در باب ترسیم کاریکاتور دولتمردان

هادی حیدری در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، کاریکاتور او را تصویر کرد و در نشستی رسمی، قاب کرده به وی هدیه اش نمود. سید محمد خاتمی روحانی است؛ لیکن تصویر کاریکاتور گونه وی ، هیاهویی برنیانگیخت. اخیرا هم محمدباقر قالیباف کاریکاتور قاب شده خود را دریافت داشت. اساسا، در کمتر کشوری در جهان می توان شاهد این بود که یک رسانه را به خاطر درج کاریکاتوری از مسئولین اجرایی ، توقیف کنند. تنها یک گردش مختصر در فضای اینترنت و بررسی نتایج جستجوی کاریکاتورهای روسای جمهور و نخست وزیران، مضحک ترین طنز پردازی های تصویری را بدست خواهد داد. گوش های بل بلی و دماغ های ورقلمبیده و چشمان وق و لب و لوچه هایی کج و کوله. ولی نه دادگاهی و نه محاکمه ای در کار خواهد بود. آری در قوانین جزایی کشور ما وهن و هزل اشخاص حقیقی و حقوقی جرم است. لیکن مسئله اساسی این است که این مورد یعنی وهن جزو معدود مواردی در حقوق کیفری است که برای تعیین مصادیقش لاجرم از مراجعه به عرف جامعه هستیم. در مورد کاریکاتور عرف جهانی و داخلی حکایت از سعه صدر و تحمل سوژه کاریکاتور دارد. البته در خصوص مسئولین روحانی قدری موضوع متفاوت است. در جهان هم نگارنده گمان نمی کند شخص روحانی مثل پاپ را موضوع کاریکاتور کنند.هر چند در مورد فردی مثل سید محمد خاتمی این اتفاق افتاد و کنار کاریکاتورش نوشتند سید خندان. لیکن این موضوع عمومیت نیافت و همگان فهمیدند که این اتفاق فقط یک بار آن هم در مورد سید محمد خاتمی ، مردی که سراسر مهربانی و تحمل بود رخ داد و بابش بعد از وی بسته گردید. اصلا چرا راه دور برویم. مگر نه اینکه گل آقا مجله وزین کاریکاتورمحور سال های نه چندان دور، تنها یک خط قرمز داشت و آن هم روحانیون بودند. در تمام جهان جز در موارد معدودی که بسته به باورهای مقدس مردم هستند، کاریکاتور مسئولین سیاسی جایگاهی خاص و عامه پسند دارد.هر چند که حساب عده ای بیمار که اقدام به تمسخر مقدسات سایر ادیان می کنند جداست. در واقع وقتی معتقدیم مقدسات، مورد و موضوع کاریکاتور واقع نمی شوند، منظور رسانه های پر مخاطب و مسئول هستند که دست به چنین اقداماتی نمی زنند.
کاریکاتور هرگز وهن و هزل نبوده و صرفا یک شوخی است که کمترین توقع جامعه از واکنش سوژه آن، تحمل و لبخند می باشد.
شاید آقای احمدی نژاد در دفاع از عملکرد وزارتخانه تحت نظارت خود ، استدلال کنند که آری، کاریکاتور رییس جمهور سابق کشیده شد، لیکن هیچ گاه هیچ روزنامه ای آن را منتشر نکرد که در جواب چیزی جز تایید نمی توان ارائه داد. لیکن

یک سوال از آقای رییس جمهور مطرح می گردد و آن اینکه آیا یاد و خاطر مبارکشان هست که ،می فرمودند هر کس به من یا دولت بی انصافی کند ، من از حق خود و دولت می گذرم. حال چگونه است که در قبال یک شوخی، وزارتخانه دولت ایشان، اقدام به شکایت کرده است. این اقدام وزارت ارشاد در حالیست که چنانچه دستگاه قضایی و در راس آن دادستان اقدام به شکایت می نمود ، این امکان وجود داشت که موضوع را به صیانت از جایگاه ریاست جمهوری تعبیر نماییم. لیکن در این مورد تنها یک احتمال به ذهن متبادر می گردد و آن اینکه دولت در ماه های به آخر مانده اش ، کمی بی حوصله شده است.
به یاد دارید دوران چاپ نشریه گل آقا را؛ نشریه ای که جز در مورد مسئولین روحانی ، کاریکاتور بقیه افراد مسئول را به تصویر می کشید . البته به تصویر نکشیدن کاریکاتور روسای جمهور روحانی نه به خاطر موقعیت ایشان، که به واسطه تلبسشان به لباسی مقدس بود و چنانکه امکان تصویر سازی کریکاتور گونه از ایشان بدون لحاظ ننمودن لباس مقدسشان وجود نداشت ، لذا اساسا امکان کشیدن کاریکاتورشان سالبه به انتفای موضوع می گردید. انتفایی که ریشه ای جز احترام به باورهای جامعه نداشت. به عنوان مثال در دوران اوج گل آقا، رییس جمهور وقت، آقای هاشمی هیچ گاه به بوته کاریکاتور در نیامده و در عوض معاون اول ایشان جناب دکتر حبیبی سوژه ثابت و اصلی کاریکاتوریست های نشریه مذکور بود.
اینکه چرا کمتر مسئول سیاسی در جهان به درج کاریکاتور خود در نشریات معتبر واکنش منفی نشان نمی دهد ، جز این نیست که شکسته شدن تصویری عبوس از سیاست مداران در کف جامعه، امروزه روز تبدیل به یک استراتژی در نزدیکی هر چه بیشتر حاکمان و حاکمیت به سطوح مختلف و متنوع اجتماعی شده است. کما اینکه در ایران هم درست در زمانی که گل آقا مسئولین غیر روحانی دولت و مجلس را به صورت سوژه کاریکاتور مبدل می ساخت ، معروف بود که اعضای هیات دولت مشتریان پرو پا قرص این نشریه بوده و به صورت جمعی خواندن آن ، لحظات مفرحی را برای هیات دولت رقم می زد و لختی آنها را از جدیات عالم خشن سیاست دور نگه می داشت ..
در نهایت اگر چه هنوز از نظر واقعی رییس جمهور در خصوص درج کاریکاتورش در یک نشریه مطلع نیستیم ، لیکن امیدواریم که این اقدام وزارت ارشاد از آن دست اقدامات نسنجیده ای باشد که رییس جمهور در اولین مصاحبه مطبوعاتیش پس از بازگشت از سفر ینگه دنیا ، بر آن خرده گرفت و توقیف روزنامه شرق را ناصواب دانست.
توضیح:خانم طناز کلاهچیان،وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی است