دربی استقلال و پرسپولیس: ورزش یا کارناوال؟

دربی یا شهرآورد تهران و یا شهرآورد سرخابی، اولین‌بار در سال ۱۳۴۷ و آخرین بار در ۲۷ دی‌ماه ۱۳۹۲ برگزار شد. تیرماه ۱۳۸۷ دربی استقلال و پرسپولیس مهم‌ترین دربی آسیا شناخته شد. شور و هیجان ناشی از این مسابقه ورزشی همواره سبب گردهم‌آمدن تعداد زیادی از مردم در محل برگزاری بازی و خیابان‌های شهر تهران شده است. این تجمیع‌ها گاهی با شادی و رقص و خوشحالی همراه بوده‌اند و گاه با خشم‌هایی که سبب درگیری‌های خیابانی و تخریب مکان‌های شهری شده‌اند.

دکتر مهدی آقاپور (مدیرگروه جامعه‌شناسی ورزش و عضو انجمن جامعه‌شناسی) در گفتگو با فرارو، با تحلیل دربی‌های استقلال و پرسپولیس، از کارناوال‌هایی که جایگزین ورزش شده‌اند سخن گفت.

این استاد دانشگاه تهران گفت: دربی، برای ما صرفا بدل به یک نتیجه برد و باخت شده است، بدون آن‌که ورزش که باید هدف اصلی باشد، در این مسابقات مورد نظر باشد. ما در حال حاضر با یک کارناوال روبرو هستیم تا ورزش و یک مسابقه فوتبال. آقاپور گفت: این بازی همه‌جا آنطور که باید نشان داده و بررسی نمی‌شود، رسانه‌ها نیز نگاه برد و باختی و زرد به این مسابقه دارند. دلیل این امر را باید در ریشه‌های ورزش در ایران بررسی کرد.

فوتبال و فقرِ حرکتی در ایران
دکتر آقاپور در رابطه با دلایل این امر توضیح داد: پنج نهادِ خانواده، مدرسه، دانشگاه، نهاد‌های آموزشی و بخش‌های مدیریتی ما هیچ‌کدام برایشان ورزش اهمیت ندارد. این درحالی است که در سند ملی منشور جوانان رکن اصلی آموزش عالی باید ورزش باشد. وزارت ورزش ما درگیر مسائلی بی اهمیت است و کارناوالی شدن ورزش در اینجا نیز مسلط است. این موضوع باعث شده است که ما در جامعه ایران با مشکل کم‌تحرکی و فقر تحرک در میان نوجوانان، جوانان و مردم روبرو باشیم.

این جامعه‌شناس با اشاره به این‌که دربی‌های دیگر جهان پر از هیجان و فرهنگ ورزشی هستند گفت: برای مثال اگر به بازی اخیر منچستر و آرسنال در انگلیس اشاره کنیم، به‌خوبی تفاوت آن را با دربی‌های خودمان می‌بینیم. متاسفانه فرهنگ ورزشی در کشور ما پایین است. این مسابقات که باید بتوانند هیجان و روحیه ورزشی را در ما ایجاد کنند تاثیر عکس دارند.

آقاپور گفت: مردم ما وقتی قرار است به تماشای چنین مسابقه‌ای بنشینند، آن را با دربی‌های جهانی مقایسه می‌کنند. این در حالی است که این مقایسه سبب حقارت و سرخوردگی مردم می‌شود که منجر به بروز برخی رفتارهای نادرست و بعضا خشونت آمیز می‌گردد.

وی با بیان این که این مقایسه را ما صرفا در دیدگاه مردم نمی‌بینیم. صاحبان امور ورزش و فوتبال نیز به این مقایسه می‌پردازند؛ گفت: برای این موضوع می‎‌توان به هزینه‌ها و تزریق‌های پولی بیش از حد به فوتبال اشاره کرد. هیچ دلیلی ندارد که ما تا این حد برای فوتبال هزینه کنیم و دستمزدها تا این حد بالا باشند. وقتی ما خودمان را با کشورهای اروپایی مانند اسپانیا مقایسه می کنیم، به چنین اشتباهاتی می افتیم که سبب به‌وجود آمدن مافیا در فوتبال کشورمان می‌شود. ما باید به جای این اقدام، پیش از هرچیز، این پول را به نهادها و مکان‌های آموزشی تزریق کنیم تا بتوانند برای ورزش و جذب شدن به آن تلاش کنند تا جامعه از فقر حرکتی نجات پیدا کند. هزینه‌هایی که باید برای ورزش به‌طور عام خرج شود، نباید صرفا در فوتبال خرج شود.

آقاپور با اشاره به اهمیت‌های روانی و اجتماعی‌ای که این مسابقات می‌توانند داشته باشند گفت: در دربی، نه دو تیم، بلکه دو هویت اجتماعی هستند که با یکدیگر رقابت می‌کنند. تیم‌های فوتبال باید در نظر داشته باشند که تماشاگر ایرانی چه می‌خواهد؟ تماشاگر ایرانی در وهله اول برد می‌خواهد و در وهله دوم یک بازی ورزشی خوب. و در کنار همه این‌ها رفتار خوب از بازیکنان، چرا که مردم به دنبال هویتی در این ورزش هستند.

وی گفت: ما تعداد زیادی افراد را داریم که با عشق و علاقه به فوتبال از شهرهای مختلف به تهران می‌آیند و سختی می‌کشند، باید بتوان با یک بازی و رفتار خوب به این افراد احترام گذاشت و رفتار خوبی به آن‌ها نشان داد.

نگاه فست‌فودی به فوتبال
آقاپور با اشاره به اینکه این دربی نوی فراغت برای مردم است ادامه داد: فوتبال یک فراغت و یک تفریح است و تماشای آن هیجان زیادی دربردارد، اما اگر شکل بیمارگونه و آسیب زا به خود بگیرد در فرهنگ عمومی مردم تاثیرگذار خواهد بود. ما نباید به ورزشی مانند فوتبال نگاهی به اصطلاح فست‌فودی داشته باشیم. بلکه باید آن را نوعی فرهنگ قلمداد کنیم.

این استاد دانشگاه در انتها با ابراز امیدواری برای داشتن یک بازی خوب در دربی امروز گفت: امیدوارم که هم بازی خوب و هم رفتار خوب ورزشی را در این بازی شاهد باشیم تا شکست و سرخوردگی سبب ناراضایتی مردم نشود و تاثیرات اجتماعی منفی به دنبال نداشته باشد. در کنار همه اینها، مهم این است که چنین مسابقاتی از شکل کارناوالی دربیایند و به تلاشی برای اهمیت به ورزش تبدیل شوند.