اروپایی‌ها ترامپ را به ماندن در برجام راضی می‌کنند؟

امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در واشنگتن به سر می‌برد و مهم‌ترین برنامه وی این است که ترامپ را متقاعد کند که 22 اردیبهشت از برجام خارج نشود. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و قوی‌ترین شخصیت سیاسی در اروپا، نیز جمعه به آمریکا خواهد رفت تا تلاش‌های دیپلماتیک اروپا برای حفظ برجام در بالاترین سطح دنبال شود. اما پشت پرده چه می‌گذرد و آیا معامله‌ای بین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در جریان است؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، ماکرون در اولین روز از سفر سه‌روزه خود به آمریکا، درخت بلوطی به ترامپ هدیه داد و آن‌ها این درخت بلوط را در محوطه کاخ سفید کاشتند. این درخت در زمینی روییده بود که بیش از 10 هزار سرباز آمریکایی در آن در نبردی در ژوئن 1918 (جنگ جهانی اول) کشته و مجروح شده بودند. درخت بلوط، نماد دوستی ماکرون 40 ساله و ترامپ 71 ساله در دوران جدید بود.
ترامپ و ماکرون علی‌رغم اختلاف نظر خود در مسائلی نظیر تجارت آزاد و پدیده گرمایش زمین در برخی محورها، نظیر حمله به سوریه، با هم همکاری کرده‌اند و ماکرون امیدوار است بتواند با قانع کردن ترامپ به باقی ماندن در توافق هسته‌ای، خود را تا مقام «رهبر جوان اتحادیه اروپا» بالا بکشد.
 
مذاکرات در سایه آمریکا و اروپا بر سر برجام
ترامپ در ماه ژانویه سال جاری اعلام کرد که یا اروپایی‌ها راضی به اعمال تغییرات جدی در برجام می‌شوند یا این که خود وی در 22 اردیبهشت دیگر تحریم‌های ایران را تعلیق نمی‌کند و از توافق هسته‌ای خارج می‌شود. خواسته‌های ترامپ این بود که (1) برنامه موشکی ایران به توافق هسته‌ای اضافه شده و ذیل آن بگنجد؛ (2) با چیزی که وی «رفتارهای سوء» ایران در خاور میانه می‌نامد، مقابله شود؛ (3) ایران در قالب توافق هسته‌ای، بازرسی از تمام تأسیسات نظامی خود را بپذیرد؛ و (4) ایران بر برنامه غنی‌سازی خود محدودیت‌های بیشتری را بپذیرد و با لغو بندهای موسوم به «سان‌سِت» یا «غروب» در توافق هسته‌ای، این محدودیت‌ها برای برنامه هسته‌ای ایران دائمی شود.
ترامپ تهدید کرده بود که در صورتی که این خواسته‌های چهارگانه در «فرصت چهار ماهه» با همکاری کنگره آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان، مورد پذیرش قرار نگیرد، آمریکا به صورت یکجانبه از برجام خارج شده و تمام تحریم‌های تعلیق‌شده را مجدداً باز می‌گرداند. حالا کمتر از سه هفته به «فرصت چهار ماهه» ترامپ باقی مانده و اروپایی‌ها بر تلاش‌های دیپلماتیک خود افزوده‌اند.
در این مدت مذاکرات بین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در مورد «تغییر برجام» به قصد راضی کردن ترامپ، دور از چشم رسانه‌ها در جریان بوده و بنا به گزارشات محدودی که در رسانه‌های غربی منتشر می‌شود، این مذاکرات پیشرفت‌هایی نیز داشته است. واقعیت این است که در مورد هر 4 خواسته ترامپ، آمریکا و اروپا با هم مذاکره کرده‌اند.
نیویورک تایمز امروز گزارش داد که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در حال تدوین دو ضمیمه یا توافق جانبی برای ملحق کردن آن به برجام هستند. یکی از این توافقات جانبی در مورد برنامه موشکی ایران و دیگری در مورد «مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه» است.
اروپایی‌ها در مذاکرات خود با دیپلمات‌های آمریکایی موافقت کرده‌اند که آزمایش موشک‌های دوربرد از طرف ایران را با اعمال تحریم پاسخ دهند و تمهیدات سخت‌گیرانه‌ای را نیز در این مورد تدوین نموده‌اند. آن‌ها هم‌اکنون در حال بحث در این مورد هستند که در صورت آزمایش موشک‌های با برد کوتاه و متوسط از طرف ایران، چه پاسخی بدهند.
آن‌چنان که نیویورک تایمز گزارش داده اروپایی‌ها حتی موافقت کرده‌اند که در صورتی که ایران به بازرسان بین‌المللی اجازه دسترسی به هر سایتی، از جمله سایت‌های نظامی، را ندهد با تحریم روبرو می‌شود.
همچنین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها پیشرفت‌هایی در زمینه تعریف مکانیزمی برای اعمال مجدد تحریم‌ها داشته‌اند. این مکانیزم زمانی فعال می‌شود که ایران برنامه هسته‌ای خود را به نحوی توسعه دهد که کمتر از یک سال با ساخت یک بمب هسته‌ای فاصله داشته باشد. در این‌جا نظر اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها متفاوت است: آمریکایی‌ها بر این نظرند که در این حالت، باید تحریم‌های تعلیق شده به صورت اتوماتیک اعمال شود و اروپایی‌ها بر این نظرند که باید از این مکانیزم برای تعیین این موضوع که برنامه‌ هسته‌ای ایران با یک برنامه صلح‌آمیز سازگار نیست، استفاده شود. بدین ترتیب «بند غروب» از توافق هسته‌ای کنار گذاشته می‌شود. بند غروب، بندی در برجام است که اعلام می‌کند پس از طی مدت زمانی (10 و 15 سال) محدودیت‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران برداشته می‌شود و برنامه هسته‌ای ایران حالت عادی پیدا می‌کند. با این راهکار اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها، این بند از برجام عملاً دچار تغییرات اساسی می‌شود.
 
تفاوت‌ در مواضع آلمان و فرانسه
آن‌چنان که نیویورک تایمز گزارش داده، آلمانی‌ها مقاومت زیادی در مقابل فشار دیپلمات‌های آمریکایی کرده‌اند. استدلال آلمانی‌ها این است که مذاکره مجدد در مورد برجام بدون حضور ایران، روسیه و چین باعث ایجاد سوء نیت و فروپاشی نهایی برجام می‌شود.
فرانسوی‌ها اما علی‌رغم تأکید بر ماندن آمریکا در برجام بر افزایش فشارها بر ایران به خاطر برنامه موشکی و مسائل منطقه‌ای اصرار دارند. در اسفند ماه سال گذشته، ماکرون وزیر امور خارجه خود را به تهران فرستاد تا این هدف را دنبال کند. لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، در آن زمان از احتمال تحریم ایران به دلیل برنامه موشکی حرف زده بود و هدفش این بود که تهران را برای تن دادن به اعمال محدودیت‌ها بر برنامه موشکی‌اش تحت فشار قرار دهد. استراتژی ماکرون از ابتدا این بوده که از یک سو برجام را حفظ کرده و از سوی دیگر توافقی نظیر توافق هسته‌ای را در حوزه برنامه موشکی ایران دنبال کند تا بدین ترتیب رضایت ترامپ نیز جلب شده و وی برجام را کنار نگذارد.
ایران بارها اعلام کرده که حاضر به پذیرش هیچ الحاقیه یا پیوستی که موارد دیگری را ذیل برجام بگنجاند، نیست. اما به نظر می‌رسد اروپایی‌ها هنوز امیدوارند با توافق در مورد این پیوست‌ها، ترامپ را در برجام نگه دارند. روسیه و چین نیز صراحتاً اعلام کرده‌اند که با هرگونه تغییر در برجام که به تأیید شورای امنیت سازمان ملل رسیده، مخالفند.