فاز سوم آزمایش واکسن کوبایی، همزمان‌ در ایران و کوبا

این روزها بحث داغی درباره تامین واکسن کرونا در کشور درگرفته و این درحالیست که واکسیناسیون در خیلی از کشورهای جهان آغاز شده است. بعد از ممنوعیت واردات واکسن آمریکایی و انگلیسی و حتی فرانسوی به ایران، زمزمه‌های واردات واکسن کرونا از چین و روسیه و هند شنیده شد اما همکاری با کوبا در این زمینه جدی‌تر شده است.
به گزارش مردم‌سالاری‌آنلاین، گسترش اپیدمی ‌کرونا در کشور علاوه بر آسیب‌هایی که به اقتصاد و روابط تجاری وارد کرد تاکنون براساس آمار وزارت بهداشت جان بیش از ۵۶ هزار نفر را گرفته و حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را هم در ایران مبتلا کرده است. این بیماری هر روز در حال پیشرفت است و مهار ویروس کرونا هم با تغییرات مکرر آن سخت‌تر کرده است.
بعد از وورد ویروس کرونای چینی حالا اما نوبت به کرونای انگلیسی شده که مواردی از آن در کشور دیده شده است. یکی از ابزارهای مقابله با بیماری علاوه رعایت پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه، واکسن است. 
امروز بسیاری از کشورها در ماراتن کشف واکسن شرکت کرده و تعداد معدودی توانسته‌اند آن را بسازند. در این بین برخی از کشورها نظیر آمریکا و انگلستان از واکسن‌هایی رونمایی کردند که ایران هم پیش‌تر برای ورود آنها از طریق هلال‌احمر برنامه داشت.
فایزر و مدرنا واکسن‌هایی هستند که در بیشتر کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفتند. اما گمانه‌زنی‌هایی درباره اینکه واکسیناسیون با استفاده از این واکسن‌ها عملیاتی برای آزمایش آنها بر روی مردم جهان است مطرح شد و با بالاگرفتن این بحث‌ها ورود این واکسن‌ها به ایران هم ممنوع شد. 
حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز هفته گذشته در نامه به روحانی درباره واردات واکسن کرونای فایزر و مدرنا نوشت: «همانگونه که مستحضر هستید بیماری کرونا به طور مداوم علایم و عوارض جدیدی از خود نشان می‌دهد و کادر درمان را متحیر می‌کند. به همین قیاس، واکسن آن به خصوص واکسن‌های نسل جدید یعنی واکسن‌های ژنتیکی می‌تواند عوارض ناشناخته‌ و گاه جبران‌ناپذیری به جای بگذارد و هنوز حتی زمان لازم برای مشخص شدن کامل عوارض کوتاه مدت این واکسن‌ها نیز سپری نشده است. به گفته متخصصان ژنتیک پزشکی با توجه به نو پدید بودن واکسن‌های نسل سوم یا ژنتیکی هنوز نمی‌توان از احتمال ایجاد عوارض جانبی بلند مدت مانند ایجاد تغییرات ژنتیکی در سلول‌های بدن انسان توسط آنها ایمن بود. حرف و حدیث‌هایی در مورد این واکسن‌ها وجود دارد مانند اذعان رئیس سازمان غذا و داروی آمریکا به اینکه برای تایید واکسن شرکت فایزر تحت فشار شدید دولت آمریکا بوده است، لزوم این احتیاط عاقلانه را بیشتر می‌کند. آیا منطقی است از کسانی که داروهای ضروری مورد نیاز بیماران کشور ما مانند بیماران پروانه‌ای و بیماران سرطانی و غیره را به بهانه تحریم‌های ظالمانه از ملت ما دریغ کردند و حالا ناگهان دلسوز مردم شده‌اند حتی قبل از تجویز عمومی‌ واکسن در خود آمریکا و انگلیس تعدادی واکسن به صورت خیریه دریافت شود.» 

جایگزین واکسن فایزر و مدرنا چیست؟
با ممنوعیت واردات واکسن فایزر و مدرنا به کشور، دولت برای واردات واکسن از کشورهای روسیه، چین و هند اعلام آمادگی کرد که البته این واکسن‌ها هم از نظر بسیاری از متخصصان و پزشکان تایید شده نیستند چراکه اینها هم مانند دو واکسن آمریکایی و انگلیسی هنوز دوره آزمایش بالینی خود را در کشور سازنده طی نکرده‌اند. با این وجود اصرار وزارت بهداشت برای واردات بویژه از چین ادامه دارد! محمدرضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی در این باره گفته است: «واکسن تولید ایران از بسیاری واکسن‌های خارجی اطمینان بخش‌تر است، اما چون تولید آن طول می‌کشد بنابر اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار است حدود دو میلیون واکسن از هند، چین یا روسیه تا قبل از عید وارد شود.»
این اتفاق نظر در بین مسئولان برای واردات واکسن از این کشورها که خود آنها هم از طی نشدن مراحل بالینی واکسن خبر داده‌اند، قدری  تامل برانگیز است.

ایران محل آزمایش واکسن کوبایی
یکی از موضوعاتی که باعث تعجب همگان شد خبری درباره همکاری ایران با کوبا برای تولید واکسن مشترک و انجام مرحله سوم آزمایش بالینی آن در ایران است! دولت کوبا روز ۱۹ دی (۸ ژانویه) اعلام کرد که با ایران توافق‌نامه‌ای را امضا کرده که به موجب آن فناوری پیشرفته‌ترین واکسن نامزد تولید نهایی در‌ هاوانا به ایران منتقل شده و انجام آزمایشات بالینی انسانی مرحله سوم در ایران انجام خواهد شد.
به گزارش رویترز، مسئولان کوبایی اعلام کرده‌اند که فاز دوم تست پیشرفته‌ترین واکسن خود به نام 2 Soberana را که از روز ۲۲ دسامبر شروع شده بود به اتمام رسانده‌اند و قصد دارند فاز سوم آزمایش را با ۱۵۰ هزار نفر در‌ هاوانا پایتخت شروع کنند. موسسه واکسن فینلی کوبا گفته است قرارداد آزمایش بالینی واکسن جدید با موسسه پاستور ایران به امضا رسیده است.
این موسسه کوبایی در حساب توییتر خود نوشته است: «این هم‌افزایی دو کشور را قادر خواهد ساخت در ایمن‌سازی علیه ویروس کرونا با سرعت بیشتری پیشرفت کنند.» 
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو نیز در این باره گفت: «همکاری‌های مشترک ایران (انستیتو پاستور ایران) و کوبا(مرکز ایمنی شناسی مولکولی و انستیتو فینلای کوبا) این بار برای تولید مشترک واکسن ‎کووید ۱۹ تداوم می‌یابد.» به گفته وی تست انسانی این واکسن در ماه‌های پایانی امسال در ایران انجام خواهد شد.
دکتر علیرضا بیگلری رییس انستیتو پاستور ایران در خصوص سابقه همکاری ایران و کوبا برای ساخت واکسن گفته: الآن واکسن هپاتیت بی که در انستیتو پاستور ایران ساخته می‌‌شود، تکنولوژی آن از کوبا به ایران منتقل شده است و با آمدن این واکسن، نه‌تنها ایران قادر است که این واکسن را بسازد بلکه قریب به اتفاق مردم ایران با این واکسن در مقابل هپاتیت B، واکسینه شده‌‌اند.
 وی افزود: کوبا یکی از معدود کشورهایی است که صنعت تولید واکسن آن، بسیار پیشرفته است و در سالهای قبل نیز تنها کشوری بوده که فناوری تولید واکسن را به ایران انتقال داده است.
وی ادامه داد: انستیتو پاستور ایران با تصویب مجلس مأمور شد که واکسن پنوموکوک یا واکسن ذات‌الریه کودکان را بسازد و این واکسن یکی از پیچیده‌‌ترین واکسن‌های دنیاست که کمتر از پنج کشور قدرت تولید آن را دارند که کوبا نیز یکی از آنها است. انستیتو پاستور ایران در سال 98 همکاری خودش را با کوبا برای ساخت واکسن پنوموکوک شروع کرد.
عضو کمیته ملی واکسن خاطرنشان کرد: واکسن کرونای کوبا منطبق بر واکسن ذات‌الریه کودکان است و به‌عنوان جزئی از واکسن پنوموکوک، ایران وارد ساخت واکسن کرونای مشترک با کوبا شد و پنج تا 6 ماه است که همکاری بین دو کشور از مراحل اولیه طراحی واکسن، آزمایش حیوانی و کارآزمایی بالینی آغاز شده است و در فاز یک و دو انسانی در کوبا مشخص شد که این واکسن، بسیار ایمن است و هیچ عوارضی نداشت و کارایی بسیار چشمگیری داشت.
رئیس انستیتو پاستور ایران تأکید کرد: چون اطمینان داریم که فاز یک و دو کارآزمایی بالینی این واکسن در کوبا هیچ عارضه‌‌ای نداشته است، می‌‌توانیم مطمئن باشیم که فاز سوم کارآزمایی آن که به‌صورت همزمان در ایران و کوبا انجام می‌شود، نتایج بسیار خوبی خواهد داشت و می‌‌توانیم پس از آن وارد فاز واکسیناسیون عمومی شویم.

گزارش: محمد سیاح