ناهنجاری اقتصادی عامل اصلی افزایش قیمت خودرو

براي روشن شدن شرايط و مشخصا وضعيت قطعه‌سازي خودرو کشور، به سراغ مهندس علي چنگي، مديرعامل گروه پژوهش صنعت مدرن که سهم بالايي در تامين نياز خودروسازان به سيستم‌هاي روشنايي و چراغ دارد، رفتيم و نظرات وي را در اين خصوص جويا شديم که مشروح آن را در ادامه مي‌خوانيد.
آخرين گفت‌وگويي که با جنابعالي داشتيم به بهمن ماه 1400 باز مي‌گردد. لطفا بفرماييد که گروه پژوهش صنعت مدرن از آن زمان تاکنون براي توسعه فعاليت‌هاي خود، چه اقداماتي را انجام داده است؟
باتوجه به بحران جهاني که در صنعت حمل و نقل به وجود آمد که نهايتا قيمت‌هاي حمل و نقل در جهان را افزايش داد، معادلات خودروسازي به هم ريخت و آمارهاي توليد شرکت‌هاي تراز اول دنيا نظير تويوتا و... به شدت تحت تاثير قرار گرفت، اما خوشبختانه واحدهاي خودروسازي در کشور، جهش توليدي قابل تقديري داشتند. ايران، به رغم تمام فشارهاي سياسي و اقتصادي ناشي از تحريم، با روش‌هاي به کارگرفته شده و افزايش تيراژ به نقل از خبرگزاري ايرنا طي 9 ماهه اول سال 2022 به عنوان دهمين کشور خودروساز برتر جهان شناخته شد که از اين بابت بايد به فعالان اين صنعت و البته هم‌ميهنان‌مان تبريک بگوييم. اين در حالي است که در بهترين مقاطع، جايگاه ايران از رتبه چهاردهم بالاتر نيامده بود. گروه پژوهش صنعت مدرن نيز مانند ساير شرکت‌هاي توليد قطعات خودرو، به موازات پيشرفت‌هاي حاصل شده در خودروسازي کشور، فرآيند رشد و توسعه را طي کرده و همچنان به مسير خود ادامه مي‌دهد. در واقع قطعه‌سازان توانستند برابر با نياز شرکت‌هاي خودروسازي، توليدات خود را افزايش دهند که ما هم در اين ميان، سهم قابل توجهي در بازار قطعه داشتيم.
خوشبختانه تلاش‌هاي گذشته اين شرکت، به نتيجه رسيده و مي‌توانم با افتخار اعلام کنم که در حال حاضر، روزانه بين 25 تا 30 هزار چراغ خودرو توليد مي‌کنيم، همانطور که مي‌دانيد خودروسازان اصلي در اين حوزه، تماما نياز خود را از توليدات داخلي تامين مي‌کنند و ظرفيت توليد روشنايي خودرو در کشور، کاملا جوابگوي نياز خودروسازان است؛ يعني با وجود مشکلات فراواني که با آنها مواجه هستيم، اجازه ورود قطعات خارجي در حوزه کاري خود به کشور را نداده‌ايم. مطابق با آمارهاي ارائه شده، سالانه بالغ بر 25 ميليون خودرو در سطح کشور تردد مي‌کند و ميزان توليد خودرو در سال، حدود يک و نيم ميليون دستگاه است؛ با اين حال هيچ خودرويي در حال حاضر به قطعات خارجي نياز ندارد. حتي اگر ظرفيت توليد خودرو بازهم بيشتر شود، امکان ارتقاء توليد در اين حوزه وجود دارد.
سال گذشته اعلام کرديد که يک هزار و 100 نفر در گروه پژوهش صنعت مدرن مشغول به فعاليت هستند. آيا اين رقم، افزايش داشته است؟
در حال حاضر تعداد نيروهايي که به شکل مستقيم در مجموعه فعاليت دارند به يک هزار و 300 نفر رسيده که اين رقم با جذب 200 نيروي کار خانم، محقق شده است. نکته حائز اهميت در اين باره اين است که از بيشتر اين بانوان همکار، در بخش مونتاژ استفاده مي‌کنيم که به دليل دقت نظر و آموزش پذيري مناسب، بهره‌وري بسيار بالايي هم دارند. ما همچنان نيز در حال جذب نيرو هستيم، اما يکي از مسائلي که با آن مواجه هستيم، نبود نيروي متخصص و حتي اپراتور است.
چگونه با وجود آمارهايي که از تعداد افراد جوياي کار مي‌شنويم، مي‌گوييد براي جذب نيرو با مشکل رو‌به‌رو هستيد؟
به نکته خوبي اشاره کرديد. همانطور که مي‌دانيد، کشورمان در سال‌هاي اخير با تورم بالايي در بخش‌هاي مختلف نظير مسکن مواجه بوده و اگر دقت کنيد، در حال حاضر قيمت ملک در برخي از مناطق تهران، با نيويورک، برلين، پاريس و... برابري مي‌کند. ناهنجاري از اينجا آغاز مي‌شود که در يکي از گران‌ترين مناطق و شهرهاي دنيا، ارزان‌ترين سوخت، برق و ساير منابع انرژي را مصرف مي‌کنيم. اين يعني جامعه ايران از تعادل اقتصادي خارج شده است. در اين شرايط است که يک نيروي کار جوان مي‌گويد، کار کردن در موقعيت‌هاي شغلي موجود در کشور، فاقد صرفه اقتصادي است. اين حرف درست است؛ چون آنقدر تعداد شغل‌هاي جذاب و درآمدزا در کشور زياد شده که کمتر کسي تمايل دارد در واحدهاي توليدي مشغول به کار شود. وقتي با يک سرمايه ناچيز مي‌توان يک موتورسيکلت خريد و با کار کردن به عنوان پيک موتوري، درآمد بالايي کسب کرد، اين وضعيت طبيعي است. اينگونه است که واحدهاي توليدي براي جذب نيرو مشکل دارند. حتي بسياري از فروشگاه‌ها در سطح شهر به دليل کمبود نيروي کار هموطن، به سراغ جذب نيرو از ميان اتباع افغانستاني و... رفته‌اند.
هم‌اکنون فرآيند جذب نيرو در گروه پژوهش صنعت مدرن چگونه است و چه ويژگي‌ها و تخصص‌هايي براي پذيرش، مورد نياز است؟
صنعت خودروسازي مانند صنايع غذايي و... عموميت ندارد؛ بلکه يک صنعت برخوردار از تکنولوژي‌هاي خاص است. افرادي هم که در اين صنعت کار مي‌کنند، در کل دنيا محدودند. به همين دليل، جذب نيروي متخصص و همچنين تربيت و نگه‌داشتن آنها در داخل مجموعه، کار ساده‌اي نيست. ما براي آموزش نيروهاي خود، از مشاوره‌ها و آموزش‌هايي که از طريق نيروهايي که به کشورهاي خارجي اعزام شده‌اند، استفاده مي‌کنيم. دليلش هم اين است که بسياري از تکنولوژي‌ها در کشور وجود ندارد و با وارد کردن و بومي‌سازي آنها، مي‌توان آنها را به کار گرفت. به عنوان مثال، تکنولوژي طراحي نور يا فيزيک اپتيک را خودمان در شرکت‌مان بومي‌سازي کرده‌ايم.
وضعيت سرمايه‌گذاري در بخش توليد قطعات در کشور چگونه است و مشخصا گروه پژوهش صنعت مدرن چه جايگاهي از اين نظر دارد؟
طبيعتا براي به روزرساني تکنولوژي و نوآوري در توليد محصولات، به سرمايه‌گذاري نياز است. قطعا اگر سرمايه‌گذاري لازم را در مقاطع گذشته و حال انجام نمي‌داديم، امروز نمي‌توانستيم چراغ‌هاي روز دنيا را براي خودروهاي داخلي کشورمان طراحي و توليد کنيم. علاوه براين اقدامات، عمق داخلي‌سازي تکنولوژيک شرکت را به 100 درصد نزديک کرده‌ايم؛ يعني نه تنها سيستم روشنايي خودروهاي کشور را توليد و تامين مي‌کنيم، بلکه تکنولوژي و دانش فني ساخت اجزاء قطعات و مواد اوليه لازم نيز در شرکت مهيا کرده‌ايم. اگر اين اتفاق نيفتاده بود، باوجود شرايط اقتصادي و تحريم‌هاي تحميلي، امکان بقاء و تداوم فعاليت وجود نداشت. راهي که درگذشته طي کرده‌ايم، با انجام سرمايه‌گذاري‌هاي درست (چه مالي و چه معنوي و انرژيک) مسير درستي بوده و از اين بابت، خوشحال هستيم، زيرا در حال حاضر شاهد نتايج مثبت و موفق هستيم. اگر واقع‌بينانه بخواهم بگويم؛ تقريبا تکنولوژي پرکاربرد و معمول ساخت چراغ‌هاي روشنايي خودرو را در داخل شرکت ايجاد کرده‌ايم که اين ظرفيت، امکان رقابت با ساير شرکت‌ها و ماندگاري در بازار خودروسازي را براي ما به همراه خواهد داشت.
ايران در حوزه توليد چراغ خودرو، چه جايگاهي در جهان دارد؟
با نقل قول از متخصصاني که برنقشه ژئوپليتيک صنعتي منطقه اشراف دارند؛ عرض مي‌کنم که ايران در خاورميانه، صنعتي‌ترين کشور در حوزه خودروسازي است. اينکه در اين صنعت، جايگاه دهم به ايران اختصاص پيدا کرده و حتي کشوري مانند ترکيه با پشتوانه قدرت‌هاي بزرگ جهان، توان رقابت با ايران در اين صنعت را ندارد، واقعا باعث افتخار است. 
متاسفانه مردم آنطور که بايد و شايد به اين موفقيت واقع نيستند و رسانه‌ها نيز در انتشار اخبار مربوطه، چندان موفق نبوده‌اند. قطعه‌سازي ايران نيز به تبع همين رتبه‌بندي، بالاترين رتبه را در خاورميانه دارد، به‌طوري که قطعه‌سازان ايراني علاوه بر تامين نياز داخلي، صادرات بخشي از محصولات به خارج از کشور را انجام مي‌دهند که محصولات گروه پژوهش صنعت مدرن نيز در اين گروه قرار دارد. اما مشخصا در پاسخ به سوال شما بايد بگويم که اين صنعت، صنعتي تخصصي است و در دنيا جايگاه خاصي دارد. هيچ دانشجويي در هيچ دانشگاهي نمي‌تواند صرفا با تکيه بر آموخته‌هاي آکادميک خود به دانش صنعت روشنايي و مواد مصرفي در چراغ رسيده باشد، به همين دليل رسيدن به دانش و تکنولوژي‌هاي توليد در اين صنعت، ما را در ميان ساير کشورهاي منطقه و جهان در جايگاه ويژه‌اي قرار داده است.
آيا موفق شده‌ايد که نياز به واردات در بخش تامين مواد مصرفي را به صفر نزديک کنيد؟
اقدامات صورت گرفته باعث شده در اين مسير، موفقيت‌هاي قابل توجهي به دست آوريم، اما همچنان امکان توليد برخي از اقلام به دليل پيچيدگي تکنولوژي به کار رفته شده در آنها وجود ندارد. مثلا بخشي از اين اقلام، محصول صنايع پتروشيمي هستند و توليد آنها در کشور، مستلزم احداث و تجهيز يک سايت پتروشيمي با سرمايه‌گذاري چند ده ميليون دلاري است، با اين حال در بخش اعظمي از موارد، واردات را به صفر رسانده‌ايم. به عنوان مثال در بخش ماشين‌آلات، اين اتفاق رخ داده و در حال حاضر تقريبا تمام ماشين‌هاي مورد نياز در گروه پژوهش صنعت مدرن به شکل اختصاصي توليد مي‌شوند. اين ماشين‌ها به قدري خاص هستند که حتي در کشور نيز توسط هيچ توليدکننده‌اي ساخته نمي‌شوند. همچنين با سرمايه‌گذاري در حوزه توليد چراغ ماژول‌هاي LED اين اميدواري وجود دارد که در آينده نزديک، نياز به واردات را تا حد چشم‌گيري کاهش دهيم.
افزايش قيمت خودرو در ماه‌هاي اخير، به شدت محسوس بوده است. به نظر شما اين موضوع ريشه در چه عواملي دارد؟
همانطور که گفتم، ما در عرصه اقتصاد، ناهنجاري‌هايي داريم. رويه‌هاي غلط در گذشته، امروز نتايج خودشان را به بدترين شکل ممکن نشان مي‌دهند که يکي از مصاديق آن، همين مساله افزايش ناهنجار قيمت خودرو است. عامل اين افزايش قيمت‌ها، نه در بخش قطعه‌سازي است و نه در خودروسازي. مساله اصلي، اشتباه در سيستم قيمت‌گذاري خودرو است، به طوري که قيمت خودرو در سيستم فروش از طريق قرعه‌کشي، بسيار پايين لحاظ مي‌شود، تا جايي که خودروسازان و جذب نقدينگي قطعه‌سازان تحت فشار قرار مي‌گيرند. اين مساله باعث ايجاد يک نوع رانت ناخواسته در کشور شده و به ايجاد نقدينگي سرگردان هنگفتي در کشور منجر شده است. اگر اين نقدينگي عظيم به خوبي مديريت شود، باعث رشد و شکوفايي اقتصاد کشور مي‌شود، در غير اين صورت به جرياني تبديل مي‌شود که جز ويراني اقتصاد، نتيجه‌اي به همراه نخواهد داشت.
 همانطور که مي‌بينيم، حرکت سيل‌گونه اين حجم سرمايه از بازاري به بازار ديگر، خسارت‌هاي فراواني را به همراه داشته است؛ چه وقتي که به سمت بازار خودرو وارد مي‌شود، چه زماني که به سمت بازار طلا،‌ ارز يا بورس سرازير مي‌شود و چه وقتي که به بازار ملک و مسکن سوق پيدا مي‌کند. اگر نتوانيم اين سيل را با سدبندي‌هاي مهندسي شده کنترل کنيم، همه چيز را ويران مي‌کند. پيرو صحبتي که پيش‌تر داشتيم، وقتي يک شخص مي‌تواند با برنده شدن در قرعه‌کشي خودرو به راحتي 150 ميليون تومان سود کند، معلوم است که راضي نمي‌شود با حقوق معقول در يک واحد توليدي مشغول به کار شود؛...

بنابراين مشکل افزايش قيمت خودرو، ربطي به خودروسازي و قطعه‌سازي ندارد، بلکه نشأت گرفته از ناهنجاري‌هاي موجود در عرصه اقتصاد کلان است که با وجود افزايش عرضه، مانع از کنترل قيمت‌ها مي‌شود. اگر شب‌ها، مناطق بالاي شهر را بررسي کنيد، مي‌بينيد که چراغ‌هاي 70 درصد از برج‌ها خاموش و خالي از سکنه است؛ اين يعني هيچ نيازي به ساخته شدن آنها نبوده و صرفا به دليل ناهنجاري‌هاي اقتصادي و سرمايه‌گذاري‌هاي سرگردان ساخته شده‌اند. فريبندگي درصد سود بانک‌ها و پرداخت وام‌هاي 18درصدي يک فاجعه اقتصادي است که در هيچ يک از کشورهاي توسعه يافته وجود ندارد. اين اعداد و رقم‌ها به جريان سرمايه‌هاي سرگردان، دامن مي‌زنند و باعث مي‌شود که مردم براي کسب درآمد به سراغ مشاغل کاذب از جمله خريد و فروش خودرو بروند. در حال حاضر امرار معاش از واسطه‌گري در کشور، به مراتب آسان‌تر از توليد است؛ در حالي که مسئولان و سياست‌گذاران بايد اقتصاد را به صورت مناسب ريل‌گذاري مي‌کردند که کار به اينجا نرسد.

در ادامه قطعي‌هاي برق در سنوات گذشته، شاهد قطعي گاز واحدهاي صنعتي هستيم. اين مساله چقدر روي کار شما تاثير گذاشته است؟
توليدکنندگان پيش از اين نيز تجربه قطعي برق را داشتند، ولي در تابستان سال جاري، به دليل اينکه شرکت برق، برنامه قطعي برق را اعلام کرد، توانستيم با تنظيم تقويم کاري کارخانه اين مساله را مديريت کنيم. درخصوص قطعي‌هاي اخير گاز، مساله کاملا براي ما پيش‌بيني نشده و غافلگيرکننده بود که بايد به شکل حساب شده‌تري اعمال مي‌شد. با اين حال سعي کرديم که مشکل قطعي گاز را مديريت کنيم.
حضور در نمايشگاه داخلي و خارجي در برنامه‌هاي شما چه جايگاه و سهمي داشته است؟
فرصت حضور نمايشگاه‌ها، هميشه موثر بوده است. در نمايشگاه اخير اتومبيليتي روسيه قرار بود که شرکت کنيم، اما به دليل برخي از مشکلات، اين امر محقق نشد، بدون شک اين کشور مي‌تواند بازار خوبي براي خودروسازي کشور باشد. البته حجم سفارش‌هاي داخلي کماکان بسيار زياد است و همچنان براي ما جاي رشد دارد، ولي کماکان به کشورهايي همچون عراق، ترکيه و... صادرات محصول داريم. با اين حال اگر مسئولان مسير صادرات به کشور روسيه را هموار کنند، فرصت‌هاي مناسبي دربازار خودرو‌سازي اين کشور خواهيم داشت.
محصولات گروه پژوهش صنعت مدرن علاوه بر تامين نياز کارخانه‌هاي خودروسازي، در بازار لوازم يدکي‌هاي سراسر کشور نيز عرضه مي‌شود. در اين زمينه شرايط را چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
در بازار لوازم يدکي، تقريبا حرف اول را مي‌زنيم و ضعف‌هايي که در پرداختي‌هاي مالي خودروسازان متوجه شرکت مي‌شود را از طريق حضور در بازار لوازم يدکي جبران مي‌کنيم. همچنان نيز با بازار روبه‌رشدي مواجه هستيم که از ما محصول بيشتري را طلب مي‌کند. دليل اين گرايش بازار نيز آن است که ما ارزان‌ترين چراغ‌ها را در ايران و البته در جهان توليد مي‌کنيم. اين مساله تا حدي است که حتي ساير همکاران به ما گله مي‌کنند که چرا قيمت محصولات خود را ارتقاء نمي‌دهيد! سياست کاري ما اين است که محصولات‌مان را در تيراژ بالا و قيمت پايين روانه بازار کنيم تا به اقشار مختلف، فشار اقتصادي وارد نشود. ملت ايران، ملتي بزرگ و عزتمند هستند و اين وظيفه را بر خود واجب مي‌دانيم تا در صورت امکان، بهترين و ارزان‌ترين محصول را به آنها عرضه کنيم. در يک کلام مي‌توانم بگويم که سياست‌هاي کاري اين شرکت مردمي اتخاذ شده است.
درباره عرضه خودرو از طريق بورس چه نظري داريد؟
خودرو در هيچ جاي دنيا در بورس عرضه نمي‌شود. به نظر بنده اين رفتار، منطقي نيست، ولي شايد در شرايط موجود، يکي از بهترين راهکارها باشد. اقتصاد سياسي و سياست اقتصادي ايران، شرايط خاصي پيدا کرده و طبيعتا مديريت کردن اين شرايط، تصميمات و رفتارهاي خاصي هم مي‌طلبد. البته همانطور که گفتم؛ اگر جريان سرمايه‌هاي سرگردان و نقدينگي افسار گسيخته در جامعه حل نشود، بورس نيز کاري از پيش نخواهد برد و به خودي خود ويران مي‌شود. همه جاي دنيا وقتي يک خودرو 20 هزار کيلومتر کار مي‌کند، 30 درصد از قيمت آن کاسته مي‌شود، اما در ايران دقيقا برعکس است و اين مساله ريشه در ناهنجاري‌هاي اقتصادي دارد که بايد به شکل ريشه‌اي آنها را حل کرد. در غير اين‌صورت، تصميماتي نظير عرضه خودرو در بورس، تنها حکم مسکن زودگذر را خواهد داشت که بيماري اصلي را درمان نخواهد کرد.
عملکرد صنايع خودروسازي و قطعه‌سازي کشور را چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
در کشورهاي صنعتي مثل ژاپن، فرانسه، ايتاليا و... توليد يک خودرو در شرايط متعارف به سرمايه‌گذاري 2 تا 5 ساله نياز دارد، اما وقتي يک خودرو جديد با ظاهري شيک و قابل قبول در گروه خودروسازي ايرانخودرو، آن هم با وجود سخت‌ترين تحريم‌ها و تنگناهاي اقتصادي به دليل شيوع بيماري کرونا، ظرف کمتر از 9 ماه به بازار عرضه مي‌شود، اين وظيفه رسانه است که اين موفقيت را در جامعه انعکاس دهد. متاسفانه اين واقعيت‌ها به گوش مردم نرسيده و از عظمت کار خبر ندارند و هرکسي در هرجا کم مي‌آورد، مشکلات را از چشم صنعت خودروسازي مي‌بيند. درخواست بنده از مردم اين است که آگاهانه انتقاد کنند و ظرفيت‌ها و فرصت‌هاي رشد در اين صنعت را به خوبي درک کنند. انتقادهاي غير تخصصي، ويرانگر است و نتايج منفي فراواني به همراه خواهد داشت. مثلا به شکل غير مسئولانه‌اي مطرح مي‌شود که خودروسازي ايران يک صنعت قتاله‌ساز است! آيا به عنوان مثال صنعت ساختمان‌سازي يا ساير صنايع در اين کشور، عملکرد بهتري داشته‌اند؟ آيا راهداري، جاده‌سازي، محيط زيست، هواي تهران و... شرايط بهتري دارند؟ واقعيت اين است که خودروسازي جزو بدترين‌ها نيست، اما تبليغات منفي و اخبار مختلف، اين صنعت را بدترين صنعت معرفي کرده است. اين مساله باعث شده که ما نتوانيم از خودمان دفاع کنيم و پيگير حقوق خود باشيم. با اين حال در پاسخ به سوال شما بايد بگويم؛ بسياري از مسائل در اين صنعت، بهبود داشته و شاهد رشد و پيشرفت محسوسي در سال جاري بوده‌ايم. اينها نشان مي‌دهد که صنعت خودروسازي تا حد قابل قبولي مديريت شده، ولي همچنان با وضعيت مطلوب فاصله زيادي داريم.
درخواست شما از مسئولان و ساير بخش‌ها و نهادها چيست؟
از رسانه‌ها و مسئولان مي‌خواهم که واقعيت را آنطور که هست در جامعه منتشر کنند. متاسفانه رسانه‌هاي ما هيچ کدام پردازشگر مطالب و حرف‌هايي که در جامعه رد و بدل مي‌شود و بسياري از آنها ريشه در واقعيت ندارند، نيستند و تنها نقشه «رله» کردن به معني کاهش دهنده و افزايش دهنده را بازي مي‌کنند. تاکنون بارها درباره صنعت خودروسازي صحبت شده، اما با اين وجود حتي يکي از مشکلات اساسي اين صنعت براي مردم آشکار نشده است. اگر مشکلات اين صنعت با کارشناسان متخصص، بي‌غرض و دلسوز در ميان گذاشته شود، مطمئنا نتايج اثربخشي از دل مطالب و گفت‌وگوها بيرون مي‌آيد که به رشد و توسعه خودروسازي کمک شاياني خواهد کرد.