جنگ‌های آب در انتظار زمین

آب از اساسی ترین عناصر حیات به شمار می‌رود. از این عنصر حیات بخش ممکن است در سالهای آتی به عنوان ابزاری جهت تهدید کشورها علیه یکدیگر استفاده گردد.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، تاثیر منابع آبی بر روابط سیاسی کشورها بحث گسترده ای با عنوان هیدروپلتیک را در پی داشته است.این منابع می‌توانند زمینه ساز همکاری میان کشورها و یا عدم همکاری آنها با یکدیگر باشند. کمبود منابع آب، صنعتي شدن جوامع، افزايش مصرف سرانه و ... رقابت برای بهره‌برداری بیشتر از منابع آبی مشترک را افزایش داده است.
منابع آبی مشترک میان دولت‌ها و اختلاف نظر در مورد چگونگی بهره‌برداری از آن یکی از بزرگترین دلایل مناقشات محسوب می‌گردد. این مساله همواره بر روابط سیاسی کشورها سایه افکنده است. احداث سدها در مسیر رودخانه‌ها اکوسیستم منطقه مورد نظر را تحت تاثیر قرارداده و معمولا کشورهایی که اقدام به ساخت سد در قسمت بالا دست رودخانه‌ها می‌نمایند با اعتراضات وسیع کشورهایی که در قسمت پایین دست رودخانه‌ها قرار گرفته‌اند، مواجه می‌شوند. بسیاری از تمدن‌های بشری که از آنها در حال حاضر تنها نامی‌باقی مانده است در کنار رودهای بزرگ شکل گرفته اند و با تغییراتی که در اکوسیستم منطقه به وجود آمده است این تمدنها نیز از بین رفته اند.تمدن بین‌النهرین که از قدیمی‌ترین تمدنهای بشری محسوب می‌شود در حال حاضر به کانون گردو غبار در منطقه خاورمیانه تبدیل شده است.
در طول سالیان گذشته‌، دولت‌ها با اعمال سیاست‌های توسعه طلبانه خود در یک منطقه‌، بر اکوسیستم آن منطقه تاثیرگذار بوده‌اند. به عنوان مثال دولت ترکیه با احداث سدهای متعدد بر رودهای دجله و فرات عملا مدیریت این منابع عظیم آبی را در اختیار گرفته است. به واسطه قرار گرفتن سرچشمه این رودها در کشور ترکیه ،این کشور بیشترین سهم را در استفاده از این منابع آبی برای خود قائل شده است. طی دهه‌های گذشته ترکیه، عراق و سوریه در مورد استفاده از آب این رودخانه‌ها با یکدیگر اختلاف نظر داشته‌اند.
گروه تروریستی داعش نیز که در چند سال گذشته بر مناطق مختلف سوریه و عراق مسلط شده است نسبت به استفاده ترکیه از آب این رودخانه‌ها واکنش نشان داده و معتقد است دولت ترکیه با احداث سدهای مختلف، آب این رودخانه‌ها را به نفع خود مصادره نموده است.
نقش منابع آبی مشترک در اعمال سیاست‌های ترکیه تقریبا به اندازه نقشی که نفت در خاورمیانه ایفا می‌کند، تاثیر گذار بوده است.حتی داعش نیز به این منابع وابسته بوده و ناچار از پذیرفتن سیاستهای ترکیه می‌باشد. گفته می‌شود طرح گاپ که درمورد احداث چندین سد و نیروگاه می‌باشد توسط دولت ترکیه طراحی و راه‌اندازی شده است و رژیم صهیونیستی نیز در اجرای این طرح با دولت ترکیه همکاری می‌نماید.این طرح به رژیم صهیونیستی این فرصت را می‌دهد تا مدیریت یکی از بزرگترین منابع آبی منطقه را در دست گرفته و شرایط نگران‌کننده‌ای را برای کشورهای همجوار به وجود بیاورد.
ترکیه، عراق و سوریه تنها کشورهایی نیستند که در مورد منابع آبی مشترک دچار اختلاف نظر هستند.در نقاط مختلف دنیا شاهد این نوع از مناقشات میان بسیاری از کشورها هستیم.
رودخانه ایندوس که از دو کشور هند و پاکستان عبور می‌کند یکی از دلایل بیشمار اختلاف بین دو کشور محسوب می‌شود.هندوستان با احداث سد در قسمت بالای رودخانه سبب خشم و ناراحتی پاکستان شده است و به اختلافات دو کشور بیش‌از پیش دامن می‌زند. هند نیز همچون ترکیه مدعی است اجرای پروژه‌های سدسازی تاثیری بر حجم آب جاری رودخانه ندارد.
درگیری رژیم صهیونیستی و فلسطین در مورد رود اردن نیز از دیگر مناقشات آبی به شمار می‌رود.تسلط رژیم صهیونیستی بر این رودخانه و ایجاد انحراف در مسیر رود اردن از عوامل تسلط این رژیم بر بلندیهای جولان به شمار می‌رود.
اختلافات مصر و اتیوپی نیز در مورد ساخت سد توسط اتیوپی در مسیر رود نیل از موارد مشابه در این زمینه می‌باشد. مصر که در پایین دست رود نیل قرار دارد نسبت به این مساله حساسیت خاصی دارد.
از دیگر نمونه‌های مناقشه برانگیز در مورد منابع آبی مشترک می‌توان به اختلاف نظر دو کشور آمریکا و مکزیک در نحوه بهره‌برداری از رودخانه ریوگرانده و احداث سد بر روی رودخانه کلرادو اشاره نمود.
اگر بخواهیم در مورد مناقشات کشورها در مورد منابع آبی مشترک سخن بگوییم باید از منابع آبی بین‌المللی مختلفی نام ببریم .آنچه در حال حاضر حائز اهمیت است‌، زمزمه‌هایی است که درمورد آغاز جنگ‌های آبی به گوش می‌رسد و آن را با جنگهای اتمی‌ برابر می‌دانند. استفاده بی‌رویه از این عنصر حیات بخش سبب شده است تا بسیاری از کشورها با بحران کم آبی مواجه شوند. توزیع نامناسب منابع آب در کشورها ممکن است منجر به نافرمانیهای مدنی گشته و بحران سیاسی را در پی داشته باشد و بحران‌های سیاسی نیز متعاقبا مناطق مورد نظر را تحت تاثیر قرار دهند.واقعیت آن است که بسیاری از کشورها در مناطق مختلف جهان دچار بحران آب هستند. منطقه خاورمیانه نیز با این بحران مواجه است اما از آنجا که کشورهای این منطقه در چند سال گذشته ثبات سیاسی متزلزلی داشته اند هنوز نتوانسته‌اند آن را در اولویت سیاستهای خود قرار دهند.حل این بحران عظیم تنها درشرایطی امکانپذیر است که این کشورها به حداقلی از ثبات رسیده و بتوانند راهکارهای موردنظرشان را ارائه نمایند.
به گفته برخی از کارشناسان کمبود منابع آبی در آینده مبهم خاورمیانه نقش مهمی ‌ایفا خواهد نمود.چرا که با از بین رفتن منابع آبی مجددا اختلافات کشورها در تصاحب این منابع آغاز شده و بر مشکلات این منطقه ناامن افزوده خواهد شد.گروهی دیگر بر این باورند که درگیری‌ها و مناقشاتی که در مورد بهره‌برداری از منابع آبی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد به آن غلظتی که سیاستمداران فکر می‌کنند نیست.این منابع آبی مشترک می‌تواند زمینه‌های همکاری و همگرایی چند کشور را در یک منطقه به وجود آورده و روابط سیاسی میان کشورها را بهبود بخشند.بر اساس نظر این گروه جنگ‌های آبی آنچنان که سیاستمداران مدعی هستند هرگز به جنگهای تمام عیار تبدیل نخواهند شد.
وجود درگیریها و مناقشات در مورد منابع آبی مشترک را نمی‌توان انکار نمود.رویکرد کشورها در مورد مدیریت منابع آبی مشترک از مهمترین دلایل بروز مناقشات و یا جلوگیری از بروزآنها خواهد بود. بحران آب به وجود آمده است و بعید نیست که استفاده استراتژیک از آن به زودی در مناطق مختلف جهان شایع شود. اثر حیات بخش آب در مقایسه با اثر اقتصادی نفت به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. استفاده غیر‌دوستانه از آب و سوء‌استفاده‌های سیاسی از آن به اندازه استفاده از بمب‌های اتمی‌خطرناک خواهد بود.
گزارش : لیلارحیمی‌خوشبخت