لزوم همکاری در برنامه‌های امور زنان و خانواده

دکتر سوسن باستانی روز سه‌شنبه در نشست تخصصی زن و پژوهش  که به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در محل باغ نگارستان برگزار شد ابتدا با تبریک هفته پژوهش گفت: هرچند پژوهش ایام خاصی نمی خواهد اما شاید بزرگداشتش برای یادآوری خوب باشد. شاید پژوهش در حوزه زنان را باید در دو حوزه مورد توجه قرار داد یکی پژوهش‌هایی است که در حوزه زنان وخانواده انجام می‌شود و یکی هم خود پژوهشگران زن و تجربه‌هایشان است. در امر پژوهش همیشه تاکید می‌کنند که تصمیم گیری در حوزه پژوهش  باید دو نکته را مورد توجه قرار داد یکی بحث ترکیبات اجتماعی  و دیگری بحث مسئولیت اجتماعی است. نباید فقط معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری بر حوزه زنان متمرکز باشد بلکه باید دستگاه‌های متفاوت شاید با هم اگر در این امر دخالت کنند بتوانیم موفق‌تر باشیم.
وی خاطرنشان کرد: در دولت دوازدهم بیشتر شیوه نتیجه محور و کاربردی در حوزه پژوهش زنان مدنظر قرار گرفته است در سال گذشته ما تمرکز را بر کارهای فراتحلیل گذاشته ایم تا بتواند در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی به ما کمک کند به همین خاطر در پژوهش‌هایی که انجام گرفته از افراد خواسته‌ایم که یک گزارش سیاست‌محور هم به ما بدهند.
باستانی ادامه داد: همچنین محورها را براساس ماموریت‌هایی که در برنامه ششم توسعه در ماده ١٠١ و ١٠٢ و بند «ت» ماده 80 تعیین کرده‌ایم. محورها بر اساس رویکرد حوزه زنان و خانواده است که ماده ١٠١ به عدالت جنسیتی و ماده ١٠٢ سیاست های حوزه  خانواده است که مرتبط با سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری مرتبط است. که موضوعات زنان و خانواده را شامل می شود.
وی افزود: به همین منظور برنامه‌های پژوهشی بر اساس برنامه ششم توسعه برنامه‌ریزی می‌شود البته کارهای تحقیقاتی خوبی در این معاونت انجام شده است.
معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفت: انجام تحقیقات در حوزه حقوق خانواده، پیمایش ملی خانواده، فرهنگ سیاسی زنان به عنوان یک طرح ملی، امکان بخشی فقهی برابری دیه زن و مرد، قوانین حوزه خانواده و بررسی موانع مشارکت بانوان در حوزه اشتغال از جمله پژوهش‌های این معاونت در سال ٩6 و ٩٧ بوده است.
وی تصریح کرد: همچنین برای سال آینده فهرست عناوین آماده شده و در هفته آینده روی پرتال قرار خواهد گرفت.  سعی می‌شود بر اساس ماموریت حوزه زنان در زمینه اقتصاد مقاومتی و با توجه به شرایط کشور در دوران تحریم نقش زنان را بررسی کنیم اگرچه انجام تحقیقات در حوزه محیط زیست و اصلاح الگوی مصرف باز هم از محورهایی است که مورد توجه برای پژوهش‌های سال آینده است.
از پژوهشگران دعوت می کنم که در محورهایی که اعلام می کنیم حتما طرح های پیشنهادی خود را برایمان ارسال کنند و  همچنین از تمام پایان نامه های دکتری در حوزه زنان و خانواده حمایت می شود. و در صورتیکه پایان نامه تالیفی دارای شرایط لازم باشد در قالب کتاب از چاپ آنها حمایت می کنیم.

مطالعات زنان با نگاه اسلامی سابقه یک قرنه دارد
دکتر کبری روشنفکر دبیر کارگروه مطالعات زنان معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نیزدر بخشی از نشست گفت: بحث مطالعات زنان در جهان اسلام اولین بار در مصر با پژوهشی در این زمینه شروع شد و با پژوهش شروع شد که توسط سید جمال و محمد عبده و دو کتاب توسط قاسم امین آغاز شد که شاید بتوان گفت مهمترین حرکت علمی و اجتماعی را ایجاد کرد که ما هنوز از آن استفاده می‌کنیم. در ایران ترجمه کتاب قاسم امین توسط پدر پروین اعتصامی (یوسف اعتصامی) انجام شد. به این ترتیب می‌توان گفت که مطالعات زنان با نگاهی اسلامی یک قرن سابقه دارد.
وی تصریح کرد: در دهه ٧٠ در ایران پژوهش حوزه زنان با ایجاد موسسات مطالعاتی رونق بیشتری یافت که در دهه ٨٠ رشته مطالعات زنان در حوزه آموزش رسمی راه اندازی شد. که دانشگاه الزهرا و علامه طباطبایی هم‌زمان در مقطح کارشناسی ارشد دانشجو در این رشته گرفتند.
روشنفکر ادامه داد:  اکنون بیش از 5٠ درصد مسئولان  موسسات و مراکز مطالعات زنان و خانواده مردان هستند و این موضوع سبب شده تا حدودی در این زمینه رکود ایجاد شود؛ چرا که قبل از آن آمار بیشتری از بانوان در این زمینه فعالیت داشتند.
وی خاطرنشان کرد: البته معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در حوزه پژوهش اقدامات خوبی انجام داده است اما با سه رویکرد شبکه سازی و فراتحلیل‌ها، روی چهار هزار تحقیق در حوزه زنان و خانواده و ایجاد و بحث ایجاد بانک اطلاعاتی فعالیت‌هایی داشته است. تمام اینها مستلزم این بود که ما بتوانیم از همکاری تمامی این مدیران گروه ها بهره‌مند شویم. که متاسفانه استقبال چندانی ندیده‌ام.

وزارت علوم در حوزه زنان بازنگری کند
دکتر ژاله شادی طلب  یکی دیگر از سخنرانان این نشست گفت: در برخی کشورها ٣٠ درصد از زنان پروفسور هستند اما بانوان ما در دانشگاه‌ها به مقام استادی نمی‌رسند.
وی تصریح کرد: البته در ٢ سال اخیر شرایط ارتقای بانوان تا حدودی آسان‌تر شده است؛ اگرچه زنان در دانشگاه در حوزه پژوهش، آموزش یا خدمت با موانعی مواجهه هستند که لازم است وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای آنها کارهایی انجام دهد.
شادی طلب اضافه کرد: منابع پژوهشی یا پول از دانشگاه‌ها نمی آید، بلکه از صنعت می‌آید.  شانس بانوان برای اینکه منابع پژوهشی را به دانشگاه‌ها بیاورند کم است، بانوان چنین شانسی ندارند و یک مشکل جدی این است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اصلاح قوانین بار پژوهش را سنگین و بار آموزش را سبک کرده است و این به ضرر بانوان است.
این استاد دانشگاه تهران افزود: درباره پروژه‌های بین‌المللی بانوان شانس کمتری دارند؛ بانوان در مجامع بین‌المللی خیلی نمی‌توانند فعالیت کنند و یکی از علت‌ها غیرفعال بودن و کم بودن ارتباط آنها با دنیا است که فرصت‌های مطالعاتی در اختیار بانوان محدود است.
وی ادامه داد: در آیین‌نامه فرصت‌های مطالعاتی نوشته شده که عضو هیات علمی دانشگاه می‌تواند همسر و فرزندانش را با خود به خارج از کشور ببرد، اما معلوم نیست این همسر زن یا مرد است، چون زنان حق عائله‌مندی ندارند این حق را نمی‌گیرند.
شادی طلب در ادامه یادآوری کرد: اگر دانشگاه خودش مانند دانشگاه شریف منابع مالی داشته باشد، هزینه همسر و فرزندانش را می‌دهد و این زن می‌تواند یک سال از فرصت‌های مطالعاتی استفاده کند. اگر دانشگاه این توان مالی را نداشته باشد، دیگر نمی‌تواند از این فرصت‌ها بهره‌مند شوند.
وی تصریح کرد: نیاز داریم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مقررات خود در این زمینه را بازبینی و اصلاح کند؛ باید 5٠ درصد عضو کمیته ارتقای دانشگاه‌ها از میان بانوان انتخاب شوند.
شادی طلب خاطرنشان کرد: اگر در بحث استفاده از فرصت‌های بین‌المللی جلوی نام همسر یک پارانتز باز کنم و عنوان همسر را به زن و مرد بنویسند، زنان هم می‌توانند از این فرصت‌ها بهره ببرند.
دیگر سخنران این نشست دکتر منا عرفانیان از وزارت راه، مسکن و شهرسازی بود وی با اشاره به تفاهم نامه‌ای که بین معاونت امور زنان و وزارت مسکن و شهرسازی در سال 94 بسته شده است گفت: اگر این تفاهم نامه به صورت دقیق اجرایی می‌شد یک تغییر رویکرد در حوزه زنان رخ می‌داد. اولین گام در این زمینه تشکیل یک کمیته علمی بود که این کمیته متشکل از اساتید دانشگاه و باشگاه پژوهشی بود.
وی در ادامه افزود: اولین اقدام در این مرحله شناسایی مهم‌ترین مسائل زنان در فضاهای عمومی و سکونتگاه‌ها بود. در انتهای امسال مصوبه‌ای را به شورای عالی شهرسازی بردیم که نهادینه سازی رویکرد عدالت جنسیتی در اسناد توسعه شهری در سازمان‌ها و نهادهای موثر در مدیریت توسعه شهری گنجانده شد. در کنار این سیاست رویکردهای اقناعی را مانند نشر مجله هفت شهر هم دنبال کرده‌ایم.
 
بن‌مایه زنان در صنعت نفت پژوهشی است
دکتر زهره رضا دوست معاون دفتر امور زنان و خانواده وزارت نفت نیز در این نشست با اشاره به اینکه دفتر زنان وزرات نفت کار خودش را در سال 93 آغاز کرده گفت: در این دفتر ما کارگروه‌هایی را تشکیل دادیم که از جمله یکی از این کارگروه‌ها، کارگروه پژوهش است. تلاش مضاعف ما بر  این بود که یک ساختار در وزارت نفت در دو محور ارتباطات و نگاه علمی داشته باشیم.
وی افزود: در انتهای سال 93 مشکلات زنان نفت را شناسایی کرده بودیم و در سال 94 برنامه راهبردی‌ای را برای آن برنامه‌ریزی کردیم، این برنامه راهبردی به ما کمک کرد که نیازمندی‌های زنان را احصاء کنیم.  بهترین کار به نظرمان این بود که از طریق معاونت پژوهش صنعت نفت آن را در سبد پژوهش و برنامه‌ریزی قرار دهیم.
رضا دوست در ادامه گفت: در این مدت سه پروژه در این زمینه داشتیم و تقریبا از سال 95 اولویت‌های پژوهشی‌مان را احصاء کرده‌ایم. همچنین تقریبا 18عنوان پایان نامه را داریم. در مجموع بن مایه زنان در صنعت نفت یک بن مایه پژوهشی است.
زهرا کیا سالاری مشاور امور زنان و خانواده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: با وجود جمعیت 48 درصدی بانوان کشور، در تصدی مدیریت‌ها در وزارتخانه علوم از رئیس اداره تا مدیر گروه تنها از 23 درصد بانوان استفاده شده است.
وی ادامه داد: اینکه 30 درصد زنان در پستهای مدیریتی به کار گرفته شوند هنوز به طور کامل اجرایی نشده است و باید در این راستا بیشتر تلاش شود.
کیاسالاری اظهار داشت: در میان روسای دانشگاهها تنها رئیس دانشگاه الزهرا زن است و این در حالی است که نیمی از معاونان این دانشگاه و نیمی دیگر مرد هستند. البته چون این دانشگاه زنانه است، این پست به یک زن اختصاص داده شده است.
وی خاطرنشان کرد: رئیس جمهوری در وزارت خانه‌های مختلف و دستگاه‌های اجرایی نتوانسته اختصاص 30 درصد پست‌های مدیریتی به زنان را اجرایی کند و نشان می‌دهد این موضوع یک چالش اساسی است.
کیا سالاری ادامه داد: در بحث زنان و اشتغال دو مطلب مورد توجه است یکی موضوع تصدی 30 درصدی پست‌های مدیریتی برای زنان و دیگر این که زنان بیشتر به عنوان کارشناس مشغول به کار هستند که ما باید برای ریشه‌یابی این مشکلات اقدامات جدی داشته باشیم.
مشاور امور زنان و خانواده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: ما یک دور باطل داریم وقتی بانوان در عرصه مدیریتی نیستند، نمی‌توانند توانمندی‌های خودشان را ارتقا دهند و بسیاری از روسای موفق همیشه این سوال را دارند که کدام بانو می‌تواند در عرصه مدیریتی فعالیت داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: اگر جایی قرار است این حلقه بشکند و بانوان توانمندی لازم خود را به دست بیاورند حوزه آموزش است، اما متاسفانه در تمام دانشگاه فقط یک دانشگاه دبیر هیئت ممیزه زن دارد.
مشاور امور بانوان و خانواده وزیر علوم در مورد مشکل دیگر حوزه بانوان گفت: وقتی بانوان وارد مسئولیت اجتماعی می‌شوند وظایف داخل خانه آنها تغییر نمی‌کند ومجبورند کار بیرون و هم کار درون خانه را به درستی انجام دهند.
وی درباره قوانین حمایتی بانوان نیز گفت: قوانینی مانند مرخصی زایمان و ساعت شیردهی که خیلی به نفع بانوان نیست و سازمان‌ها و نهادهای مختلف این را بهانه می کنند که بانوان را در پست‌های مدیریتی قرار ندهند و معتقدند که بانویی که به مرخصی زایمان می‌رود، چگونه می‌تواند مدیر باشد.
کیاسالاری ادامه داد: اینها چالش‌های حقوقی است و منجر به این می‌شود که در سیستم مدیریتی ما فقط بانوانی می‌توانند مدیر شوند که چند برابر آقایان توانایی داشته باشند و کار خود را چه در محل کار و خانه به خوبی انجام دهند.
وی خاطرنشان کرد: سه راهکار فرهنگی، قانونی و اجرایی باید در این زمینه مدنظر باشد چرا که مشکلات بانوان به این موضوعات ارتباط دارد، البته ما در وزارتخانه علوم مشکلات بانوان شاغل را احصا می‌کنیم تا به نتیجه خوبی در این زمینه برسیم.
 
 
گفتمان حاکم مردانه است
جبیب پور در بخش دیگر از این نشست با اشاره به پژوهشی که در حوزه زنان انجام داده است گفت: این پژوهش متمرکز بر تعارض بین زنان در نقش‌های مختلف محیط کار و خانواده است. یعنی از یک طرف زنان دارند وارد بازار کار می‌شوند و از طرفی هر چقدر زن بیشتر به بازار کار برود احتمال تعارض را بیشتر می‌کند.
وی افزود: مطالعه ما نشان می‌دهد که این تعرض پایین است اما به لحاظ مفهومی حدود 20 درصد از زنان ما دچار تعارض هستند. درواقع یعنی یک پنجم زنان شاغل ما دچار تعارض هستند. درواقع کار دارد به خانواده تعارض می‌کند. و این نشان می‌دهد که ما باید به محل کار بیشتر توجه کنیم.
وی با اشاره به اینکه فشار کاری در زنان بسیار بالاست گفت: خانم‌ها مایلند کار کنند و وجه اجتماعی این مسئله برایشان مهم است و وجه اقتصادی آن زیاد مهم نیست. درواقع اولویت زنان شاغل کارشان است ونه خانواده. پیشنهاد می‌کنم که سیاست خانواده در ایران به بلوغ کافی نرسیده است، یعنی هنوز ما در سطح مدیران نپذیرفته‌ایم که نان آور خانه زن باشد. گفتمان حاکم مردانه است و سیاست خانواده به بلوغ کافی نرسیده است.
 
نهضت ترجمه در حوزه مطالعات زنان راه بیافتد
دکتر صدیقه شکوری راد دیگر سخنران این نشست با بیان اینکه با مطالعات زنان سیاسی رفتار شده است گفت: اکر بخواهیم دانشجویان و اساتیدمان در زمینه مطالعات زنان قوی باشند باید نهضت ترجمه در این زمینه راه بیافتد. چرا که ما با یک فقر جدی منابع مواجه‌ایم.
وی با اشاره به نتاج به دست آمده از تحقیق آقای حبیب‌پور گفت: اگر این تحقیق را من انجام می‌دادم نتایجی متفاوت به دست می‌آمد. معتقدم که ما یک تعارض جدی بین مطالعات زنان و دین داریم که باید به آن توجه شود. ما نیازمند مطالعات بنیادی در حوزه دین هستیم. متاسفانه ما منابع مالی آن را نداریم. بنابراین من به عنوان یک پژوهشگر حوزه دین در حوزه زنان دستم بسته است.
ناصرالدین علی تقویان عضو  هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در ادامه این نشست با اشاره به پروژه ای که در زمینه آزار جنسی انجام داده است اشار کرد وگفت: یکی از نتایج این کار موانع اشتغال است که یکی از موانع این آزار جنسی برای دختران ماست. بخشی از این موضوع به خود خانم ها برمی گردد که مانع آن می‌شوند. فراخوان من این است که خود خانم‌ها به آن توجه کنند و بپردازند.