المپیک 2020 توكيو و ساختار نظام بین الملل

 

فرزاد رمضانی بونش*

 

 

 

المپیک جشنواره بزرگ ورزشی در مقیاسی جهانی است و با هیچ رخداد دیگری در اين گستره همسنگ و هموزن نیست. اين «ابر رخداد» تنها دماسنج و چکیده دستاوردها و توانايي کشورها برای پرورش و مدیریت سرمایه‌های بدنی و ورزشی نیست و بي گمان در کنار گره خوردن بیش از پیش ورزش با تبلیغات، فناوري، اقتصاد، قدرت نرم، سياست، گردشگری و.. ابعاد گوناگون و نوين اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... به خود گرفته است.

 

در واقع کارکردهای المپیک ابعاد گوناگونی دارد. از یک سو جدا از توان و پتانسیل نامزدهای میزبانی برای کسب آن المپیک فضای رقابت ملت‌ها، برانگیختن و ارتقای ارزش‌های میهن‌پرستانه و ناسیونالیستی و افزایش قدرت است. برخي المپیک را مرهمی برای شکاف‌ها و تنش‌های قومی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی ، تقویت هویت ملی و ارضا غرور ملی مي دانند. برخی نيز از موفقیت در المپیک به عنوان راهی برای ملت‌سازی، کسب پرستیژ سیاسی بالاتر و ترویج و ارتقای جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حتی گردشگری خود بهره می برند. چنانچه گاه کشوری از لحاظ صنعتی، اقتصادی و سیاسی با بحران‌های مختلف روبرو است ولی در کارزارهای ورزش قدرتمند ظاهر می شود.

 

در بعد ديگري اگر اقتصاد همه چيز نيست، بسياري چيزها هست. امروزه در جهان، ورزش به عنوان یک صنعت مهم، صنعتی ، زودبازده و با درصد بالایی از ارزش تجارت جهانی تعریف می‌شود و بخش مهمي از درآمد کل صنعت گردشگری بین‌المللی در جهان به توریسم ورزشی اختصاص دارد.

 

در بعد مهمتري، المپیک فرصتی برای بازنمایی قدرت‌ها هست. کشورها از طریق ورزش می‌توانند صاحب اعتبار و پرستیژ بین المللی شوند و با سرمایه‌گذاری هنگفت در ورزش صاحب اعتبار بین المللی شوند و به این طریق توانمندی های خود را به رخ دیگر کشورها بکشانند.

 

در دنیای واقعی ساختار قدرت و فاصله قابل توجه کشورهای پیشرفته در برابر سایر کشورها بازنمایی از ساختار قدرت‌ها در عرصه جهانی است. در ميدان ورزش نيز اينگونه است و قدرت های بزرگ همچنان كه در میدان سیاست بین‌الملل خود را «ابرقدرت» دانسته، بازیهای المپیک را نيز زمین رقابت بر سر پرستیژ و جایگاه سیاسی در عرصه بین‌المللی و منطقه دانسته و انواع پشتيباني‌های مالی٬ رفاهی٬ تجهیزاتي و.. را فراهم میکنند. چنانچه چینیها که در اقتصاد و افزايش قدرت تلاشهای زیادی داشته اند با برگزاری باشکوه المپیک ۲۰۰۸ پکن قدرت و اعتبار چین را در کلیه مسائل نمایان کردند و اكنون نيز رقابت شانه به شانه انها در صدر جدول مدال ها با ايالات متحده امريكا بازگوي رقابت دو ابرقدرت در ساختار نظام بين الملل است.

به علاوه در بين 10 کشور با رتبه بالا در جدول المپیک توكيو 2020 بعد از امريكا و چين در بالاي جدول رتبه و مدال ها ، ژاپن، بريتانيا، روسيه ،استراليا، فرانسه، المان، هلند و ايتاليا حضور دارند. همه اين كشورها جایگاه خوبی در عرصه اقتصاد توسعه یافته ، قدرت نظامی ، قدرت جهاني و منطقه ای دارند.

 

در رتبه هاي ده تا بيست نيز جدا از كوبا (چپگراي لاتيني)، مجارستان(در حال توسعه اروپايي) و كنيا ( قدرت منطقه اي در شرق آفريقا) عملا همه كشورها توسعه يافته يا چون برزيل و لهستان به شدت در حال افزايش قدرت هستند. در واقع جدا از استثناهایی در شبه قاره هند (با قدرت جمعیتی ، نظامی و اقتصادی گسترده ) و جهان عرب بیشتر کشورها با تولید ناخالص داخلي و قدرت نظامی در جهان رتبه خوبی را المپيك به خود اختصاص داده‌ و مدال‌های بیشتری نیز بدست آورده اند.

 

گذشته از اين نيز جدول و رتبه كشورها در المپيك در كنار علل ديگر مي تواند دماسنجي براي نشان دادن رشد و توسعه، و فراز و نشيب كشورها در ساختار اقتصاد و نظام بين الملل نيز باشد. اگر نيك بنگريم و نگاهي مقايسه اي به جايگاه كشورها در سه المپيك اخير توكيو، ريو و لندن داشته باشيم ، كانادا از جايگاه 27 در الپيك لندن به 20 در ريو و 11 در توكيو رسيده است. اين صعود مطمئنا با قدرت اقتصاد، رويكرد مهاجرپذيري اين كشور ارتباط دارد. همچنين بايد توجه داشت كه تبدیل رتبه 67 ام هند در المپيك 2012لندن به رتبه 48 هند در توكيو بيانگر افزايش قدرت اقتصادي هند و تلاش بيشتر دهلي نو در توجه به ورزشهاي غير بومي نيز هست.

 

همچنين فرود معنادار آفريقاي جنوبي از رتبه 20 در لندن و 30 در ريو به رتبه 52 در المپيك توكيو بيانگر چالشهاي اين كشور است. در كنار آن نيز ظهور كنيا با رتبه 30 در المپيك لندن به رتبه 19 در توكيو توانسته است اين كشور را سرآمد آفريقاييان در المپيك و بالاتر از قدرت هاي عمده مصر، نيجريه و آ‏فريقاي جنوبي كند. در خاورميانه نيز هر چند ايران در بين كشورهاي اسلامي و خاورميانه رتبه نخست را دارد ولي فرود از رتبه ۱۲ ایران در المپيك لندن به رتبه 27 در توكيو و افزايش جايگاه قطر از رتبه 69 ريو به رتبه 41 در توكيو (بالاتر از همه قدرتهاي عربي در جهان عرب) شايسته تامل و بررسي است.

*پژوهشگر ارشد روابط بين الملل