چند پاره شدن جامعه عربستان و فروپاشی آن از درون خواهد شد.
'مجتهد' منتقد مشهور عربستانی در واکنش به این رویداد در توئیتی نوشت: علمای منافق می گویند، از حکام خود انتقاد نکنید، تا زنان شما در آغوش بیگانگان قرار نگیرند . اکنون خود حاکم (محمد بن سلمان) زنان کشور را به بیگانگان هدیه داده است . آیا اطاعات از این حاکم همچنان واجب است .
یکی دیگر از برنامه هایی که در عربستان نام اصلاحات در حوزه زنان بر آن گذاشته شده و با تبلیغات گسترده دولتی طی حدود یک سال اخیر همراه بوده است، اجازه دولت به زنان برای رانندگی است .
رفتار رژیم سعودی در این زمینه هم دوگانه بوده است . آل سعود در حالی موضوع رانندگی زنان را یکی از دستاوردهای خود عنوان کرده اند که طی یک ماه اخیر دهها تن از فعالان حقوق زنان حامیان رانندگی زنان را دستگیر و روانه زندان کرده اند.
پیشتر هر شهروند عربستانی که خواستار اعطای حق رانندگی به زنان می شد، به اتهام به هم ریختن نظم عمومی دستگیر و روانه زندان می شد.
خانم 'لجین الهذلول' یکی از این افراد است. او در سال 2014 میلادی هفتاد روز را در سلول انفرادی در حالی گذراند که اتهام او تلاش برای عبور از مرز امارات و عربستان در حال رانندگی بود.
او که با سایر دوستانش طی هفته های اخیر برای چندمین بار بازداشت شده اند، نتوانست گواهینامه خود را از سعودی ها بگیرد، چون در فصلی که آنها تصمیم گرفته اند اصلاحات از بالا را با اعطای حق رانندگی به زنان آغاز کنند، رژیم ریاض این بار با اتهام جدیدی به زندان فرستاده شده بودند. اتهام آنها این بار نه مخالفت با قوانین که اتهام جدیدی با عنوان 'خیانت و همکاری با سفارت خانه بیگانه' بود . اتهامی که همه به واهی بودن آن معترفند.

** سخن از اصلاحات واقعیت های سعودی ها را نمی پوشاند
'محمد بن سلمان' ولیعهد سعودی از یک سال و نیم پیش در چارچوب برنامه 'چشم انداز 2030 ' برخی برنامه های جدید در عربستان اجرا کرده که نام آن را اصلاحات گذاشته است .
اصلاحات اقتصادی بن سلمان با هدف کاهش میزان بیکاری و مشارکت هر چه بیشتر زنان در اقتصاد عربستان با دستگیری دهها تن از شاهزادگان، تجار و بازرگانان این کشور آغاز شد. هدف از این اقدامات مبارزه با فساد عنوان شد، اما همزمان با این بگیر و ببندها، خرید تابلوی نقاشی و ویلاهای بزرگ در کشورهای خارجی توسط بن سلمان، غیرواقعی بودن اصلاحات را اثبات کرد.
مردم عربستان که این سالها تحت فشار افزایش قیمت ها به ویژه گرانی سوخت ، چند برابر شدن مالیاتها و در عین حال بیکاری بودند، شعار مبارزه با فساد ولیعهد را با هدف تامین کسری بودجه در جنگ یمن ارزیابی کردند و گفتند: اگر قرار به برخورد و مبارزه با فساد در کشور باشد، ولیعهد باید این کار را از خانواده سلطنتی آغاز کند.
پیش بینی محافل مهم اقتصادی این است که برنامه اصلاحات اقتصادی بن سلمان در آینده با مقاومت روبرو خواهد شد. به طوری که روزنامه 'فایننشال تایمز' به نقل از دیپلمات های غربی مستقر در ریاض نوشت: مخالفت ها در خاندان حاکم علیه ولیعهد سعودی به دلیل اشتباه بزرگ او در جنگ یمن افزایش یافته است. همچنین نارضایتی مردمی در نتیجه شکست برنامه اقتصادی او رو به فزونی است.
با وجود اینکه رژیم سعودی مدعی آغاز اصلاحات اجتماعی و اقتصادی در کشور شده، اما از اصلاحات سیاسی خبری نیست. نبود سازوکارهای سیاسی واقعی و کارآمد برای نظارت بر عملکرد دولت به طور شفاف و مبارزه با فساد و تعامل با درخواست های مردم سبب می شود که حمایت اجتماعی از بین برود.
سازمان عفو بین الملل هم هشدار داده است: مقام های عربستان از زمانی که بن سلمان به عنوان ولیعهد این کشور انتخاب شده، روند هدف قراردادن مخالفان را تشدید کرده اند.
'کاتیا رو' مسوول آزادی های عمومی و فردی در سازمان عفو بین الملل در تحلیل خود درباره گزارش این سازمان در سال 2018 میلادی گفت: ولیعهد سعودی اعلام کرده دست به اصلاحاتی خواهد زد که هدف از آن اصلاح و مدرنیزه کردن کشور است و مثال بارز در این زمینه آزادی حق زنان در رانندگی است. اما این مسائل نادیده گرفتن حقوق بشر در عربستان را نمی پوشاند. جامعه مدنی به طور خشونت باری سرکوب می شود و مخالفان سیاسی، مدافعان حقوق بشر و روزنامه نگاران مورد هدف قرار می گیرند تا سکوت اختیار کنند.
'توماس فریدمن' در گزارشی در روزنامه 'نیویورک تایمز'، بن سلمان ولیعهد سعودی را حاکمی مستبد و به روز به شمار آورد که به تقویت دمکراسی هیچ توجهی ندارد و در اطراف او چماقدارانی حضور دارند که بدترین توصیه ها را به او می کنند.
پیش پیش بینی می شود این شاهزاده جوان سعودی نتواند به راحتی و سرعت به آرزوی خود برسد. علت این موضوع بسیاری از مسائل درونی و عینی است. برای عربستان بسیار سخت است به راحتی از هویت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و ماجراجویی هایی که دهه ها به آن عادت کرده، چشم پوشی کند.
هنوز پیگرد و فشار زیاد بر منتقدان رژیم و دستگیری‌های خودسرانه و شکنجه در دستور کار است و هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه شاه حاضر است اندکی از قدرت مطلقه خود واگذار کند، وجود ندارد. این اصلاحات برای برخی جنبه نمادین دارد و آن را وسیله‌ای برای آراستن وجهه عربستان می‌دانند.