«صبح» را از اهالی دربند می‌گیرند

تجریش، خیابان دربند، خیابان ظهیرالدوله، پلاک ۳، درست در چند قدمی قبرستان ظهیرالدوله. این آدرسِ مسجد «آلائی» است، از معدود بناهای تاریخی که مردم محله تمایل به حفظ‌اش دارند، و هیأت امنای مسجد قصد تخریب با نام توسعه دارند.
به گزارش ایسنا، مردم محله‌ی دربند، مسجدِ «آلایی» را سال‌هاست با نام مسجد «صبحگاهی» می‌شناسند، مکانی که از زمان ساخت برای نماز صبح و توسط اهالی محل استفاده می‌شد و به همین دلیل هم متمایز از مساجد دیگر بود. اما یک سال بیشتر است که هیأت امنای این بنا، قصد تخریب این بنای قدیمی را کرده‌اند تا قصد توسعه یا ساخت مسجدی با چند کاربری را عملیاتی کنند!
یک سال بیشتر از انتشار نخستین خبرها درباره‌ی وضعیت این بنای تاریخی و احتمال تخریبش می‌گذرد، مسجدی که با رفتن امام جماعتش، به مرور تعطیل شد و از آن به بعد اهالی منطقه می‌گویند هیأت مدیره قصد تخریب کامل بنا و اجرایی کردنِ طرح‌های جدیدی را برای آن دارد، طرح‌هایی مانند ساخت یک مجتمع تجاری مذهبی.
در همان زمان، ساکنان کوچه «آلایی» نامه‌ای را به شهرداری تهران، اداره اوقاف، شورای شهر و فرمانداری شمیرانات نوشتند و درخواست احیای مسجد را کردند، نه مجوز برای تخریب‌اش.
در بخشی از آن نامه آمده بود؛ «متأسفانه اخیراً این مسجد ارزشمند توسط افرادی که از اهالی این کوچه نیستند، تحت عنوان هیأت امنا و بدون اطلاع ساکنان کوچه و بدون مجوز شهرداری، تحت عنوان بازسازی مورد تخریب قرار گرفته و قسمت‌هایی از سقف و دیوار آن برداشته شده است. کاشی‌های هفت رنگ امضا شده این بنا گواه بر قدمت و کیفیات تاریخی و هنری این بناست که طی تخریب انجام شده قسمت‌هایی از آن توسط هیأت امنای غیر تأیید اهالی کوچه، از محل خود خارج شده و اطلاعی از آنها نیست. (تصاویر آن موجود است.)

این بنا علامت‌گذاری شده توسط میراث فرهنگی، به عنوان بنای ارزشمند روی نقشه شهرداری بوده است که با آگاهی شهرداری منطقه و ناحیه از این موضوع تخریب شده است. این اقدامات موجب نارضایتی و نگرانی جدی اهالی کوچه آلایی شده است.
ساکنان محل با اکثریت آرا از سازمان میراث فرهنگی، شهرداری و اداره حفظ و مرمت بافت‌های تاریخی شهر تهران درخواست می‌کند تا برای ثبت اضطراری این بنا و احیا و مرمت مجدد آن به همان شکل اولیه و عین به عین اقدام کنند تا از تخریب مجدد بنا جلوگیری شود.»
با انتشار خبر، میراث فرهنگی هم در جریان اتفاقات قرار گرفت، ۱۶ آبان، سال گذشته سپیده سیروس‌نیا، معاون وقت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در این زمینه به ایسنا توضیح داد: «مسجد کوچه «آلائی» با حدود ۸۰ سال قدمت، از دهه ۷۰ بدون استفاده بوده، با بروز این اتفاق و انجام بررسی در این زمینه به نتیجه رسیدیم که لکه‌گذاری این بنا در گذشته انجام شده بود.
قرار است پرونده این مسجد، در شورای فنی بررسی شود. این بررسی نیاز به نقشه وضع موجود و وقف‌نامه دارد، که وقف‌نامه آماده شده، اما هنوز نقشه ارائه نشده است، زمانی‌که نقشه وضع موجود ارائه شد آن را در شورای فنی مطرح می‌کنیم. چند نامه نیز به شهرداری منطقه درباره‌ی لزوم حفاظت این بنا داده‌ایم، اما منوط به تصمیم‌گیری شورای فنی است، با این وجود قبل از هر اقدامی برای این مسجد باید مستندات به میراث‌فرهنگی ارائه کنند.»
با وجود مطرح شدن این صحبت‌ها و تأیید حرف‌های معاون وقت میراث فرهنگی تهران مبنی بر ارزشمند بودن این بنا تاریخی، اما به نظر می‌رسد هنوز این بنا در شورای ثبت آثار تاریخی بررسی نشده است. هر چند براساس کتیبه‌های موجود در بنا، مسجد وقفی است و در وقف‌نامه تاریخ بنا ۱۳۲۳ یا ۱۳۳۳ است که به دلیل از بین رفتن کاشی در این نقطه، عدد ۲ یا ۳ دقیقاً مشخص نیست.

کمتر از ۱۰ روز قبل، دلاور بزرگ‌نیا - مدیر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در نامه‌ای به شهردار منطقه یک تهران ارزشمند بودن این بنا و ممنوعیت هر گونه تخریب و نوسازی را اعلام و تاکید کرده است که «این ملک به عنوان ملک واجد ارزش تلقی شده و ثبت بنا در فهرست آثار ملی در دست انجام است. لذا ممنوعیت تخریب و نوسازی بنا مورد تاکید و تصریح این اداره کل قرار دارد. با عنایت به لزوم توجه به درخواست اجتماعی نسبت به نگهداری و صیانت از این اثر، به عنوان حافظه تاریخی و یادمانی محله مربوطه و طبعاً شهر تهران و مراجعه نمایندگان اهالی محله مذکور به این این اداره کل و اعلام آمادگی آن‌ها برای مرمت اثر، لزوم صیانت از این بنا بیشتر خواهد بود و این اداره کل نیز آمادگی خود را برای هر گونه اقدام جهت مرمت و احیای اثر یاد شده، اعلام می‌دارد.»

نکته‌ی جالب برای ثبت ملی این اثر تاریخی آن‌جاست که چهارم بهمن سال گذشته، این اثر با نام «مسجد صبحگاهی» (کوچه آلایی) در کمیته ثبت و حریم آثار ملی غیر منقول بررسی می‌شود، و با امضای ۱۳ نفر از ۲۰ نفر از اعضای شورای ثبت از جمله محمد حسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی -، فرهاد نظری – مدیر کل وقت دفتر ثبت آثار تاریخی -، غلامرضا میثاقیان – مدیر کل وقت دفتر دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، روی صورتجلسه‌ی آن با دو رنگ متفاوت نوشته می‌شود، «اثر دارای ارزش ثبت در فهرست آثار ملی است.» و «شانیت و ارزش اثر بررسی شود.»
اما بعد از گذشت یک سال هنوز هیچ نشانی از اعلام شماره ثبتی این اثر تاریخی اعلام نشده است، با این وجود دوستداران میراث فرهنگی و مردم محله‌ی دربند هنوز نگرانِ تخریب این اثر تاریخی هستند.