مشارکت اجتماعی در گرو داشتن اطلاعات مناسب

زندگی اجتماعی ما انسان‌ها در شهرهایی که بی‌ضابطه رشد کرده‌اند با چالش‌ها و دشواری‌هایی همراه شده است. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در رابطه با یک شهر می‌توان به آن اشاره کرد موضوع دسترس‌پذیر بودن است که برای بسیاری از افراد رعایت این مسئله می‌تواند زندگی را راحت‌تر و ایمن‌تر کند. بیش از 900 هزار فرد دارای معلولیت در استان تهران زندگی می‌کنند و نیاز دارند از امکانات شهری استفاده کنند اما بسیاری از فضاها برای بخش قابل‌توجهی از این اقلیت بزرگ در دسترس نیست و آن‌هایی هم که مناسب ساخته‌شده‌اند اطلاعاتشان در دسترس نیست. مانی رضوی زاده با درک این چالش و خلأ بزرگ و تأثیرگذار به فکر راه‌اندازی بسترهای لازم برای اطلاع‌رسانی در این رابطه می‌افتد. مانی خود دارای معلولیت ضایعه نخاعی است و از ویلچر برای تردد استفاده می‌کند. در حال حاضر دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری است و سابقه زیادی در طراحی وب‌سایت دارد و به این کار مشغول است. اقداماتی که مانی رضوی زاده و همکارانش در راستای اطلاع‌رسانی در رابطه با مناطق مناسب برای معلولان انجام داده‌اند بسیار مهم و قابل‌توجه است. در ادامه با او و پروژه‌ای که انجام داده است بیشتر آشنا می‌شویم: 

از چه سالی فعالیت در حوزه افراد دارای معلولیت را آغاز کردید و شامل چه مواردی می‌شود؟
فعالیت‌های اجتماعی‌ام را در حوزه معلولیت از سال ۱۳۸۴ در انجمن باور آغاز کردم و در طی این سال‌ها با نوشتن یادداشت‌ها و مقالات در نشریات گوناگون، برگزاری برنامه‌های فرهنگی و انجام پروژه‌های ترویجی اجتماعی سعی کردم ایده‌هایم را پیش ببرم. این روزها به گسترش ایده دسترس‌پذیری اماکن عمومی برای افراد دارای معلولیت فکر می‌کنم. 

اولین جرقه‌های این کار کی و چطور به ذهنت رسید؟
خیلی ساده و از یک نیاز شخصی به این ایده رسیدیم. من خودم از ویلچر استفاده می‌کنم. جمعی از دوستانم در انجمن باور هم به دلایل مختلف محدودیت‌های جسمی و حرکتی یا حسی (بینایی، شنوایی) دارند. خب ما همیشه از هم می‌پرسیدیم که رستوران خوب بدون پله کجا را می‌شناسی؟ برای ورزش به کدام استخر می‌توان رفت؟ کدام شعبه بانک امکان ورود ویلچر را دارد؟ من همیشه با خودم فکر می‌کردم که کاش وب سایتی باشد که در آن بتوان به چنین اطلاعاتی دست پیدا کرد. یک دایرکتوری از اماکن قابل‌دسترس تفریحی - فرهنگی - اداری...
بعد ایده را به کمک خانم مهندس آیلا تنهایی و آقای بهنام سلیمانی شروع کردیم که خانم تنهایی پروژه را از جنبه‌های فنی و به لحاظ ضوابط معماری و شهرسازی، چک‌لیست‌ها و چگونگی بازدید و ارزیابی مناسب‌سازی هر مکان عمومی یا فضای شهری، مدیریت می‌کند. آقای بهنام سلیمانی هم در جنبه‌های اجرایی و عملی سازی پروژه، یار و همکار ما بوده است؛ اما بخش مهمی از کار ما، بازدیدهای میدانی بود و بازدید از بیش از ۱۰۰۰ نقطه در سراسر شهر نمی‌توانست کار یکی - دو نفر باشد. تیم‌های گوناگونی با ما همکاری کردند، چندین نفر همکار ثابت ما بوده‌اند و دانشجویان معماری و شهرسازی هم داوطلبانه در بازدیدها همراهی کرده‌اند. ما این مسیر را با توجه به هدف اجتماعی و ترویجی این پروژه ادامه می‌دهیم و از داوطلبان بیشتری درخواست همکاری خواهیم داشت. نام همه همکاران و داوطلبان، با افتخار، در وب‌سایت نهایی مناسب‌سازی دات کام ثبت خواهد شد. 

وضعیت امروز تهران و سایر کلان‌شهرها را چه طور ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من وضعیت دسترس‌پذیری شهرها نسبت به ۱۰ یا ۲۰ سال گذشته خیلی تغییر کرده و مسیر رو به پیشرفتی طی شده است اما تا رسیدن به حداقل استانداردهای قابل‌قبول هنوز راه درازی باقی‌مانده است. شهر سالم و توسعه‌یافته، شهری است که برای همه اقشار جامعه‌اش امکانات لازم برای زندگی و رشد و پیشرفت در آن فراهم باشد. افراد دارای معلولیت، سالمندان، فردی که پایش شکسته و موقتاً در گچ است، زنان باردار، کودکان و... نیز از این اصل مستثنا نیستند و محیط شهری باید به‌گونه‌ای طراحی و مناسب‌سازی گردد تا همگان بتوانند صرف‌نظر از وضعیت جسمی خود از کلیه امکانات آن بهره گیرند؛ اما آیا در شهرهای ما مکان‌هایی وجود دارد که برای افراد کم‌توان جسمی مناسب باشد؟ آیا پله‌های متعدد ورودی ساختمان‌ها، پیاده‌روهای پردست‌انداز و آسانسورهای کم‌عرض برای شخصی که با ویلچر حرکت می‌کند یا از عصا استفاده می‌کند قابل‌دسترس و ایمن هستند؟ و آیا این مکان‌های قابل‌دسترس، هرچند کم و معدود، شناسایی و به مردم معرفی‌شده‌اند؟
در شهر تهران و دیگر کلان‌شهرهای ایران فضاهای تقریباً قابل‌استفاده برای افراد دارای معلولیت به‌هرحال وجود دارند اما به دلیل عدم اطلاع‌رسانی، این فضاها مورداستفاده قرار نمی‌گیرند. درصورتی‌که اگر معرفی دقیقی از این خدمات و میزان دسترسی و استفاده از آن‌ها برای افراد دارای معلولیت باشد، هم امکان مراجعه به آن فضاها را افزایش می‌دهد و هم جامعه از نیروی بالقوه این افراد که به دلیل شرایط نامناسب گوشه‌گیر شده‌اند، استفاده می‌کند. 

بیشترین مشکلات را در کدام بخش می‌بینید؟
در بررسی‌های صورت گرفته بیشترین مشکلات در دسترسی شبکه حمل‌ونقل عمومی است و امکانات موجود اصلاً متناسب با جمعیت معلولان و سالمندان نیست. ساختمان‌های عمومی و اداری و استقرار بسیاری از خدمات موردنیاز جامعه در ساختمان‌های قدیمی و اجاره‌ای هم مانع دیگری هستند که برای مثال درصد بسیار زیادی از مطب پزشکان و دفاتر حقوقی و خدمات پیشخوان دولتی و... به دلیل پله‌های ورودی ساختمان به‌صورت مطلق غیرقابل‌دسترس ارزیابی می‌شوند.

این پروژه چقدر می‌تواند به حضور اجتماعی معلولین کمک کند؟
بانک اطلاعات مناسب‌سازی (بام) به‌صورت وب‌سایت و اپلیکیشن موبایل و همراه با نقشه‌های قابل جستجوی آنلاین برای استفاده افراد دارای معلولیت و جانبازان و سالمندان و خانواده‌های آن‌ها قابل‌استفاده خواهد بود. شناسایی و معرفی هر مکان جدید یعنی امکان دسترسی بیشتر این افراد به شهری بدون مانع و قابل‌دسترس. ما سعی می‌کنیم با بهبود وب‌سایت و دسترسی به اطلاعات مختلف، کسانی را که تاکنون به دلیل مشکلات تردد و پله، از ساختمان‌های عمومی و مراکز تفریحی قابل‌دسترس شهر خود بی‌خبر بوده‌اند ترغیب کنیم که بتوانند لحظات شاد و خوشی را در کنار دوستان و خانواده خود تجربه کنند.

روش اجرا چه بوده است و چه اقداماتی انجام داده اید؟
این ایده در قالب پروژه‌ای در انجمن باور (که انجمنی غیردولتی است و در جهت برابرسازی فرصت‌های اجتماعی برای افراد دارای معلولیت با عموم جامعه تلاش می‌کند) در حال اجرا است.
ما به بیش از ۱۰۰۰ نقطه در سطح شهر سر زدیم تا بر اساس استانداردهای دسترسی ببینیم که برای افراد دارای معلولیت قابل‌استفاده هستند یا نه. به هرکدام از این بناها یک امتیاز (طلایی، نقره‌ای، برنزی و نامناسب) اختصاص می‌دهیم و اماکن مناسب را به مرور منتشر خواهیم کرد. تاکنون بیش از ۲۰۰ مکان مناسب و قابل‌دسترس در وب‌سایت منتشر شده است و این کار ادامه می‌یابد. آذرماه گذشته نسخه اولیه اپلیکیشن موبایل راهم طراحی و منتشر کردیم. حالا با امکان ثبت فرم در وب‌سایت و اپلیکیشن موبایل، برای گردآوری اطلاعات و معرفی جاهای مناسب در سراسر کشور خیز برداشته‌ایم و با یاری داوطلبان و کاربران تاکنون از کرج، اصفهان، گرگان، مشهد، تبریز، کرمانشاه، سنندج، اندیمشک و بندر گناوه پیام‌هایی امیدبخش دریافت و نقاطی را شناسایی و معرفی کرده‌ایم. 

از این اقدام شما چقدر استقبال شده است؟
بازخوردهای امیدبخشی از کارشناسان و اساتید این حوزه دریافت کردیم و همگان این پروژه را مثبت و سودمند ارزیابی کرده‌اند. تاکنون بیش از ۵۰ نقطه دسترس‌پذیر توسط کاربران به ما پیشنهادشده است.

حمایت های مالی از این پروژه چگونه تامین شده است؟
شروع این پروژه با حمایت وزرات تعاون، کار و رفاه اجتماعی همراه شد و در مقاطع بعدی شرکت‌های خصوصی نیز اسپانسر آن شدند. لوگو و نام تمامی حامیان و همراهان بام در وبسایت ثبت شده است. امکان دارد در مراحل بعدی از روش جمع‌سپاری مالی (crowdfunding) نیز استفاده کنیم. 

این امکان وجود دارد که افراد جامعه هم مشارکت داشته باشند؟
بله، شما هم می‌توانید با پیشنهاد و معرفی جاهای مناسبی که می‌شناسید یا شخصاً رفته‌اید، در تکمیل این وب‌سایت مشارکت کنید. به همین منظور فرمی در وب‌سایت و اپلیکیشن در نظر گرفته‌ایم و امکان ارسال با ایمیل و تلگرام هم هست. امکان عضویت در وب‌سایت نیز برای عموم مردم وجود دارد تا از برنامه‌های بعدی پروژه و اخبار جدید مطلع بشوند. تنها کافی است به وب‌سایت www.monasebsazi.com مراجعه کنند و از اطلاعات موجود در این وب‌سایت برای دسترسی به مناطق مناسب استفاده کنند و یا مشارکتی اجتماعی را با معرفی محل‌های مناسب تجربه کنند.