در باب واقعیات و جعلیات تاریخی

هر فردی اطلاعاتی دارد که از راه های مختلف به آنها دست یافته و بصورت دانسته یا نادانسته مبنای تصمیمات خود قرار می‌دهد. بنابراین هر تصمیمی که ما می گیریم چه خودآگاه و چه ناخودآگاه وابسته به اطلاعاتی است که به آن دست یافته ایم. اینکه این اطلاعات تا چه حد می تواند ما را در تصمیم گیری یاری کند به میزان صحت و سقم آنها بستگی دارد. اگرچه واژه اطلاعات، مثبت به نظر می‌رسد اما در بسیاری از موارد آنچه که ما به عنوان اطلاعات قلمداد می‌کنیم در حیطه ضد اطلاعات قرار می گیرد. در واقع ضد اطلاعات، اطلاعات غلطی است که از راه های مختلف به ما رسیده و ما آن را به عنوان اطلاعات صحیح پذیرفته و مبنای تصمیم خود قرار می دهیم.
متاسفانه کمتر به این توجه کرده‌ایم که دانسته های ما تا چه حد درست و تا چه حد نادرست است برای مثال ما می دانیم که مخترع تلفن، گراهام بل بوده است یا برق را ادیسون اختراع کرده است. ما می‌دانیم که جاذبه زمین توسط نیوتون با سقوط یک سیب کشف شده است. ما می دانیم رضا شاه در سفر خود به ترکیه خاتون پیشکشی آتاتورک را پس فرستاد. ما می دانیم مصدق در دیوان لاهه با نشستن بر صندلی طرف انگلیسی توانست دادگاه را مجاب کند که از حق ایران دفاع کند. ما می دانیم زنده یاد تختی و زنده یاد شریعتی توسط ساواک کشته شدند. ما می دانیم لب فرخی یزدی در زندان رضاشاه بهم دوخته شد. ما می دانیم گالیله بخاطر اینکه کشف کرد زمین به دور خورشید می چرخد دادگاهی شد‌. اینها فقط بخشی از دانسته‌های ما است اما اگر بخواهیم موشکافی کنیم تمام نکات بدیهی گفته شده نادرست است با اینکه بسیاری از این نکات را در کتاب ها خوانده ایم.
مخترع تلفن، ‏میوچی بود که طرح او توسط گراهام بل مورد استفاده قرار گرفت و شکایت‌ وی علیه گراهام بل به دلیل فوت او به نتیجه نرسید. البته کنگره آمریکا در سال ۲۰۰۲ با تصویب قانونی اعلام کرد که مخترع واقعی تلفن میوچی است نه گراهام بل. ادیسون مخترع لامپ نوری است نه مخترع برق. در مورد جاذبه زمین و ارتباط آن با سقوط یک سیب نیز اگر چه ما گمان می کنیم که این یک واقعیت است اما کل داستان ساختگی است و حتی درختی که در انگلستان مورد محافظت قرار می گیرد و مدعی هستند که همان درخت‌سیب معروف نیوتن است نیز یک فریب است.
داستان رضا شاه و داستان مصدق نیز هر دو ساختگی هستند. در واقع موافقان رضا شاه برای اسطوره سازی از او این داستان را جعل کرده اند و همچنین طرفداران مصدق نیز برای بالا بردن او این دروغ را ساختند. گالیله راوی اندیشه های کوپرنیک بود. در واقع اولین بار، حدود دوهزار و دویست سال پیش دانشمند یونانی اریستارخوس بود که مدعی شد زمین و سایر سیارات به دور خورشید می چرخند. تختی و شریعتی توسط ساواک کشته نشدند. تختی خودکشی و شریعتی سکته کرد. بدلیل اهمیت این دو نفر بود که برخی ترجیح دادند از مرگ آنها نیز بهره برداری کنند. لب های دوخته فرخی یزدی به پیروزی مشروطه در سال ۱۲۸۵ یعنی قبل از روی کار آمدن رضاشاه مربوط است و در یزد توسط حاکم شهر این دستور صادر شد اما لب هایش با نخ و سوزن دوخته نشد بلکه در واقع تهدیدی بود که عملی نشد.
صرفنظر از اطلاعات غلط فراوانی که در فضای مجازی دست به دست می شود فردی که می‌خواهد حقیقت را بداند باید در نوشته‌های کتاب‌ها نیز تشکیک کند.
برای مثال اسماعیل رائین در کتاب «فراموشخانه و فراماسونری در ایران»، جامعه آدمیت را یک سازمان فراماسونری می داند و با این شیوه مصدق را متهم می کند که زمانی فراماسونر بوده زیرا مدتی عضو این جامعه بوده است اما اگر بخواهیم دقیق تر واکاوی کنیم می بینیم اسماعیل رائین بعدها اعتراف کرده که فراماسونر دانستن مصدق پاسپورت چاپ کتابش در دوره پهلوی دوم بوده است بنابراین این تهمت اساساً نادرست است. تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که هر چه از کتاب بیرون آمد الزاما درست نیست.
اما ما کمتر از خود می‌پرسیم که اطلاعاتی که به دست آورده ایم از کجا آمده است و کمتر در مورد صحت و سقم منابع آن می اندیشیم زیرا گمان می کنیم آنچه که می دانیم درست تر از آن چیزی است که دیگران می دانند. اگر حداقل تشکیک در مورد اطلاعات و دانسته های خود داشته باشیم کمتر دچار قطعیت گرایی در مسائل تاریخی و سیاسی خواهیم شد به قول فردوسی «به یزدان که گر ما خرد داشتیم/ کجا این سرانجام بد داشتیم».
آری اگر به جای پذیرفتن بی چون و چرای اطلاعات به مبنا و منبع آن بپردازیم کمتر دچار اشتباه می شویم و به جای اینکه بازیچه و ابزار گروه های مختلف شویم خودمان شرایط را رقم می زنیم. در پایان باید اضافه کنیم که شعر بالا از فردوسی نبود بلکه از مصطفی سرخوش است. لازم است قبل از تصمیم گیری و نظر دادن در مورد هر رویدادی یکبار درستی اطلاعات خود را در آن زمینه بررسی کنیم.