پیامدهای تحریم کامل نفت ایران توسط آمریکا

دولت آمریکا اعلام کرده از دوم ماه می (۱۲ اردیبهشت) که موعد معافیت‌های فعلی کشورهای خریدار نفت ایران تمام می‌شود، دیگر این معافیت‌ها را تمدید نخواهد کرد. با این تصمیم، دولت ترامپ عملاً سیاست به صفر رساندن صادرات نفت ایران را کلید زده است. عدم صدور معافیت‌های جدید چه پیامدهایی به دنبال دارد؟ صادرات نفت ایران چقدر کاهش خواهد یافت؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، دولت ترامپ فشارها بر ایران را به بالاترین حد رسانده و در آخرین اقدامات سعی دارد تا با یک سیاست شدیداً افراطی و تهاجمی، درآمدهای نفتی ایران را به صفر برساند.
برخلاف پیش‌بینی کارشناسان، دولت آمریکا اعلام کرده که از این به بعد مجوز واردات نفت ایران را به هیچ کشوری نخواهد داد و هر شرکتی که بعد از ۱۲ اردیبهشت، اقدام به واردات نفت از ایران کند باید با تبعات نقض قوانین تحریمی آمریکا روبرو شود. کارشناسان عمدتاً پیش‌بینی می‌کردند که با توجه به شرایط بازار نفت، دولت ترامپ مجبور خواهد شد به چند کشور معدود نظیر هند، چین و ترکیه، اجازه واردات نفت از ایران را به شرط کاهش میزان خریدشان، بدهد.
این اقدام شدیداً ضدایرانی دولت ترامپ چه تبعاتی برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت؟
بنا به آمارهای منتشرشده توسط موسسه شناخته‌شده پلتس در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹، پنج کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه خریدار نفت ایران بوده‌اند. میزان صادرات نفت ایران به این کشورها در شکل بالا مشخص شده است. در مجموع ایران در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹، یک میلیون و ۳۳۰ هزار بشکه در روز نفت خام صادر کرده است. آمریکا در آبان ماه سال گذشته به این کشورها، مجوز واردات یک میلیون بشکه در روز نفت خام از ایران را اعطا کرده بود اما عملاً آن‌ها در سه ماهه نخست سال جاری میلادی، بیش از میزان مشخص‌شده توسط دولت آمریکا، نفت از ایران وارد کرده‌اند.
صادرات نفت ایران در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸، بنا به آمارهای منتشر شده توسط پلتس، ۲ میلیون و ۱۲۱ هزار بشکه در روز بوده است. بنابراین، تحریم‌های آمریکا در تابستان و پاییز سال گذشته باعث شد تا صادرات نفت ایران نسبت به سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸، ۷۹۱ هزار بشکه در روز کاهش یابد.
آمریکا در مقطع فعلی، هدف خود را صراحتاً به صفر رساندن صادرات نفت ایران اعلام کرده است و امارات متحده عربی و عربستان سعودی نیز با زیرپا گذاشتن تعهدات خود در قبال توافق نفتی اوپک و غیراوپک و همین‌طور با نقض اساسنامه اوپک، همراهی خود با آمریکا را اعلام کرده‌اند. در واقع، دو عضو اوپک به نام عربستان و امارات دست به دست دولت ترامپ داده‌اند تا شریک اوپکی خود را از بازار نفت بیرون کنند!
کاخ سفید اعلام کرده که عربستان و امارات متعهد شده‌اند که خلأ ناشی از خروج نفت ایران از بازارها را با افزایش تولید خود پر کنند. تولید نفت عربستان در ماه گذشته میلادی (ماه مارس) بنا بر آمارهای منابع ثانویه اوپک، حدود ۹.۸ میلیون بشکه در روز بوده است. عربستان در بهترین حالت تولید نفت خود را به‌صورت پایدار می‌تواند تا ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز بالا ببرد؛ این میزانی است که عربستان در تابستان سال گذشته نفت تولید کرد تا ترامپ را مجاب کند که به خریداران نفت ایران، معافیت اعطا نکند.
تولید نفت امارات هم در ماه گذشته میلادی ۳ میلیون و ۶۰ هزار بشکه در روز بوده و این کشور تنها می‌تاند تولید نفت خود را ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد. در واقع، ظرفیت مازاد تولید نفت عربستان سعودی و امارات متحده عربی تنها یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز است.
فصل گرم تابستان در راه است و عربستان و امارات مجبورند بخش بزرگی از افزایش تولید نفت خود را به تولید برق اختصاص دهند؛ مصرف این کشورها در تابستان به شدت بالا می‌رود و این دو کشور تنها می‌توانند بخشی از یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز، ظرفیت مازادِ خود را صادر کنند. علاوه بر این، تقاضای جهانی برای نفت نیز در فصل تابستان افزایش خواهد یافت و کمبود عرضه در بازار نفت تشدید خواهد شد.
در واقع، صادر نشدن معافیت‌های واردکنندگان نفت ایران در اولین گام باعث کمبود عرضه در بازار نفت و افزایش قیمت نفت خواهد شد. شاید قیمت نفت در کوتاه مدت به ۸۰ دلار به ازای هر بشکه برسد. نفت برنت در حال حاضر در کانال ۷۴ دلاری مبادله می‌شود.
 
واردکنندگان نفت ایران چه خواهند کرد؟
از واردکنندگان نفت ایران، کره جنوبی و ژاپن واردات نفت از ایران را متوقف خواهند کرد. ژاپن همین الان گفته است که تصمیم اخیر دولت آمریکا، تأثیر چندانی بر اقتصاد این کشور ندارد. ژاپن و کره وابستگی زیادی به کاخ سفید دارند و زیر بار تصمیم دولت آمریکا خواهند رفت.
ترکیه صراحتا با تصمیم دولت ترامپ مخالفت کرده اما مشخص نیست این کشور به واردات نفت خود از ایران ادامه خواهد داد یا خیر.
هند و چین بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت ایران هستند و از این میان، بعید است چین تصمیم واشنگتن را بپذیرد. هند نیز به شدت تحت تأثیر اقدام دولت ترامپ قرار خواهد گرفت و افزایش قیمت بنزین در این کشور، نارضایتی‌ها نسبت به دولت هند را افزایش خواهد داد.
تقریباً مشخص است که فشارها بر ایران افزایش خواهد یافت و صادرات نفت ایران کاهش قابل توجهی یافت؛ اما این صادرات به صفر نخواهد رسید. بعید است چین زیر بار عدم واردات نفت از ایران برود.
علاوه بر این، تحت تأثیر تحریم نفتی ایران، قیمت نفت افزایش جدی خواهد یافت و این افزایش قیمت، تخفیف‌های ایران را جذاب خواهد کرد. ایران همچنان می‌تواند بخشی از نفت خام خود را از طریق واسطه‌ها یا با استفاده از نفت‌کش‌هایی با پرچم سایر کشورها، به فروش برساند.
موسسه فکتس گلوبال انرژی پیش‌بینی کرده است که صادرات نفت خام ایران تا پایان سال جاری میلادی به ۳۰۰ هزار بشکه در روز برسد. نمی‌توان عدد دقیقی در مورد صادرات نفت ایران در ماه‌های آینده داشت؛ اما چیزی که قطعی است، این است که صادرات نفت ایران کاهش خواهد داشت و ورود ارز به کشور کمتر خواهد شد و دشواری انتقال ارز نیز بیشتر خواهد شد؛ با این حال، ایران همچنان می‌تواند بخشی از نفت خام را صادر کند.
آمریکا فشارها بر ایران را افزایش داده و این افزایش فشارها، منافع برخی کشورها نظیر هند و چین را نیز به خطر انداخته است. در واقع، دولت ترامپ سطح تنش‌ها با ایران را بالا برده که این امر می‌تواند تبعات غیرقابل‌پیش‌بینی و غافلگیرکننده‌ای به همراه داشته باشد. اگر ایران بتواند به‌صورت دوجانبه با کشورهایی نظیر چین و هند، مکانیزم‌هایی غیرقابل تحریم برای دور زدن قوانین تحریمی آمریکا و فروش نفت بیابد، قطعاً دولت ترامپ بازنده آتش‌بازی خطرناکِ کاخ سفید خواهد بود.
در یک کلام، روزهای اقتصادیِ دشوارتر برای مردم ایران در راه است اما این به معنای پیروزی دولت ترامپ نیست؛ ایران تمام سعی خود را خواهد کرد که از این شرایط سخت عبور کند. در صورتی که ابزار دور زدن تحریم‌های آمریکا مهیا شود و وزارت نفت راهی برای فروش نفت بیابد، بعید نیست که پایه‌های حکومت ترامپ هرچه بیشتر در واشنگتن تضعیف شود. در کنار دور زدن تحریم‌ها، نباید فراموش کرد که کاخ سفید بازی خطرناکی را آغاز کرده و ایران نباید با قواعد واشنگتن، نقش خود را در این بازی ایفا کند.