جزئیاتی درباره پرواز میگ 29 و شهادت خلبان محمدرضا رحمانی

امیر محمدرضا رحمانی در ساعت 9 صبح روز چهارشنبه برای پرواز FCF (پرواز تست هواپیما) عازم منطقه شد و هواپیمای تک کابین «میگ 29» را به دلیل تعمیر فنی، در منطقه «چارلی 23 پایگاه دوم شکاری» مورد ارزیابی و تست قرار داد. ایشان که از بهترین خلبانان اف 5 در پایگاه تبریز به شمار می‌آمدند، با توجه به نیاز سازمان، به هواپیمای «میگ 29» منتقل شد و آخرین سمت و شغل ایشان «فرمانده گردان پروازی میگ 29» بود.
بررسی‌های اولیه این سانحه مشخص می‌کند که خلبان در زمان حادثه موفق به پرش از هواپیما (eject) نشده و احتمالا با هواپیما در منطقه برفی کوهستان در ارتفاعات سبلان و در شرایط نامساعد جوی (همراه با بارش احتمالی و کولاک) سقوط کرده است. در حال حاضر جزئیات زیادی از حادثه توسط نهادهای ذیربط منتشر نشده و احتمالات و مسائل فنی بیشتر را باید به بحث‌های کارشناسانه‌ای سپرد که در آینده توسط تیم بازرسی منتشر خواهد شد.
اما با توجه به خاص بودن پرواز آزمایشی و لزوم مهارت خلبان در این نوع پرواز، «شهید محمدرضا رحمانی» به عنوان فرمانده گردان عهده‌دار انجام این مهم شد. البته می‌توان استنباط کرد که اگر خلبان اقدام به پرش از هواپیما کرده و بدون اشکال فرود می‌آمد، با وسایل کمکی که در زیر صندلی‌اش تعبیه شده، می‌توانست وضعیت غیرعادی خود را به اطلاع نیروهای امدادی و یگان خدمتی منطقه برساند. چرا که وجود جعبه کمک‌های اولیه همراه خلبان در خروج اضطراری (شامل بی‌سیم با فرکانس اضطراری، فلر دودزا برای استفاده در روز و شب، آیینه علامت دهنده و مقادیری غذای فشرده، آب و شکلات) می‌تواند تا حد زیادی به پیدا شدن محل سقوط و فرود و همچنین زنده ماندن خلبان کمک کند. به عنوان مثال خلبانانی که از هواپیما به بیرون پرتاب می شوند می‌توانند با استفاده از بی‌سیم و تکرار کلمه «mayday» توجه هواپیماهای عبوری را جلب و اقدامات گروه‌های جستجو را سریعتر کنند. برآورد اولیه این است که اگر خلبان شهید موفق به خروج شده بود، دسترسی به ایشان بسیار زودتر اتفاق می‌افتاد. چون در زمان فرود اضطراری، اعلام درخواست کمک توسط خلبان آسیب دیده می‌تواند هر صاحب بی‌سیم در آن منطقه خاص را متوجه موضوع کند.
در اینگونه موارد، یگان مربوطه با توجه به رصد دائمی خلبانان، به محض محو شدن یک هواپیما از رادار، به سرعت اطلاعات لازم از طریق رادار منطقه را به پایگاه ابلاغ کرده و پایگاه توسط دستورالعمل نجات خلبان، بالگردهایی را جهت گشت‌زنی و شناسایی منطقه پروازی اعزام می‌کند. همچنین هواپیماهای شکاری منطقه، به محض اعلام وضعیت سانحه، برای شناسایی و یافتن خلبانی که اقدام به ایجکت کرده اعزام می‌شوند تا بتوانند از طریق فرکانس بی‌سیم آن را ردیابی و اطلاعات را به بالگردها انتقال دهند تا عملیات «اقدام نجات خلبان (Rescue)» یا نجات خدمه از مرگ انجام شود.
این دوره خاص در دوران آموزش خلبانی شامل سه مرحله «دریا، جنگل، کویر و خشکی» است که در هر مورد، خلبان با توجه به شرایط و جزئیات خاص منطقه فرود/خروج اضطراری، اقدامات خاص آن منطقه را برای بقای خود و طبق مبانی آموزشی تا زمان رسیدن نیروهای امدادی انجام می‌دهد. نتیجه اینکه با توجه به تبحر خلبان «شهید محمدرضا رحمانی» و دلایل ذکر شده به عنوان راه های نجات و خروج از وضعیت بحرانی، فرضیه اولیه عدم فرصت خروج از کابین تایید می شود و ایشان احتمالا فرصتی برای خروج اضطراری پیدا نکرده تا بتواند از موارد ذکر شده جهت نجات خود و اطلاع در مورد محل سقوط استفاده کند. البته همانطور که ذکر شد، جزئیات باید به تایید هیات های کارشناسی در نیروهای مربوطه برسد و در آن صورت می توان اظهارنظر دقیق تری انجام داد. اینجانب امیدوارم این دست حوادث در کشور ما به حداقل برسد و دیگر شاهد چنین موارد دلخراش و از دست دادن نیروهای نخبه خود در کشور نباشیم. در پایان به خانواده بزرگ نیروی هوایی و همچنین فرمانده پایگاه دوم شکاری و پرسنل غیور و زحمتکش این پایگاه علی الخصوص خانواده محترم این شهید بزرگوار تسلیت عرض میکنم و برایشان صبر و بردباری از خداوند متعال آرزومندم.
*کارشناس ارشد هیات معارف جنگ